SIR, -m a. (ar. sırı). 1. Gizli saklı tutulması, bilenin açıklamaması ihtiyaç duyulan şey; giz: Bu vaka aramızda sır olarak kalsın....
SIR, -m a. (ar. sırı).
1. Gizli saklı tutulması, bilenin açıklamaması ihtiyaç duyulan şey; giz: Bu vaka aramızda sır olarak kalsın. Bir arkadaşına sırrını açmak.
2. Bir şeyin, en gizli saklı, en gizemli, en derinde kalan kısmı; giz: Tabiatın hemen hemen çözülemeyen sırları. 3. Bir şeyin gizli saklı yönü, gizem, esrar: Devamlı kapalı tutulan bir odanın sırrını aramak, çözmek.
4. Bir alanda bilinmesi çok güç olan, yalnızca o mevzunun uzmanlarınca malum yön: Şiirin, çağıl tiyatronun sırları.
5. Bir şeyi başarmak için elde edilmesi ihtiyaç duyulan, gizli saklı, azca malum ya da güç yol: Genç kalışınızın sırrı nedir? Mutluluğun, uzun bir beraberliğin sim.
6. Sır kâtibi, bir kimsenin gizli saklı yazılarını yazan ya da tüm gizli saklı işlerini bilen kimse (esk.) || Sır küpü, birçok sırrı bilmesine rağmen bu tarz şeyleri asla hiç kimseye söylemeyen kimse. || Sır tutmak, sır saklamak, gizli saklı kalması lüzumlu bir şeyi açığa vurmaktan ya da başkasına söylemekten kaçınmak: Sana bir sır vereceğim fakat hiç kimseye söylemeyeceksin. || Sırra kadem basmak, ortalıkta görünmez olmak.
*Esk. Sırr-ı icad, yaradılışın gizli saklı sebebi. || Sırr-ıHüda, Tanrı sırrı, gizi: "Bir sırr-ı Hû- dadır ki gönül açar kitabı I Bir nokta-i mev- humeye kor muhtasar eyler" (Namık Kemal, XIX. yy.). || Sırr-ı dehan, ağzın sırrı: "Düşma cana dillere sırrı-ı dehanın taş edip" (Nedim, XVIII. yy.).
*Ask. Askeri sır, ilgili ve yetkili personel dışındakilerin bilmemesi ihtiyaç duyulan gizli saklı askeri bilgiler. (Bk. ansikl. böl.)
*Bors. Meslek sırrını kötüye kullanma, görevleri ya da meslekleri gereği olarak bir firmanın işleri hakkında hususi bilgilere haiz olan ve hemen hemen kamuya mal olmamış bu bilgilerden yararlanarak borsada kârlı işlemler gerçekleştiren kimselerin işledikleri kabahat. (Bu benzer biçimde kimseler, hapis ya da para cezasına çarptırılırlar.)
*Folk. Sır olma, ansızın ortadan kaybolup uzun süre görünmeme. (Halk öykülerinde sık rastlanan bir motiftir. Ermiş şahıs ya da Hızır, öykü kahramanına destek olduktan sonrasında ansızın ortadan kaybolur. Kimi öykülerde ermiş kişinin ya da Hızır' ın yardımıyla, kahramanın sır olarak zor durumlardan kurtulmuş olduğu da olur.)
*Huk. Devlet sırrı, devletin güvenliğiyle iç ve dış siyasal çıkarları açısından gizli saklı kalması ihtiyaç duyulan bilgi. || Meslek sırrı, bir meslek ve sanatın yapılması dolayısıyla öğrenilen bilgi. (Bk. ansikl. böl.)
*Kur. tar. Sır kâtibi, Osmanlılar'da padişah ile Babıâli arasındaki bazı hususi yazışmaları taşıyan görevliye verilen ad. (Bk. ansikl, böl.)
*Tasav. insan gönlünde bulunan ve başkalarınca bilinemeyen tanrısal gerçek. (Bk. ansikl. böl.) || Sır etmek, daha çok bektaşi ve mevlevi tekkelerinde duyulması istenilmeyen bir fikir ya da vakası saklamak. || Sır olmak, ölmek, || Sırr-ı istiva, mevlevilerde bazı taçların kenarına takılan siyah şerit. (Bu şerit, külahı seyfi ya da kılıcı taç denilen taçlara takılır ve taçları tanrısal coşkuyla cezbeye kapılanlar giyerlerdi.) || Sırr-ı alınyazısı, insanlarca bilinemeyen Tanrı yazgısı. || Sırr-ı rububiyet, evrenin her yanında mevcud ve insanoğlu tarafınca bilinip çözülemeyen tanrısal sır. || Sırr-ı tecelliyat, Tanrı'nın evrendeki ve insan gönlündeki tecellileri ile ilgili sırlar. (Sufilere nazaran, gönül gözü açık olanlar, evrendeki her varlıkta ve kendi ruh dünyalarında Tanrı varlığının işaretlerini sezerler.) || Sırrus-sır, yalnız Tanrı'nın bileceği gerçeklerin aslı.
*ANSİKL Ask. Gelecek bir harpte uygulanması beklenen plan ve programlar, güdecekleri amaçlar, kullanılacak çeşitli türdeki tabanca, vasıta ve gereçler, taktik sistem ve gelişmelerle bunların performans ve tesir alanları hakkında bilgi ve sayılar, meydana çıkacak yeni silahlara karşı alınacak çeşitli karşı önlemler için geliştirilen stratejik ve taktik kavramlar, dokümanlar, fotoğraflar, haritalar vb. askeri kayıtlar ve evraklar. askeri sır sayılır.
Girişilmek zorunda kalınacak bir savaşı kazanmak için lüzumlu her tür harp vasıta ve gereçleriyle bunların sayılarının ve bulunduruldukları yerlerle tesir alanlarına ilişik bilgilerin sızdırılmaya meydan verilmeden saklı tutulması, başarı için büyük ehemmiyet taşır, bilhassa hizmete konarak baskın tesiri yaratabilecek yeni silahların kalite ve niceliklerinin saklılığı ön şart kabul edilir. Yalnız yakın komşu devletlere karşı değil, tüm dünya devletlerine karşı gizli saklı tutulması ihtiyaç duyulan askeri sırlar hiçbir yabancı devlete, dost ya da bağlaşık bile olsa, sızdırılamaz. Askeri sırları açıklayan ya da sızdıranlar Türk ceza kanunu'nun 137. ve Askeri ceza kanunu'nun 55,, 56. maddeleriyle cezalandırılır.
*Huk. Bir kimse, resmi mevki ve sıfatı ya da meslek ve sanatı gereği, başkasına ilişik bir sır öğrenir ve haklı bir niçin olmadan bunu açıklarsa, üç aya kadar hapis ve ek olarak ağır para cezasıyla cezalandırılır (Türk cez. k. md. 198).
*Kur tar. ilk zamanlar, telhis denilen hususi yazışmalar, sır kâtibi durumundaki babüs- saade ağası tarafınca padişah ile BabIâli içinde getirilip götürülürdü. Bu işi 1703'ten sonrasında Arzhane'de, "sır kâtibi" adında olan görevliler hayata geçirmeye başladılar. Mühim bir vazife olduğundan, bilgili ve güvenilir kişiler sır kâtipliğine atanırlardı. Tanzimat'ın ilanından (1839) başlayarak sır kâtipliği görevini mabeyn başkâtipleri üstlendiler.
*Tasav. Tasavvuf, bir anlamıyla tanrısal sırları kavrayabilme çabasıdır. Sufilere nazaran, aslolan gerçekler görünürlerin ötesindeki sırlardır; bu sırlara da salik sadece kendisini Tanrı yoluna adayarak ulaşır. İnsanda ruh sevgi alanı, kalp marifet (tanrısal bilgi) alanı, sır da müşahade (aşkın gerçekleri sezme) alanıdır Mevlevilikte sırrın bir de biçimsel alanı vardır. Mesela, dedenin içinde bulunmuş olduğu hücrenin anahtarı kilidin üstünde, koridora oluşturulan pencerenin perdesi de açıksa hücreye girilebilir; kilit üstünde anahtar yoksa ve perde de kapalıysa bu duruma mevlevilikte "sır" denir, hücreden içeriye girilmezdi.
SIR a. Pişmiş topraktan eşyanın ya da yapı gereçlerinin üstüne çekilen, saydam ya da donuk, renkli ya da renksiz, koruyucu camsı katman. (Bk. ansikl. böl.)
*Camc. Aynaların kalaylanmasında kullanılan kalay amalgamı. || Ayna yapmak suretiyle düz cam yüzeyine kaplanan metal katmanı.
*Seram. Sır altı tekniği, bisküvi halindeki seramiklerin hususi seramik boyalarıyla bezendikten sonrasında, üstlerine sır çekilerek fırınlanması yöntemiyle meydana gelen süsleme tekniği. (Bu teknikte desenler koyu renkle yapılır, firuze ya da yeşil sırla kaplanır. XV.-XVI. yy. osmanlı çini ve seramikleri bu teknikle hazırlanmıştır.) || Sır üstü tekniği - PERDAH. || Mat sır, parıltısı, yansıması olmayan donuk yüzeyli sır. || Renkli sır tekniği, sır içine renk veren oksitlerin katılmasıyla elde edilmiş sırlı boyalarla meydana gelen süsleme tekniği. (Bu teknikte motiflerin dış çizgileri sırsız siyah boya ile [tahrir boyası] belirlendikten sonrasında, içi bu renkli sır boyalarıyla doldurulur, üstüne sır çekilmeden fırınlanır. Siyah çizgiler renkli sırların birbirine karışmasını önler. Bölmeli ya da mineli teknik de denilen bu yöntem, XV. yy.'da erken osmanlı çini ve seramiklerinde uygulanmıştır.) || Saydam sır, parlak, saydam sır.
*ANSİKL. Seram. Sırların bileşimi, kapladıkları hamurun doğasına ve elde edilmek istenen görünüme göre farklılık gösterir. Sırlar hamurun camlaşabilme derecesine yakın bir ısıda eriyebilmeli ve pişme genleşme katsayısına yakın bir katsayıya haiz olmalıdır. Çoğu zaman feldspat ağırlıklı sırlara, istenen erime derecesine nazaran değişen bir oranda kuvars ve başka elemanlar da (potas, tebeşir, kaolin, vb.) katılabilir. Bazı sırların kurşunlu yapısı (yumuşak porselenler) devasa yükseklikte ısıya dayanmaz. Sırlar renksiz ya da oksitler yardımıyla renkli olabilir: mesela kobalt oksidiyle mavi elde edilir. Süsleme, sır altı olarak, pişmemiş toprağa uygulanabilir; bu durumda süsleme, sırla bununla beraber yüksek ateşte pişer, bu da renk paletini sınırlar; ya da daha ilkin pişmiş sır üzerine camlaşabilir renklerle uygulanabilir ve kullanılan renklere nazaran daha alçak ateşte bir ya da birkaç pişirimle sabitleştirilebilir. Sırlama daldırma, serpme ya da püskürtme yöntemiyle olur.
1. Gizli saklı tutulması, bilenin açıklamaması ihtiyaç duyulan şey; giz: Bu vaka aramızda sır olarak kalsın. Bir arkadaşına sırrını açmak.
2. Bir şeyin, en gizli saklı, en gizemli, en derinde kalan kısmı; giz: Tabiatın hemen hemen çözülemeyen sırları. 3. Bir şeyin gizli saklı yönü, gizem, esrar: Devamlı kapalı tutulan bir odanın sırrını aramak, çözmek.
4. Bir alanda bilinmesi çok güç olan, yalnızca o mevzunun uzmanlarınca malum yön: Şiirin, çağıl tiyatronun sırları.
5. Bir şeyi başarmak için elde edilmesi ihtiyaç duyulan, gizli saklı, azca malum ya da güç yol: Genç kalışınızın sırrı nedir? Mutluluğun, uzun bir beraberliğin sim.
6. Sır kâtibi, bir kimsenin gizli saklı yazılarını yazan ya da tüm gizli saklı işlerini bilen kimse (esk.) || Sır küpü, birçok sırrı bilmesine rağmen bu tarz şeyleri asla hiç kimseye söylemeyen kimse. || Sır tutmak, sır saklamak, gizli saklı kalması lüzumlu bir şeyi açığa vurmaktan ya da başkasına söylemekten kaçınmak: Sana bir sır vereceğim fakat hiç kimseye söylemeyeceksin. || Sırra kadem basmak, ortalıkta görünmez olmak.
*Esk. Sırr-ı icad, yaradılışın gizli saklı sebebi. || Sırr-ıHüda, Tanrı sırrı, gizi: "Bir sırr-ı Hû- dadır ki gönül açar kitabı I Bir nokta-i mev- humeye kor muhtasar eyler" (Namık Kemal, XIX. yy.). || Sırr-ı dehan, ağzın sırrı: "Düşma cana dillere sırrı-ı dehanın taş edip" (Nedim, XVIII. yy.).
*Ask. Askeri sır, ilgili ve yetkili personel dışındakilerin bilmemesi ihtiyaç duyulan gizli saklı askeri bilgiler. (Bk. ansikl. böl.)
*Bors. Meslek sırrını kötüye kullanma, görevleri ya da meslekleri gereği olarak bir firmanın işleri hakkında hususi bilgilere haiz olan ve hemen hemen kamuya mal olmamış bu bilgilerden yararlanarak borsada kârlı işlemler gerçekleştiren kimselerin işledikleri kabahat. (Bu benzer biçimde kimseler, hapis ya da para cezasına çarptırılırlar.)
*Folk. Sır olma, ansızın ortadan kaybolup uzun süre görünmeme. (Halk öykülerinde sık rastlanan bir motiftir. Ermiş şahıs ya da Hızır, öykü kahramanına destek olduktan sonrasında ansızın ortadan kaybolur. Kimi öykülerde ermiş kişinin ya da Hızır' ın yardımıyla, kahramanın sır olarak zor durumlardan kurtulmuş olduğu da olur.)
*Huk. Devlet sırrı, devletin güvenliğiyle iç ve dış siyasal çıkarları açısından gizli saklı kalması ihtiyaç duyulan bilgi. || Meslek sırrı, bir meslek ve sanatın yapılması dolayısıyla öğrenilen bilgi. (Bk. ansikl. böl.)
*Kur. tar. Sır kâtibi, Osmanlılar'da padişah ile Babıâli arasındaki bazı hususi yazışmaları taşıyan görevliye verilen ad. (Bk. ansikl, böl.)
*Tasav. insan gönlünde bulunan ve başkalarınca bilinemeyen tanrısal gerçek. (Bk. ansikl. böl.) || Sır etmek, daha çok bektaşi ve mevlevi tekkelerinde duyulması istenilmeyen bir fikir ya da vakası saklamak. || Sır olmak, ölmek, || Sırr-ı istiva, mevlevilerde bazı taçların kenarına takılan siyah şerit. (Bu şerit, külahı seyfi ya da kılıcı taç denilen taçlara takılır ve taçları tanrısal coşkuyla cezbeye kapılanlar giyerlerdi.) || Sırr-ı alınyazısı, insanlarca bilinemeyen Tanrı yazgısı. || Sırr-ı rububiyet, evrenin her yanında mevcud ve insanoğlu tarafınca bilinip çözülemeyen tanrısal sır. || Sırr-ı tecelliyat, Tanrı'nın evrendeki ve insan gönlündeki tecellileri ile ilgili sırlar. (Sufilere nazaran, gönül gözü açık olanlar, evrendeki her varlıkta ve kendi ruh dünyalarında Tanrı varlığının işaretlerini sezerler.) || Sırrus-sır, yalnız Tanrı'nın bileceği gerçeklerin aslı.
*ANSİKL Ask. Gelecek bir harpte uygulanması beklenen plan ve programlar, güdecekleri amaçlar, kullanılacak çeşitli türdeki tabanca, vasıta ve gereçler, taktik sistem ve gelişmelerle bunların performans ve tesir alanları hakkında bilgi ve sayılar, meydana çıkacak yeni silahlara karşı alınacak çeşitli karşı önlemler için geliştirilen stratejik ve taktik kavramlar, dokümanlar, fotoğraflar, haritalar vb. askeri kayıtlar ve evraklar. askeri sır sayılır.
Girişilmek zorunda kalınacak bir savaşı kazanmak için lüzumlu her tür harp vasıta ve gereçleriyle bunların sayılarının ve bulunduruldukları yerlerle tesir alanlarına ilişik bilgilerin sızdırılmaya meydan verilmeden saklı tutulması, başarı için büyük ehemmiyet taşır, bilhassa hizmete konarak baskın tesiri yaratabilecek yeni silahların kalite ve niceliklerinin saklılığı ön şart kabul edilir. Yalnız yakın komşu devletlere karşı değil, tüm dünya devletlerine karşı gizli saklı tutulması ihtiyaç duyulan askeri sırlar hiçbir yabancı devlete, dost ya da bağlaşık bile olsa, sızdırılamaz. Askeri sırları açıklayan ya da sızdıranlar Türk ceza kanunu'nun 137. ve Askeri ceza kanunu'nun 55,, 56. maddeleriyle cezalandırılır.
*Huk. Bir kimse, resmi mevki ve sıfatı ya da meslek ve sanatı gereği, başkasına ilişik bir sır öğrenir ve haklı bir niçin olmadan bunu açıklarsa, üç aya kadar hapis ve ek olarak ağır para cezasıyla cezalandırılır (Türk cez. k. md. 198).
*Kur tar. ilk zamanlar, telhis denilen hususi yazışmalar, sır kâtibi durumundaki babüs- saade ağası tarafınca padişah ile BabIâli içinde getirilip götürülürdü. Bu işi 1703'ten sonrasında Arzhane'de, "sır kâtibi" adında olan görevliler hayata geçirmeye başladılar. Mühim bir vazife olduğundan, bilgili ve güvenilir kişiler sır kâtipliğine atanırlardı. Tanzimat'ın ilanından (1839) başlayarak sır kâtipliği görevini mabeyn başkâtipleri üstlendiler.
*Tasav. Tasavvuf, bir anlamıyla tanrısal sırları kavrayabilme çabasıdır. Sufilere nazaran, aslolan gerçekler görünürlerin ötesindeki sırlardır; bu sırlara da salik sadece kendisini Tanrı yoluna adayarak ulaşır. İnsanda ruh sevgi alanı, kalp marifet (tanrısal bilgi) alanı, sır da müşahade (aşkın gerçekleri sezme) alanıdır Mevlevilikte sırrın bir de biçimsel alanı vardır. Mesela, dedenin içinde bulunmuş olduğu hücrenin anahtarı kilidin üstünde, koridora oluşturulan pencerenin perdesi de açıksa hücreye girilebilir; kilit üstünde anahtar yoksa ve perde de kapalıysa bu duruma mevlevilikte "sır" denir, hücreden içeriye girilmezdi.
SIR a. Pişmiş topraktan eşyanın ya da yapı gereçlerinin üstüne çekilen, saydam ya da donuk, renkli ya da renksiz, koruyucu camsı katman. (Bk. ansikl. böl.)
*Camc. Aynaların kalaylanmasında kullanılan kalay amalgamı. || Ayna yapmak suretiyle düz cam yüzeyine kaplanan metal katmanı.
*Seram. Sır altı tekniği, bisküvi halindeki seramiklerin hususi seramik boyalarıyla bezendikten sonrasında, üstlerine sır çekilerek fırınlanması yöntemiyle meydana gelen süsleme tekniği. (Bu teknikte desenler koyu renkle yapılır, firuze ya da yeşil sırla kaplanır. XV.-XVI. yy. osmanlı çini ve seramikleri bu teknikle hazırlanmıştır.) || Sır üstü tekniği - PERDAH. || Mat sır, parıltısı, yansıması olmayan donuk yüzeyli sır. || Renkli sır tekniği, sır içine renk veren oksitlerin katılmasıyla elde edilmiş sırlı boyalarla meydana gelen süsleme tekniği. (Bu teknikte motiflerin dış çizgileri sırsız siyah boya ile [tahrir boyası] belirlendikten sonrasında, içi bu renkli sır boyalarıyla doldurulur, üstüne sır çekilmeden fırınlanır. Siyah çizgiler renkli sırların birbirine karışmasını önler. Bölmeli ya da mineli teknik de denilen bu yöntem, XV. yy.'da erken osmanlı çini ve seramiklerinde uygulanmıştır.) || Saydam sır, parlak, saydam sır.
*ANSİKL. Seram. Sırların bileşimi, kapladıkları hamurun doğasına ve elde edilmek istenen görünüme göre farklılık gösterir. Sırlar hamurun camlaşabilme derecesine yakın bir ısıda eriyebilmeli ve pişme genleşme katsayısına yakın bir katsayıya haiz olmalıdır. Çoğu zaman feldspat ağırlıklı sırlara, istenen erime derecesine nazaran değişen bir oranda kuvars ve başka elemanlar da (potas, tebeşir, kaolin, vb.) katılabilir. Bazı sırların kurşunlu yapısı (yumuşak porselenler) devasa yükseklikte ısıya dayanmaz. Sırlar renksiz ya da oksitler yardımıyla renkli olabilir: mesela kobalt oksidiyle mavi elde edilir. Süsleme, sır altı olarak, pişmemiş toprağa uygulanabilir; bu durumda süsleme, sırla bununla beraber yüksek ateşte pişer, bu da renk paletini sınırlar; ya da daha ilkin pişmiş sır üzerine camlaşabilir renklerle uygulanabilir ve kullanılan renklere nazaran daha alçak ateşte bir ya da birkaç pişirimle sabitleştirilebilir. Sırlama daldırma, serpme ya da püskürtme yöntemiyle olur.
Kaynak: Büyük Larousse
İslam Dininde Sır Saklamak
Rüyada Sır Saklamak
Sır - Raven Hart (Savannah Serisi 2)
YORUMLAR