TELKARİ a. (türkç tel, fars kâr ve /den telkari). Kuyumc, 1. Haddeden geçirilip ince tel haline getirilmiş altın ya da gümüşü isten...
TELKARİ a. (türkç tel, fars kâr ve /den telkari). Kuyumc,
1. Haddeden geçirilip ince tel haline getirilmiş altın ya da gümüşü istenilen motiflere nazaran biçimlendirip birbirine lehimleme yöntemiyle işleme tekniği (Bk. ansikl. böl.)
2. Telkâri tekniğiyle yapılmış her türlü kuyumculuk işi. telkâri gerdanlık, fincan zarfı vb.
*Cama Cam hacmi içine gömülen ya da damlaya uygulanan, türlü şekilde çekilmiş ve birleştirilmiş renkli emaye ya da cam tel süsleme. (Bu süsleme seçimi Antik çağ'da, XVI. yy.'dan sonrasında Venedik'te, sonrasında Fransa'da uygulandı, XIX. yy.'ın başlangıcında ortadan kalktı ama 1900'lerde tekrardan canlandı.)
*SCıslem. sant. Telkâri kakma, ahşap, demir, çelik ya da bakır bir nesnenin oymaları arasına, ısıtılmadan, çekiçle altın, gümüş ya da bakırdan süsleyici ince teller kakma sanatı ve eylemi. (Bk. ansikl. böl ).
*ANSİKL. Arkeolojik buluntular telkâri tekniğinin LÛ III. binyıl'dan başlayarak Mısır ve Mezopotamya'da, LÛ. 2500'lerden sonrasında da Anadolu'da (Truva, Eskiyapar, Alacahöyük kral mezarları) kullanıldığını gösterir. Yunan, roma ve bizans kuyumculuğunda da bu teknik uygulanmıştır. Erken İslam döneminden başlayarak Mısır' da, Yakındoğu'da kullanılan telkâri tekniğiyle hazırlanmış gerdanlık, bilezik, yüzük, küpe ve pandantif şeklinde takılar dünyanın türlü müzelerinde (Kahire müzesi. Harari koleksiyonu, Atina Benaki müzesi, New York Metropolitan müzesi vd.) sergilenmektedir. Ortadoğu'da telkâri işleme bilhassa Musul'da gelişmiştir. Horasan'da da telkâri ustaları vardı; buralardan Suriye' ye ve Anadolu'ya geçti. Osmanlı döneminde telkâri işlemenin en güzelleri Prizren ve Saraybosna'da yapılıyordu (türlü takılar, fincan zarfı, ayna arkası, kutu, gülabdan, tabak, sini, şekerlik, kemer vd.) XIX. yy. sonları - XX. yy. başlarında Türkiye'de bu sanat kolunun uygulama alanı azaldı. Günümüzde G.-D. Anadolu bölgesinde (Mardin, Şanlıurfa, Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş) varlığını sürdüren telkâri işlemeciliği, İstanbul'da Kapalı- çarşı'da da hususi siparişlerle yapılmaktadır.
*Sûslem. sant. Gömme telkâri, tel kakma, Şam kakması, Dimaşki ya da Dimışki şeklinde adlarla da aman telkâri kakmada desen, bir kez belirlendikten sonrasında, süs
lenecek parçanın üstünde keskin kenarlarla ve oyuk dibe doğru genişleyecek şekilde kazılır. Dörtgen tel ya da telkâri burması bir kıskaçla bu oyuğun içine sokulur, sonrasında da oyuğun kenarlarının telin üstüne doğru bükülüp onu kıstırmasını sağlayacak şekilde, tümü çekiçle dövülür. Parça törpülenip, zımparayla parlatılarak tamamlanır. Türlü bakır eşyalara leğenler, tepsiler, şamdanlar, yazı takımları uygulanan telkâri kakma, çok eski çağlardan bu zamana kadar, bilhassa Şark kökenli bir sanat olarak tanındı ve Mısır'da, Yunanistan'da, Roma'da görüldü. Galya'da ise, telkâri kakma sanatı burgund ülkesinde doruğuna ulaştı (VII.-VIII. yy ). Ortadoğu' da Musul, XII. yy.'da, bu sanatın başlıca merkezi oldu. Horasan'da da telkâri kakma sanatçıları vardı. Musul sanatı Suriye' ye, sonrasında da Mısır'a yayıldı (XIII. yy.'ın ilk yarısı). XVI. yy.'da Venedikli sanatçılar, Mısır ve Suriye telkâri kakma bakırlarının kusursuz taklitlerini yaptılar. Bu sanat ispanyada günümüzde de uygulanır.
1. Haddeden geçirilip ince tel haline getirilmiş altın ya da gümüşü istenilen motiflere nazaran biçimlendirip birbirine lehimleme yöntemiyle işleme tekniği (Bk. ansikl. böl.)
2. Telkâri tekniğiyle yapılmış her türlü kuyumculuk işi. telkâri gerdanlık, fincan zarfı vb.
*Cama Cam hacmi içine gömülen ya da damlaya uygulanan, türlü şekilde çekilmiş ve birleştirilmiş renkli emaye ya da cam tel süsleme. (Bu süsleme seçimi Antik çağ'da, XVI. yy.'dan sonrasında Venedik'te, sonrasında Fransa'da uygulandı, XIX. yy.'ın başlangıcında ortadan kalktı ama 1900'lerde tekrardan canlandı.)
*SCıslem. sant. Telkâri kakma, ahşap, demir, çelik ya da bakır bir nesnenin oymaları arasına, ısıtılmadan, çekiçle altın, gümüş ya da bakırdan süsleyici ince teller kakma sanatı ve eylemi. (Bk. ansikl. böl ).
*ANSİKL. Arkeolojik buluntular telkâri tekniğinin LÛ III. binyıl'dan başlayarak Mısır ve Mezopotamya'da, LÛ. 2500'lerden sonrasında da Anadolu'da (Truva, Eskiyapar, Alacahöyük kral mezarları) kullanıldığını gösterir. Yunan, roma ve bizans kuyumculuğunda da bu teknik uygulanmıştır. Erken İslam döneminden başlayarak Mısır' da, Yakındoğu'da kullanılan telkâri tekniğiyle hazırlanmış gerdanlık, bilezik, yüzük, küpe ve pandantif şeklinde takılar dünyanın türlü müzelerinde (Kahire müzesi. Harari koleksiyonu, Atina Benaki müzesi, New York Metropolitan müzesi vd.) sergilenmektedir. Ortadoğu'da telkâri işleme bilhassa Musul'da gelişmiştir. Horasan'da da telkâri ustaları vardı; buralardan Suriye' ye ve Anadolu'ya geçti. Osmanlı döneminde telkâri işlemenin en güzelleri Prizren ve Saraybosna'da yapılıyordu (türlü takılar, fincan zarfı, ayna arkası, kutu, gülabdan, tabak, sini, şekerlik, kemer vd.) XIX. yy. sonları - XX. yy. başlarında Türkiye'de bu sanat kolunun uygulama alanı azaldı. Günümüzde G.-D. Anadolu bölgesinde (Mardin, Şanlıurfa, Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş) varlığını sürdüren telkâri işlemeciliği, İstanbul'da Kapalı- çarşı'da da hususi siparişlerle yapılmaktadır.
*Sûslem. sant. Gömme telkâri, tel kakma, Şam kakması, Dimaşki ya da Dimışki şeklinde adlarla da aman telkâri kakmada desen, bir kez belirlendikten sonrasında, süs
lenecek parçanın üstünde keskin kenarlarla ve oyuk dibe doğru genişleyecek şekilde kazılır. Dörtgen tel ya da telkâri burması bir kıskaçla bu oyuğun içine sokulur, sonrasında da oyuğun kenarlarının telin üstüne doğru bükülüp onu kıstırmasını sağlayacak şekilde, tümü çekiçle dövülür. Parça törpülenip, zımparayla parlatılarak tamamlanır. Türlü bakır eşyalara leğenler, tepsiler, şamdanlar, yazı takımları uygulanan telkâri kakma, çok eski çağlardan bu zamana kadar, bilhassa Şark kökenli bir sanat olarak tanındı ve Mısır'da, Yunanistan'da, Roma'da görüldü. Galya'da ise, telkâri kakma sanatı burgund ülkesinde doruğuna ulaştı (VII.-VIII. yy ). Ortadoğu' da Musul, XII. yy.'da, bu sanatın başlıca merkezi oldu. Horasan'da da telkâri kakma sanatçıları vardı. Musul sanatı Suriye' ye, sonrasında da Mısır'a yayıldı (XIII. yy.'ın ilk yarısı). XVI. yy.'da Venedikli sanatçılar, Mısır ve Suriye telkâri kakma bakırlarının kusursuz taklitlerini yaptılar. Bu sanat ispanyada günümüzde de uygulanır.
Kaynak: Büyük Larousse
Türk Süsleme Sanatları - Telkari Sanatı
Hobiler - Telkari Yapımı
Telkari nedir ve nasıl yapılır?
YORUMLAR