Temel Sağlık Hizmetleri Nedir

Temel sağlık hizmeti genel anlamıyla koruyucu sağlık hizmetlerini önemli bir oranda kapsayan, esasen birinci basamakta verilen, birinci basa...

Temel sağlık hizmeti genel anlamıyla koruyucu sağlık hizmetlerini önemli bir oranda kapsayan, esasen birinci basamakta verilen, birinci basamak sağlık hizmetini de içinde barındıran sağlık hizmetidir. Temel sağlık hizmetlerinden, herkes için gerekli olan sağlık hizmeti olarak anlaşılmaktadır.

Temel sağlık hizmetleri şunlardır

a. Koruyucu sağlık hizmetleri
b. Tedavi edici sağlık hizmetleri
c. Esenlendirici sağlık hizmetleri (rehabilite edici)dir.

İlk yardım, koruyucu sağlık hizmetleri alanı içinde yer alır. ilk yardım, kaza yerinde veya 1. basamak sağlık hizmeti veren kurumlarda yapılan geçici tıbbi uygulamadır. Nakil süresince devam eder. Acil serviste veya ilgili klinikte acil,tedavi olarak devam eder. ilk yardım nerede yapılırsa yapılsın hayat kurtarıcı uygulamadır.

Sağlık Hizmetleri

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'ne göre, her insanın sağlıklı yaşamaya, hastalandığında devletten bakım istemeye, sağlık ve sosyal yardım hizmetlerinden yararlanmaya hakkı vardır. Bu nedenle, Birleşmiş Milletler'in bu bildirisine imza atan bütün ülkelerde yurttaşÂ­ların sağlığını korumak,"bakım ve tedavisini sağlamak devletin temel ödevlerinden biridir.
Türkiye'de devlete düşen sağlık hizmetleri Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nca yürü­tülür. Sağlık hizmetlerini ülke çapında örgüt­lemek, sosyal sigortalar kurumları oluştur­mak, insan sağlığına zarar verecek bütün etkenlerle ve hastalıklarla savaşmak, toplum sağlığını korumak, aşı, tedavi ve rehabilitas­yon (fiziksel yeteneklerini, ruhsal ve toplum­sal uyumlarını yitirmiş kişileri yeniden iş görmeye ve toplum içinde yaşamaya alıştır­ma) merkezleri kurmak bu bakanlığın sorum­luluğundadır. Bakanlık bu hizmeti yürütebil­mek için devlet hastaneleri, dispanserler, sağlık ocakları, ana ve çocuk sağlığı merkezle­ri açar; illerde sağlık müdürleri, ilçelerde hükümet doktorları, bucak ve köylerde sağlık memurları ile ebeler eliyle bakım ve tedavi hizmeti verir; ilaç ve aşı üretimini, özel hastane, dispanser ve klinikleri denetler; sağ­lık zabıtası aracılığıyla kentlerin, halka açık yerlerin, yiyecek ve içecek maddelerinin te­mizliğini denetim altında tutar.
Devletin bütün bu hizmetleri yerine getire­bilmesi için, ülkenin her yanını kapsayacak genişlikte bir sağlık örgütü kurması, bu ku­rumları gerekli araç gereçlerle donatması ve elinin altında çok kalabalık bir sağlık ordusu bulundurması gerekir. Doğaldır ki bu örgüt­lenmenin maliyeti son derece yüksektir. Bu hizmetler için gerekli para birçok ülkede değişik kaynaklardan sağlanır.
Türkiye'de, devletin bütün yurttaşlara pa­rasız ve yeterli sağlık hizmeti verebilmesi amacıyla 1963'te sağlık hizmetlerini sosyalleşÂ­tirme çalışmalarına başlanmıştı. Bu program, koruyucu hekimliğe ağırlık verilmesini vehizmetin tabana yayılmasını öngörüyordu. Yani, çok önemli bir hastalığı olmayanların bakım ve tedavisi sağlık ocaklarında, tıbbın belirli bir dalında uzmanlaşmamış olan pratis­yen doktorlarca ya da aile doktorlarınca yapılacaktı. Ancak bu birinci basamak hiz­metlerinin yetersiz kaldığı durumlarda, örne­ğin önemli bir hastalığı olanlar ya da kaza geçirenler hastanelerde uzman doktorlar eliy­le muayene ve tedavi edilecekti. Bu hizmetler tümüyle parasız olacak ya da hastalardan muayene ve tıbbi testler için para alınmayıp yalnızca ilaç ve tedavi giderlerinin bir bölü­müne katılmaları istenecekti. Ne var ki, bazı ülkelerde uygulanmakta olan bu ideal sistem gerçekleştirilemedi ve sağlık hizmetlerinde özelleştirmeye doğru bir eğilim ağır bastı. Ülkemizde devletten başka kamu yönetimle­ri, üniversiteler, özel kuruluş ve dernekler de sağlık hizmetinde bulunur. Devlet hastanele­rinde bir zamanlar çok düşük olan muayene ücretleri bugün hemen hemen üniversite has­tanelerinin ücretleriyle eşitlenmiştir ve özel hastanelerin sayısı günden güne artmaktadır. Yurttaşlarca ödenen primler ve kamu kurum­larının bütçelerinden ayrılan ödeneklerle hiz­met veren Sosyal Sigortalar Kurumu, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur gibi sosyal sigorta kurum­ları ise, bakım ve tedavi giderleri için yurttaşÂ­lardan primler dışında para almaz.
ABD'de sağlık hizmetleri için gerekli para­nın temel kaynağı, yurttaşların ödedikleri özel sağlık sigortası primleridir. Ama sunulan hizmetin düzeyi sigorta primiyle orantılı oldu­ğundan, yüksek sigorta pirimi ödeyecek güçte olmayan milyonlarca Amerikalı sağlık hiz­metlerinden yeterince yararlanamaz. Bu eşitsizliği bir ölçüde gidermek için 1965'te, sigor­ta primi ödeyemeyen yoksullara ve yaşlılara ücretsiz sağlık hizmeti vermek üzere iki ayrı program yürürlüğe konmuştur.
Buna karşılık İngiltere ve İsveç gibi bazı ülkelerde sağlık hizmetleri ücretsizdir. Gider­ler devletçe karşılanır ve bu ülkelerde oturma izni olan herkes ücretsiz tedavi hakkından yararlanabilir. Ama İngiltere'de devlet bütçe­sinden sağlık hizmetlerine ayrılan para tıptaki gelişmelere paralel olarak artmadığı için, yurttaşlar sağlık hizmetlerinin yetersizliğin­den yakınırlar. Birçok hastane, başvuranların tedavi isteklerini karşılamakta güçlük çeker ve bazı ameliyatlar için çok uzun süre bekle­mek gerekir.
İsveç'teki sağlık hizmetleri ise yıllardır bü­tün dünya ülkelerine örnek olarak gösterilir. Hastaneleri Avrupa'nın en ileri sağlık kurum­larıdır; sağlık hizmetleri ücretsizdir ve gerek bu giderleri, gerek öbür sosyal yardım hiz­metlerini karşılayabilmek için alınan vergi bütün dünya ülkeleri içinde en yüksek düzey­dedir. Gene de, sistemin ideal olmasına karşı­lık, son yıllarda İsveç'te bile sağlık kurumları yurttaşların beklentilerini karşılayamayacak duruma gelmiş ve ameliyat sırası bekleme listeleri giderek uzamaya başlamıştır.
Avustralya'da bazı yerleşmeler hastanele­rin ve doktorların bulunduğu yerlerden çok uzakta olduğundan bu ülkenin daha özel sorunları vardır. Bu uzak yerleşmelere doktor ve ilaç ulaştırmak ya da gerektiğinde hastaları hastaneye taşımak için Krallık Uçan Doktor Servisi kurulmuştur. Hastalara özel uçaklarıy­la hizmet götürdükleri için "uçan doktorlar" olarak bilinen bu sağlık örgütünün giderle­rinin bir bölümü devlet bütçesinden, bir bölümü de halktan alınan bağışlarla karşı­lanır.

Azgelişmiş Ülkelerde Sağlık Hizmetleri

Gelişmiş bir ülkede ortalama 500 kişiye bir doktor düşerken azgelişmiş ülkelerde bu sayı 50 bini bulur, hatta aşar. Üstelik bu ülkelerde insanlar daha sık hastalandıkları için, ücretle­ri genellikle uluslararası yardım kurumlarınca ödenen doktorların ve hemşirelerin işi çok daha güçtür.
Özellikle son 20 yıldır, gelişmekte olan ülkelerde yürütülen halk sağlığı kampanyaları çok başarılı sonuçlar vermiştir. Bunların en önemlilerinden biri, ölümcül hastalıklardan çoğunun mikroplu sulardan ve temizlik kural­larına uymamaktan kaynaklandığı konusunda halkı bilinçlendirmek olmuştur. Gerçekten de Dünya Sağlık Örgütü'nün temel hedeflerin­den biri, olanaklar elverdiğince bütün dünya­daki insanlara temiz su ve sağlık kurallarına uygun kanalizasyon sağlamaktır. Çünkü, hastalık nedenlerini ortadan kaldırmadıkça, has­talara belki de parasını bile ödeyemeyecekleri pahalı ilaçlar vermenin hiçbir anlamı yoktur.
Bu kampanyaların başarılı sonuçlarından biri de çocukların özellikle çocuk felci, difteri, tetanos, kızamık ve boğmaca gibi bulaşıcı hastalıklara karşı aşılanması olmuştur. GelişÂ­miş ülkelerde bu aşılar düzenli olarak yapılır; ama azgelişmiş birçok ülkede milyonlarca çocuk ilk kez bu kampanyalar sırasında aşılanmıştır. Çiçek hastalığının yeryüzünden tü­müyle silinmesini de bu yaygın aşılama prog­ramlarına borçluyuz.
Halkın en basit tedavi ve sağlık koruma yöntemleri konusunda bilgilendirilmesi bile milyonlarca kişinin yaşamını kurtarır. Örne­ğin dizanteri, tifo ve kolera gibi hastalıklar çok şiddetli ishale yol açar. İshalle birlikte vücut sıvıları ve kimyasal maddeler de dışarı atıldığı için, bu su kaybı özellikle çocuklarda ölümle sonuçlanabilir. Oysa bu durumda alı­nacak basit bir önlem hiç umulmayacak kadar etkilidir. İçine biraz tuz ve şeker karıştırılmış bol su içirmekle her yıl dünyada binlerce bebeğin ve çocuğun yaşamı kurtarılmaktadır.
Doktorları ve öbür sağlık görevlilerini, çalışacakları bölgenin koşullarına uyum sağla­yacak biçimde yetiştirmek de çok önemlidir. Gelişmiş ülkelerin hastanelerinde en ileri ameliyat yöntemleri ve gereçleriyle çalışan doktor ve hemşireler azgelişmiş bir ülkede aynı olanakları bulamadıklarında hastalara yeterince yardımcı olamazlar. Oysa Hindis­tan, Afrika, Güney Amerika ve bazı Güney­doğu Asya ülkelerindeki "çıplak ayaklı dok­torlar" yaşadıkları yörenin sorunlarını yakın­dan tanıdıkları ve o koşullar altında ne yapılması gerektiğini iyi bildikleri için çok başarılı olmuşlardır.
Daha sağlıklı bir dünya yaratmak ve insan­ların yaşam düzeyini yükseltmek uğruna giri­şilen bu savaşta başarıya giden yolun, öncelik­le basit ve temel sorunların çözümünden geçtiğini insanlık bir gün kavrayacaktır.