Tenya nedir, nerede yaşar? Tenya çeşitleri nelerdir? Tenyanın özellikleri, tenyadan korunma hakkında bilgi. TENYA [Şerit] İnsanların, çeşi...
Tenya nedir, nerede yaşar? Tenya çeşitleri nelerdir? Tenyanın özellikleri, tenyadan korunma hakkında bilgi.
İnsanların, çeşitli hayvanların da bağırsaklarında oldukça sık görülen asalaklardır. Erişkinleri şerit biçimindedir. Tenyanın vücudu baş, boyun, halkalar olmak üzere, başlıca üç kısımdan yapılmıştır. Asalağın, barsak çeperine tutunabilmesi için başında emme çekmenleri, emme çukurları bulunur. Boyun, başı halkalara bağlayan parçadır, halkalar bu kısımdan doğar. Halkaların biçimi ya kare, ya dik dörtgendir. Sayıları tenyanın yaşına göre birkaç taneden birkaç bine kadar değişir.
Tenyalar «erse» (iki cinsli)dir; yani, her halkada hem erkeklik, hem de dişilik organları bulunur. Boyundan başlayarak, olgunlaşmamış halkalar, sonra cinsiyet organları gelişmiş erişkin halkalar, daha sonra yumurtaları döllenmiş gebe halkalar zincir halinde sıralanmıştır. Halkalar iyice geliştikten sonra birer birer, ya da birkaç tanesi bir arada, dışkı ile vücuttan dışarı çıkar. İnsan, hayvan vücudundan bu şekilde dışarı çıkan halkalar parçalanır, içindeki yumurtalar etrafa saçılır.
Bu yumurtaları asalağın kurtçuk şeklinin yaşayabileceği bir ara (konak) hayvanı yutarsa, barsak çeperinden hayvanın kanına, dokuları arasına geçerek organizmanın her hangi bir yerine varır, orada bir kesecik yapar. Bu kesecik içinde ya bir, ya da birkaç tane baş taşıyan tenya kurtçuğu meydana gelir.
Erişkin şeritler insanın barsaklarında bulunur, buradaki besinlerle geçinirler. İnsanlarda görülen 30’u aşkın tenya çeşidi vardır. En önemlileri şunlardır: Sığır şeridi; domuz şeridi; köpek şeridi.
Çeşitli Tenyalar
Sığır Şeridi (Tenya Saginata). — Boyu 4-12 metredir. Halka sayıları bini aşar, açık sarı renktedir. Bu tenya ince barsakta yaşar, ömrü 4-18 yıldır. Olgunlaşan halkalar dışkıyla dışarı çıkabildikleri giib yürürken, otururken, yatarken insanın donuna, yatağına, çamaşırlarına düşebilir. Şeride bundan dolayı «aptes bozan» adı da verilmiştir.
Bu tenyanın kurtçukları sığırlarda oluşur. İyi pişmemiş, ya da çiğ sığır eti yiyenlerde bu kurtçuklar bağırsakta gelişerek tenyayı meydana getirir.
Bağırsaklarında sığır tenyası bulunan insanlarda çeşitli bozukluklar olur. Bunları şöyle özetleyebiliriz: İştah bozuklukları (azalma, artma), karın ağrıları, bulantı, kusma, peklik, ya da sürgün, apandisit, histeri, sara nöbetleri, felçler, idrar tutamamak, tat alma bozuklukları, kulak uğultusu, görme bozuklukları, burun ve anus kaşıntısı, kansızlık.
Domuz Şeridi (Tenya Solyum). — Boyu 2-3 metredir. 700-1.000 kadar halkası vardır. Ara hayvanı başlıca domuzdur. İyi pişmemiş domuz eti yenince kurtçuk bağırsakta gelişir, tenya olur. Ayrıca, tenya yumurtaları insan vücudunda da kurtçuk haline gelebilir. Bu yumurtaları yutan insanların kaslarında, gözlerinde, deri altında, kemiklerinde kesecikler olur. Kurtçuklar yerleşmişse, yerine göre, çeşitli hastalıklar ortaya çıkar. Beyinde ur belirtileri, gözde çeşitli görme bozuklukları, kalpte, keseciklerin bulunduğu daha başka organlarda birçok bozukluklar görülür.
Köpek Şeridi (Eknokok). — Boyu 1,5-6 milimetredir. 3-4 halkası vardır. Şeritlerin en ufaklarındandır. Köpek, çakal, kurt gibi hayvanların ince bağırsaklarında yaşar. Yumurtalar köpeğin dışkısiyle dışarı atılır. Bu yumurtaları insan yutunca kurtçuk mideden, bağırsaktan, lenf ve kan damarları ile, karaciğere, oradan kalbe, akciğere, daha başka organlara geçer, yerleştiği yerde bir torba haline gelir, yavaş yavaş büyüyerek insan kafası büyüklüğüne varabilir.
Tenyaya Karşı Korunma
Tenya sığır, domuz gibi hayvanların etinden geçebileceği için, bu etleri iyice pişirmeden yememelidir. Köpekler de ekinokok cinsi tenyaların yayılması için tehlikeli bir kaynak olabilir. Bir köpekte tenya olmasa bile, tenyalı bir köpekle koklaşarak ondan yumurta alabilir. Bundan dolayı, köpeğe dokunanlar ellerini iyice yıkamadan oraya, buraya, hele yiyeceklere hiç dokunmamalıdır.
Tenya ile savaşta hükümetlere düşen ödevler de vardır. Bu arada, mezbahalarda kesilen hayvanlar sıkı bir muayeneden geçirilmeli, sokak köpekleri ortadan kaldırılmalı, sahipli köpekler de kontrol altına alınmalıdır. Ayrıca, mezbahalarda kesim artıkları oraya, buraya atılmamalı, hele bunları köpeklerin yemesine müsaade edilmemelidir.
YORUMLAR