Termometre nedir ve nasıl çalışır? termometrelerin genel özellikleri, çeşitleri ve termometre dereceleri birbirine nasıl çevrilir? Bir cism...
Termometre nedir ve nasıl çalışır? termometrelerin genel özellikleri, çeşitleri ve termometre dereceleri birbirine nasıl çevrilir?
Bir cismin sıcaklığını ölçmeye yarayan araçlara «termometre» denir. Bunların hemen hepsi civa, alkol gibi maddelerin hacimlerinin ısı ile artmasına dayanılarak yapılmıştır.
Bir cisme ısı verilince sıcaklığı artar, cisimden ısı alınınca sıcaklığı düşer. Cisimlerin sıcaklıklarını ölçmek için daha önceden bir «sıcaklık birimi» kabul edilir. Buna «derece» denir. Derecelerin tanımlanmasında suyun donma ve kaynama noktaları ele alınmıştır. Yalnız, cisimlerin donma ve kaynama noktaları hava basıncına bağlı olduğu için hava basıncının da belli bir değerde olması gerekir. Çoğunlukla hava basıncının deniz kıyısındaki değeri esas alınır. Bu da 76 santim civa sütununun basıncına eşittir. Bütün sıcaklık derecelerinin tanımlanmasında basıncın 76 santim cıva sütununa eşit olduğu kabul edilmiştir.
Başlıca üç çeşit derece kullanılır:
Santigrat Derecesi. — Suyun donma noktası 0 (sıfır) derece, kaynama noktası da 100 derece kabul edilmiştir. Civalı bir termometre üzerinde donma noktası ile kaynama noktası işaretlenmiş, bu iki çizginin arası 100 eşit parçaya bölünmüştür. Bu bölümlerin bir tanesi «1 santigrat derecesi»dir. Santigrat derecesini İsveçli astronom Anders Celsius (1701-1744), bulmuştur. Bizde kullanılan bu derecedir.
Reomür (Reaumur) Derecesi. — Santigrat derecesine benzer. Bu derecede de suyun donma noktası gene 0, kaynama derecesi ise 80 kabul edilmiş, iki çizgi arası da 80 eşit parçaya bölünmüştür. Bu dereceyi Fransız fizikçisi Rene Reaumur (1688-1757) bulmuştur.
Fahrenhayt (Fahrenheit) Derecesi. — Suyun donma derecesi +32, kaynama derecesi ise 212 derece kabul edilmiştir. Bu dereceyi Alman fizikçisi Gabriel Fahrenheit bulmuştur. Anglosakson ülkelerde ve bu arada İngiltere’de, Amerika’da bu derece kullanılır.
Termometre Çeşitleri
Termometre cisimlerin ısınınca uzaması esasına dayanarak yapılırlar. En çok kullanılan civalı termometredir. İnce bir boru içinde Civa vardır. Borunun dibinde de civanın toplanması için bir depo bulunur. Hava ısınınca civa da ısınır, hacmi artar, borunup içinde yükselir. Borunun yanında önceden yapılmış derece bölüntüleri vardır. Civa hangi çizgiye kadar yükselirse havanın sıcaklığı o kadar demektir.
İnsanların ateşini ölçmeye yarıyan termometre de cıvalıdır. Yalnız, depoyu boruya birleştiren delik çok küçük olduğu için, ısı düşünce cıva aşağı inmez, her ölçmeden sonra termometreyi silkmek gerekir.
YORUMLAR