TEŞHİS a. (ar. teşhis). 1. Kim ve ne işe yaradığını saptamak, kim ve ne işe yaradığını söyleyebilmek: Bir katilin teşhisi. 2. Karşı...
TEŞHİS a. (ar. teşhis).
1. Kim ve ne işe yaradığını saptamak, kim ve ne işe yaradığını söyleyebilmek: Bir katilin teşhisi.
2. Karşılaşılan hastalığın ne işe yaradığını belirlemeye ve ismini koymaya yarayan tıbbi fiil. (Eşanl. TANI.) [Bk. ansikl. böl. Tıp.]
3. Tkz. Bir durumun, bir sıkıntının vb. ne işe yaradığını, nedenini, kimi belirtilerden yola çıkarak saptama, anlatma; tanı: Vakaya koyduğunuz teşhis doğru görünmüyor.
4. Bir kimseyi teşhis etmek, onun kimliğini saptamak, oluşturmak, kim bulunduğunu öğrenmek: Morgda bir cesedi teşhis etmek. || Bir şeyi teşhis etmek, onun yapısını, türünü, kategorisini oluşturmak, ne işe yaradığını söyleyebilmek: Bir kayayı, bir bitkiyi, bir böceği teşhis etmek. || Bir hastalığı teşhis etmek, onun nedenini, türünü idrak etmek; tanılamak. || Teşhis koymak, emarelerine bakarak bir hastalığın ne işe yaradığını saptamak.
*Ask. Saptanan bir unsurun türünü ve hususi durumunu belirleme işlemi. (Bk. ansikl. böl.)
*Ed. Bir yapıtta cansız varlıkları, bitkileri, hayvanları vb. insan kimliğinde canlandırma. (Örn. "Gül hasretinle yollara tutsun kulağını / Nergis şeklinde kıyamete dek çeksin intizar [yolunu gözleme]" [Baki], Gül insan şeklinde hasret duymakta, yoldan gelecek sesleri dinlemekte, nergis sevgilinin yolunu gözlemektedir.)
*Esk. tıp. Teşhisi tetrihi, benzer iki hastalığı birbirlerinden ayırma, tanı koyma.
*Ziraat. Yaprakla teşhis ziraat bitkilerinde yaprakların mineral bileşiminin incelenmesine dayanan ve bir ya da pek çok elementin eksiklik emarelerini ortaya yapmaya yarayan teknik. (Gerektiğinde, mineral ya da organik gübreleme başta olmak suretiyle, hususi tedavi yöntemlerine başvurmayı elde eden bu teknik 1931'de Lagatu ve Maume tarafınca bilhassa asmalara, şekerkamışına ve meyve ağaçlarına vb. uygulanır.)
*ANSİKL. Ask. Kara taşıtları daha çok siluetlerinin tanınmasıyla teşhis edilirler. Uçaklar İFF (Identification Friend or Foe) araçlarıyla donatılmışlardır. Gözlem radarının antenine bağlı bir seyirci yardımıyla, bu kullanıma ayrılmış bir frekansta, hareket eden cisimler devamlı olarak izlenir. Bu cisimler de zaman içinde değişim gösteren belli başlı bir koda nazaran cevap vermelidir.
*Tip. Teşhis, yaşamsal ya da işlevsel açıdan hastalığın gidişini değerlendirmeyi ve en uygun tedaviyi saptama olanağı verdiğinden çok büyük ehemmiyet taşır ve başlıca şu aşamalardan geçer: esas teşhis (eskiden olumlu teşhis de denirdi) ya da klinik teşhis ayırımcı teşhis ve etiyolojik teşhis.
Klinik teşhis, hastanın eskiden geçirdiği hastalıklar hakkında verdiği bilgilerle hastanın muayenesiyle elde edilmiş bilgilerin incelenmesine dayanır. Klinik belirtilerin sap
tanması için, hastanın dış görünüşüne, benzine, tavrına, soluğunun kokusuna, dilinin durumuna, ten ve mukozalardaki anormal renklere, idrarın görünüşüne ve bağırsakların çabalama durumuna bakılır. Nabzın, tansiyonun, vücut sıcaklığının ve günlük idrar miktarının eğrileri çizilir. Hastanın şikâyet etmiş olduğu bozukluklar ne olursa olsun, muayenenin tam olması için tepki şe- ritçikleri kullanılarak idrarda şeker, aseton, kan ve albümin aranması gerekir. İşlevsel emareler, kısaca ağrılar-sancılar ya da şikâyetler hekimi hasta olan sisteme yöneltir, buna elle yoklamayla, perküsyonla, dinlemeyle, kısaca tüm organlann ve aygıtların tam muayenesiyle edinilen veriler eklenmiş olur. Bu klinik araştırma esnasında, kimi zaman hastalığın teşhisinde hiçbir kuşkuya yer bırakmayan ayırtıa emareler'den de söz edilebilir.
Laboratuvar araştırmaları, klinik teşhisin kesinleşmesinde mühim bir yardım sağlar.
Değişik tekniklere dayanan araştırmalar pek çok yönde gelişmektedir Bir taraftan en doskopi, radyoloji, elektrokardiyografi, radyoaktif izotoplann organizmadaki dağılımının incelenmesi, ekotomografi, skanografi, öte taraftan vücut sıvılarının (kan, idrar, beyin-omurilik sıvısı vb.) fizyolojik ve kimyasal analizi, kanın, idrar tortulannın, irinin, salgıların, dışkının, harap olmuş dokuların mikroskopla incelenmesi, biyolojik fizik ve kimyadaki aşama kaydetmelerin sonucudur. Aslolan biyolojik yöntemler ise şunlardır: irinli salgıların, kan ve benzerlerinin alınması ve kültürleri, hastalığa yol açan mikrop türlerinin saptanması ve antibiyotiklere duyarlılıklarının belirlenmesi (antibiyogram), serum tepkimeleri vb.
Bilgisayara dayanan teşhis klinik, biyolojik ve bilhassa elektriksel verilerden bir program hazırlanmasını gerektirir. Bilhassa kalp hastalarında yararlıdır.
Klih'k.biypiik teşhisle ilgili tüm bu bilgi öğelerinin toplanması, ayırımcı teşhis'in tartışılmasına, kısaca kuşkulanılan hastalıkla ortak bir takım emareleri olan başka hastalıkların ayırt edilmesine olarak verir.
Etiyolojik teşhis, düşünmenin mantıksal sonucudur: gözlenen hastalığın nedenini ya da sebeplerini öğrenmeyi hedef alır.
Özgül bir tedavi saptamaya ve progno- zu kestirmeye yarar. Ama etiyolojik teşhisin kati bir netice verrpediği olgular da vardır.
1. Kim ve ne işe yaradığını saptamak, kim ve ne işe yaradığını söyleyebilmek: Bir katilin teşhisi.
2. Karşılaşılan hastalığın ne işe yaradığını belirlemeye ve ismini koymaya yarayan tıbbi fiil. (Eşanl. TANI.) [Bk. ansikl. böl. Tıp.]
3. Tkz. Bir durumun, bir sıkıntının vb. ne işe yaradığını, nedenini, kimi belirtilerden yola çıkarak saptama, anlatma; tanı: Vakaya koyduğunuz teşhis doğru görünmüyor.
4. Bir kimseyi teşhis etmek, onun kimliğini saptamak, oluşturmak, kim bulunduğunu öğrenmek: Morgda bir cesedi teşhis etmek. || Bir şeyi teşhis etmek, onun yapısını, türünü, kategorisini oluşturmak, ne işe yaradığını söyleyebilmek: Bir kayayı, bir bitkiyi, bir böceği teşhis etmek. || Bir hastalığı teşhis etmek, onun nedenini, türünü idrak etmek; tanılamak. || Teşhis koymak, emarelerine bakarak bir hastalığın ne işe yaradığını saptamak.
*Ask. Saptanan bir unsurun türünü ve hususi durumunu belirleme işlemi. (Bk. ansikl. böl.)
*Ed. Bir yapıtta cansız varlıkları, bitkileri, hayvanları vb. insan kimliğinde canlandırma. (Örn. "Gül hasretinle yollara tutsun kulağını / Nergis şeklinde kıyamete dek çeksin intizar [yolunu gözleme]" [Baki], Gül insan şeklinde hasret duymakta, yoldan gelecek sesleri dinlemekte, nergis sevgilinin yolunu gözlemektedir.)
*Esk. tıp. Teşhisi tetrihi, benzer iki hastalığı birbirlerinden ayırma, tanı koyma.
*Ziraat. Yaprakla teşhis ziraat bitkilerinde yaprakların mineral bileşiminin incelenmesine dayanan ve bir ya da pek çok elementin eksiklik emarelerini ortaya yapmaya yarayan teknik. (Gerektiğinde, mineral ya da organik gübreleme başta olmak suretiyle, hususi tedavi yöntemlerine başvurmayı elde eden bu teknik 1931'de Lagatu ve Maume tarafınca bilhassa asmalara, şekerkamışına ve meyve ağaçlarına vb. uygulanır.)
*ANSİKL. Ask. Kara taşıtları daha çok siluetlerinin tanınmasıyla teşhis edilirler. Uçaklar İFF (Identification Friend or Foe) araçlarıyla donatılmışlardır. Gözlem radarının antenine bağlı bir seyirci yardımıyla, bu kullanıma ayrılmış bir frekansta, hareket eden cisimler devamlı olarak izlenir. Bu cisimler de zaman içinde değişim gösteren belli başlı bir koda nazaran cevap vermelidir.
*Tip. Teşhis, yaşamsal ya da işlevsel açıdan hastalığın gidişini değerlendirmeyi ve en uygun tedaviyi saptama olanağı verdiğinden çok büyük ehemmiyet taşır ve başlıca şu aşamalardan geçer: esas teşhis (eskiden olumlu teşhis de denirdi) ya da klinik teşhis ayırımcı teşhis ve etiyolojik teşhis.
Klinik teşhis, hastanın eskiden geçirdiği hastalıklar hakkında verdiği bilgilerle hastanın muayenesiyle elde edilmiş bilgilerin incelenmesine dayanır. Klinik belirtilerin sap
tanması için, hastanın dış görünüşüne, benzine, tavrına, soluğunun kokusuna, dilinin durumuna, ten ve mukozalardaki anormal renklere, idrarın görünüşüne ve bağırsakların çabalama durumuna bakılır. Nabzın, tansiyonun, vücut sıcaklığının ve günlük idrar miktarının eğrileri çizilir. Hastanın şikâyet etmiş olduğu bozukluklar ne olursa olsun, muayenenin tam olması için tepki şe- ritçikleri kullanılarak idrarda şeker, aseton, kan ve albümin aranması gerekir. İşlevsel emareler, kısaca ağrılar-sancılar ya da şikâyetler hekimi hasta olan sisteme yöneltir, buna elle yoklamayla, perküsyonla, dinlemeyle, kısaca tüm organlann ve aygıtların tam muayenesiyle edinilen veriler eklenmiş olur. Bu klinik araştırma esnasında, kimi zaman hastalığın teşhisinde hiçbir kuşkuya yer bırakmayan ayırtıa emareler'den de söz edilebilir.
Laboratuvar araştırmaları, klinik teşhisin kesinleşmesinde mühim bir yardım sağlar.
Değişik tekniklere dayanan araştırmalar pek çok yönde gelişmektedir Bir taraftan en doskopi, radyoloji, elektrokardiyografi, radyoaktif izotoplann organizmadaki dağılımının incelenmesi, ekotomografi, skanografi, öte taraftan vücut sıvılarının (kan, idrar, beyin-omurilik sıvısı vb.) fizyolojik ve kimyasal analizi, kanın, idrar tortulannın, irinin, salgıların, dışkının, harap olmuş dokuların mikroskopla incelenmesi, biyolojik fizik ve kimyadaki aşama kaydetmelerin sonucudur. Aslolan biyolojik yöntemler ise şunlardır: irinli salgıların, kan ve benzerlerinin alınması ve kültürleri, hastalığa yol açan mikrop türlerinin saptanması ve antibiyotiklere duyarlılıklarının belirlenmesi (antibiyogram), serum tepkimeleri vb.
Bilgisayara dayanan teşhis klinik, biyolojik ve bilhassa elektriksel verilerden bir program hazırlanmasını gerektirir. Bilhassa kalp hastalarında yararlıdır.
Klih'k.biypiik teşhisle ilgili tüm bu bilgi öğelerinin toplanması, ayırımcı teşhis'in tartışılmasına, kısaca kuşkulanılan hastalıkla ortak bir takım emareleri olan başka hastalıkların ayırt edilmesine olarak verir.
Etiyolojik teşhis, düşünmenin mantıksal sonucudur: gözlenen hastalığın nedenini ya da sebeplerini öğrenmeyi hedef alır.
Özgül bir tedavi saptamaya ve progno- zu kestirmeye yarar. Ama etiyolojik teşhisin kati bir netice verrpediği olgular da vardır.
Kaynak: Büyük Larousse
Genetik hastalıkların teşhis ve tedavisinde bilimsel ve teknolojik gelişmeler nedir?
Teşhis (Kişileştirme) Sanatı
Ekstrasistol hastalığının, teşhis, tedavi ve riskleri nedir?
YORUMLAR