TIRMANMAK gçz. f. 1. Bir şeye, bir yere tırmanmak, el ve ayaklarla tutunarak, asılarak ya da tırnaklarını takarak dik bir yere çıkma...
TIRMANMAK gçz. f.
1. Bir şeye, bir yere tırmanmak, el ve ayaklarla tutunarak, asılarak ya da tırnaklarını takarak dik bir yere çıkmak: Dik kayalara tırmanmak. Kedi ürküp ağaca tırmandı.
2. Bir bitkiden söz ederken, yakınındaki dik bir yüzey boyunca yükselmek: Duvara tırmanan sarmaşıklar.
3. Bir yoldan söz ederken, yukarı doğru oldukça dik bir eğimi olmak; bir taşıttan söz ederken, böyle bir yolu izlemek: Dağa tırmanan bir patika. Tepedeki köye güçlükle tırmanan bir araba.
4. Hızla yükselmek, daha yüksek bir düzeye erişmek, güç kazanmak: Fiyatlar hızla tırmanıyor. Anarşi tırmanıyor.
*Biyol. Katı bir destekle ara vermeksizin temas ederek, ama yürümek ve sürünmekten farklı olarak dikine yer değiştirmek. (Bk. ansikl. böl.)
* g. f. Yokuş, merdiven vb. tırmanmak, güçlükle çıkmak: Yokuşu tırmanırken soluk soluğa kalmak.
*ANSİKL. Gövdeyi geçici olarak taşıyan desteğin (dal, kaya, duvar) sivri cırnaklarla, pençeyle batırma, yakalama, sarma ya da çekmenlerle bastırma ile kavranmasına göre üç tırmanma biçimi görülür.
1. sarılarak tırmanmak, bir parmak diğerleriyle karşı karşıya getirilince sağlanabilir: insan eli, maymunların ayağı, tüneyen kuşların pençeleri, bukalemunun ayakları. Bazen yakalayıcı bir organın sarılmasıyla da gerçekleşir: amerika maymunlarının ve bukalemunun kuyruğu, ağaç yılanlarının uzun gövdesi. Sarılma bazı yarasalarda (uçartilki) ve sallanarak kollarının ucuyla tırmanan maymunlarda basit bir asılmaya indirgenir.
2. Sivri pençelerle tutunarak tırmanmak, etçil memelilerin (kedi, pars), tırmanıcı kuşların (ağaçkakan), kertenkelelerin, tırmanıcı böceklerin çoğunun vb. tırmanma biçimidjr ve çoğunda inmekten çok tırmanmaya daha iyi uyarlanmıştır.
3. Çekmenlerle tırmanmak, gekolar, ağaç kurbağaları, sinekler gibi çok değişik hayvanlarda ya da sürünmenin özel bir durumu olarak denizaltı dünyasında ahtapotlar, denizyıldızları, denizkestaneleri ve karındanbacaklılar gibi hayvanlarda görülür. Fakat, tırmanmak için hiçbir özel tertibatı bulunmayan hayvanlar bile pekâlâ tırmanabilir; örneğin keçiler, hatta şaşırtıcı olarak Güney Asya'da yaşayan bir balık (anabas) bunlar arasında sayılabilir. Bu balık solungaç kapaklarındaki dikencikler yardımıyla çalılara tırmanır.
1. Bir şeye, bir yere tırmanmak, el ve ayaklarla tutunarak, asılarak ya da tırnaklarını takarak dik bir yere çıkmak: Dik kayalara tırmanmak. Kedi ürküp ağaca tırmandı.
2. Bir bitkiden söz ederken, yakınındaki dik bir yüzey boyunca yükselmek: Duvara tırmanan sarmaşıklar.
3. Bir yoldan söz ederken, yukarı doğru oldukça dik bir eğimi olmak; bir taşıttan söz ederken, böyle bir yolu izlemek: Dağa tırmanan bir patika. Tepedeki köye güçlükle tırmanan bir araba.
4. Hızla yükselmek, daha yüksek bir düzeye erişmek, güç kazanmak: Fiyatlar hızla tırmanıyor. Anarşi tırmanıyor.
*Biyol. Katı bir destekle ara vermeksizin temas ederek, ama yürümek ve sürünmekten farklı olarak dikine yer değiştirmek. (Bk. ansikl. böl.)
* g. f. Yokuş, merdiven vb. tırmanmak, güçlükle çıkmak: Yokuşu tırmanırken soluk soluğa kalmak.
*ANSİKL. Gövdeyi geçici olarak taşıyan desteğin (dal, kaya, duvar) sivri cırnaklarla, pençeyle batırma, yakalama, sarma ya da çekmenlerle bastırma ile kavranmasına göre üç tırmanma biçimi görülür.
1. sarılarak tırmanmak, bir parmak diğerleriyle karşı karşıya getirilince sağlanabilir: insan eli, maymunların ayağı, tüneyen kuşların pençeleri, bukalemunun ayakları. Bazen yakalayıcı bir organın sarılmasıyla da gerçekleşir: amerika maymunlarının ve bukalemunun kuyruğu, ağaç yılanlarının uzun gövdesi. Sarılma bazı yarasalarda (uçartilki) ve sallanarak kollarının ucuyla tırmanan maymunlarda basit bir asılmaya indirgenir.
2. Sivri pençelerle tutunarak tırmanmak, etçil memelilerin (kedi, pars), tırmanıcı kuşların (ağaçkakan), kertenkelelerin, tırmanıcı böceklerin çoğunun vb. tırmanma biçimidjr ve çoğunda inmekten çok tırmanmaya daha iyi uyarlanmıştır.
3. Çekmenlerle tırmanmak, gekolar, ağaç kurbağaları, sinekler gibi çok değişik hayvanlarda ya da sürünmenin özel bir durumu olarak denizaltı dünyasında ahtapotlar, denizyıldızları, denizkestaneleri ve karındanbacaklılar gibi hayvanlarda görülür. Fakat, tırmanmak için hiçbir özel tertibatı bulunmayan hayvanlar bile pekâlâ tırmanabilir; örneğin keçiler, hatta şaşırtıcı olarak Güney Asya'da yaşayan bir balık (anabas) bunlar arasında sayılabilir. Bu balık solungaç kapaklarındaki dikencikler yardımıyla çalılara tırmanır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR