Uganda Tarihi

Bir Afrika ülkesi olan Uganda’nın 1990’ların başına kadarki zamanı ile ilgili ve bilhassa eski döneme ait bilgiler. 12. yüzyılda Bantu dili...

Bir Afrika ülkesi olan Uganda’nın 1990’ların başına kadarki zamanı ile ilgili ve bilhassa eski döneme ait bilgiler.

12. yüzyılda Bantu dilini konuşan topluluklar, garptan Uganda’nın güneybatısına göç etti ve 14. yüzyılda Svazi devletleri olarak malum krallıklar kurdular. Svazi devletleri, 1500’ler de Sudan dilini konuşan Luo halkının egemenliğine girdi. 16. – 17. yüzyıllarda Uganda’nın güneyinde egemenliğini sürdüren Bunyaro Krallığı egemendi. 1800’lerde Victoria Gölü çevresindeki alanlar Buganda Krallığı’nın denetimine girdi. Uganda’ya, 1877’de İngiliz misyonerler, 1879’da da Fransızlar geldi. 1894’te Büyük Britanya Buganda’yı koruması altına aldı. 1904’te pamuğun, 1920’lerde, kahve ve şekerin ekimi başlatıldı. 1921’de kurulan yasama meclisine, ilk Siyah Afrikalı üye, 1945’te alındı, çok sayıda sandalyenin Afrikalılara ayrılmasıyla, ama 1950’lerin ortalarında gerçekleşti. 1962’de Uganda bağımsızlığına kavuştu, Milton Obote başbakan oldu.

Uganda’nın 1963’te cumhuriyet olmasıyla beraber “Kabaka” II. Frederick Mutesa reis seçildi. 1966’da Obote bakana karşı bir darbe düzenleyerek anayasayı askıya aldı ve tüm yürütme yetkilerini ele geçirdi. 1967’de hazırlanan birlik anayasasıyla dört krallık kaldırıldı ve merkezi hükümetin mahalli yönetim üstündeki denetimi arttı. 25 Ocak 1971’de Tuğgeneral İdi Amin’in düzenlemiş olduğu bir darbeyle Obote görevden uzaklaştırıldı. Amin, 1972’de, Uganda yurttaşı olmayan tüm Asyalıların ülkeden ayrılmasını istedi. Üç ay içinde 60 bin şahıs Uganda’dan çıkmış olduğu benzer biçimde İngiliz ve Asyalılann mallan da devletleştirildi. 1972’de Entebe’ye indirilen bir uçağın Filistin yanlısı gerillalar tarafınca ka-çınlması Uganda’nın İngiltere ve Kenya ile arasının açılmasına yol açtı. 1978’de Tanzanya ile süregelen cenk, 1979’da Uganda’nın yenilgisiyle sonuçlandı. Amin ülkeden firar etti, ordu yönetime el koydu. Uganda’da 18 yıldan sonrasında ilk kez Aralık 1980’de düzenlenen genel seçimlerde, eski başkanlardan Dr. Milton Obote yönetime geçti.

İkinci kez yönetime gelişinden beş yıl geçmesine rağmen, Obote, ülkedeki ekonomik ve politik bunalıma köklü çözümler getiremedi. Ordu içersinde de yandaşlarını yitiren Obote, 27 Temmuz 1985’te Kara Kuvvetleri Komutanı Bazalio Olara Okello’nun düzenlemiş olduğu bir darbe sonucu devrildi. Darbeden iki gün sonrasında kendini devlet başkanı seçtiren Bazilio Olara Okello’nun iktidarı çok kısa ömürlü oldu. Hem Obote, hem de Okello yönetimlerine karşı cenk veren Ulusal Direniş adlı gerilla örgütünün önderi Yoveri Muse-vini, 1985’in sonlarına doğru Ruanda ve Kenya desteğindeki güçlerle Okel-lo’yu 17 Aralık 1985’te devirdi. Ocak 1986’da yeni hükümeti kurma çalışmalarını tamamlayan Musevini, 29 Ocak 1986’da devlet başkanlığını üstlendi. İdi Amin yönetime karşı gerilla savaşı veren kuzeyli Langho ve Akoli boylarının başına geçme girişimleri (Ocak 1989), başarısızlığa uğrayınca, Amin, tekrardan Suudi Arabistan’a geri dönmek mecburiyetinde kaldı. Musevini 9 Mayıs 1996’daki seçimleri ezici bir genellikle kazanarak iktidarını sürdürdü.