Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi değildir. Toplumda sık görülen...
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi değildir.
Toplumda sık görülen rahatsızlıklardan birisi olan kurdeşen bir takım durumlarda hakikaten hem hasta hem de doktor için mesele yaratan hastalıkların başlangıcında gelebilir. Tıp dilinde “ürtiker†diye anılan kurdeşen iki formda olabilir. Ekranda görülen pencereden ilki şikayetlerin 6 haftadan kısa sürdüğü akut ürtiker; öbürü ise şikayetlerin 6 haftayı geçmiş olduğu kronik ürtikerdir. Her iki durumda da hastalığın bulguları birbirine benzese de hastalığın oluşum sebepleri açısından belirgin farklar vardır.
Hastalığın bulguları içinde kaşıntılı, deriden kabarık, kızarık 0,5cm ila çok büyük ölçülerde deride plaklar vardır. Bu plakların bazıları birleşme eğilimindedir. Plakların sınırlarını net olarak çizmek herzaman mümkün olmaz. Lezyonlar çoğu zaman bir çok saat içinde solar, yerine başka alanlarda yenileri çıkabilir.
Bununla birlikte bir takım ürtiker vakalarına “anjioödem†dediğimiz tablo da eşlik edebilir. Anjioödem genel anlamda göz kapaklarında (çoğu zaman tek taraflı), dudakta, yüzün başka kısımlarında, kol ve bacaklarda, parmaklarda, genital bölgelerde oluşabilir. Bunlarda da bilhassa şişlik ön plandadır. Her iki hastalıkta da deriden kabarık olan şartları ortaya çıkaran şey ten içinde ödem olmasıdır. Anjioödemde derinin alt tabakaları da vakaya iştirak etmiş olduğu için şişlik çok ön plandadır. Şişliğe kaşıntıdan ziyade yanma hissi eşlik edebilir.
Bir süre önce de bahsedilmiş olduğu benzer biçimde 6 haftadan kısa süreli kurdeşen akut ürtiker olarak anılır. Bu hastalıkta niçin çoğu zaman allerjidir. Bu allerji de çoğu zaman ağız yolu ile alınan allerjenlerle oluşur. Şu demek oluyor ki gıdalar ve ilaçlar akut ürtikerdeki en mühim sebeplerdir. Bunun haricinde çok ender de olsa solunum yolu ile alınan bir takım allerjenler (mesela ev tozu akarları) de akut ürtiker yapabilir. Kronik ürtikerin altında ise allerji pek bulunmaz. Bu hastaların fakat %3-5' inde allerji rol oynayabilirler. Bu allerjenler de genel olarak ağız yolu ile alınan allerjenlerdir (gıdalar...). Bunun haricinde bu hastalığın çok değişik sebepleri olabilir. Bu tür şeyler içinde otoimmun hastalıklar (otoimmün tiroidit, sistemik lupus eritematozus vb.), kronik enfeksiyonlar (tuberküloz, bruselloz vb.), fokal enfeksiyonlar (sinüzit, diş ve dişeti enfeksiyonları vb.), Helikobacter pylori enfeksiyonları, kimi zaman hepatitler, kimi zaman bir takım kanser türleri vardır. Bu yüzden bir sürü araştırma yapmak gereklidir. Tüm detaylı araştırmalara karşın %60-65 vakada hiçbir niçin bulunamayabilir. Bu hastalar da idiyopatik (sebebi bilinmeyen) kronik ürtiker olarak adlandırılır.
Hastalarda iyi bir hastalık öyküsü sonrası, allerji testlerini içeren araştırmalar yanında başka bahsi geçen hastalıkların araştırmaları yapılmalıdır.
Altta yatan hastalığın tedavisi sonucunda genel olarak ürtiker kendiliğinden geçer ve yine etmez. Fakat sebebi bilinmeyen ürtiker hastalarında antiallerjik ilaçlardan faydalanılır. Bu hastalarda kalsik olarak sabahları sedatif olmayan antiallerjikler, akşamları sedatif antiallerjikler ve H2 reseptör blokerleri beraber kullanılır. H2 reseptör blokerleri aslolan itibari ile mide asiditesini azaltmak için kullanılan ilaçlardır. Fakat derideki histamin reseptörlerinin % 20 kadarı H2 tipinde olduğundan söz konusu ilaçlar bu hastalarda yararlı olmaktadır. Bunun haricinde bunlara çözüm vermeyen hastalarda kortizon dahi kullanılabilir.
Bu tür şeyler haricinde bununla birlikte değişik kurdeşen türleri de vardır.
Hemen aşağıdaki tabloda bu ürtiker tiplerini görmektesiniz:
- Fizyolojik ürtiker
- Aquajenik ürtiker (su ile temas sonucu oluşan)
- Kolinerjik ürtiker (terleme, çok fazla efor sonucu oluşan)
- Soğuk ürtikeri (soğuk havada oluşan)
- Dermografizm (ciltte çizik ile ya da kaşınma ile oluşan ürtiker)
- Gecikmiş tazyik ürtikeri
- Solar ürtiker (güneş ışınları ile oluşan)
- Vibratuvar ürtiker (titreşim icra eden aletlerle oluşan)
- Herediter ürtiker (ailenin başka fertlerinde de görülen tip)
- ürtikeryal vaskülit (ürtiker plaklarının 24 saatten uzun sebat etmiş olduğu damar iltihabı ile giden tip)
Kurdeşen ve tedavisi hakkında bilgi verir misiniz?
Kronik ürtiker ile alakalı önerileriniz nedir?
Kurdeşen hastalığı niçin olur?
ürtiker vücudun herhangi bir yerinde gruplar halindeoluşan, nefes kırmızı renkli kabarıklıklardır. Bu döküntü bir kaç saat içinde geriler. Eski bir döküntü solarken yerine yenileri çıkabilir. Boyutları bir kalem arkası büyüklüğünden, bir tabak ebatlarına kadar değişiklik gösterebilir ve birleşerek büyük alanlar oluşturabilirler. Çoğu zaman kaşıntılıdır, fakat yanma ve batma hissi de olabilir.
ürtiker kan plazmasının derideki ufak damarlardan dışarı çıkması sonucu oluşur. Bu duruma histamin denen kimyasal maddenin salgılanması niçin olur. Histamin mast hücresi dediğimiz hücrelerden salgılanır. Alerjik reaksiyonlar, yiyeceklerin içinde bulunan bir takım kimyasal maddeler ve bir takım ilaçlar histamin salınımına niçin olabilir. Kimi zaman ürtikerin niçin oluştuğu saptanamayabilir.
ürtiker oldukça yaygındır. İnsanların % 10-20 si yaşamı süresince minimum bir kez ürtiker hücumu geçirir. Bir sürü girişken bir kaç gün ya da haftada geriler. Kimi zaman de senelerce sürebilir.
ürtiker göz çevresinde, dudakda, cinsel bölümde geliştiğinde çok fazla bir şişliğe niçin olur. Bu vaziyet hastaları korkutmasına karşın, çoğu zaman 24 saat içinde geriler. Bununla beraber nefes almakta ve yutkunmakta güçlük var ise acilen bir doktora başvurulmalıdır.
Akut ürtiker
Altı haftadan kısa devam eden ürtikere akut ürtiker denilir. Bu tip ürtikerlerde çoğu zaman ürtikere sebep olan niçin bulunabilir. En sık rastlanılan niçin gıdalar, ilaçlar ve enfeksiyonlardır. Böcek ısırıkları ve bir takım iç hastalıkları ile beraber görülebilir. Başka nedenler ise tazyik, soğuk ve güneş ışınlarıdır.
Gıdalar
En sık ürtiker icra eden gıdalar fındık, çikolata, balık, domates, yumurta ve süttür. Pişmemiş yiyecekler pişmişlere nazaran daha sık olarak reaksiyona niçin olur. Gıdalara eklenen katkı maddeleri ve koruyucular da ürtikere niçin olabilir.
ürtiker yol açan yiyeceğin yenilmesinden bir kaç dakika ile 2 saat arasındaki bir sürede meydana gelir. Bu süre gıdanın sindirim sisteminden emilme süresine nazaran değişiyor.
İlaçlar
Antibiyotik, ağrı-sancı kesici, sakinleştirici ve idrar söktürücü ilaçlar çoğunlukla ürtikere niçin olur. Anti asit denen mide ilaçları, romatizmada kullanılan ilaçlar, vitaminler, göz ve kulak damlaları, kabızlık ilaçları vajinal fitiller ürtiker sebebi olabilir. Bu tip bir döküntünüz olduğunda doktorunuza kullandığınız ilaçları söylemek önemlidir.
Enfeksiyonlar
Bir sürü enfeksiyon ürtikere niçin olabilir. Çocuklarda soğuk algınlığı en sık rastlanılan nedendir.
Kronik ürtiker
Altı haftadan fazla süre devam eden ürtikere kronik ürtiker denilir. Bu tip ürtikerin nedenini sağlamak, akut ürtikere nazaran çok zor olsa gerek. Kronik ürtilerli hastaların çok azında etken saptanabilir. Doktorunuz ürtikerin sebebini sağlamak için size bazı sorular soracaktır. Hastalığa ait spesifik bir kontrol bulunmadığından doktorunuz size soracağı sorular ve muayene bulgularına nazaran bir takım testler isteyecektir.
ürtiker (kurdeşen) Nedir?
ürtiker, basınca solabilen, kırmızı ve deriden kabarık, çoğunlukla kaşıntılı ve 1 - 2 mm. den bir kaç santimetre.ye kadar değişebilen büyüklükte, kenarları düzensiz kabartılardan oluşan bir grup ten hastalığıdır. Kabarıklıklar, çoğunlukla 48 saatten daha kısa bir zamanda kaybolma eğilimindedir. Daha derin ten yapıları ve ten altı dokusunun keskin kenarlı şişliği ise anjioödem ismini alır. Her iki hastalık da toplumda yaygın görülen hastalıklardır. Hanımlarda ve 20 - 40 yaşlarında daha sık rastlanmaktadır. Altı haftadan daha kısa süreli ürtiker - anjioödem birdenbire (akut), daha uzun süreliler ise süregen (kronik) ürtiker - anjioödem olarak adlandırılır.
ürtikerin Sebepleri Nedir?
Birdenbire ürtikerin sebeplerini saptamak çoğu zaman daha kolaydır. Bu tür şeyler içinde mikropların yol açmış olduğu solunum yolu enfeksiyonları, besinler, temas edilen kimyasal maddeler, barsak parazitleri, sinüzit, idrar yolu iltihaplanmaları sayılabilir. Buna karşılık süregen ürtiker vakalarında fakat % 10 oranında bir sebep bulunabilmektedir. Bulunabilen sebepler içinde da besinlere duyarlılık ilk sırayı almaktadır. Bilhassa gıda katkı maddelerini içeren yiyecek ve içecekler (boyalı sakızlar, şekerler, patates cipsi vb.), baharatlı ve konserve edilmiş yiyecekler, kabuklu kuru yemişler en sık görevli tutulan maddelerdir. Halk içinde sanıldığının aksine ürtikere neden olan nedenler içinde çok az oranda iç organ bozuklukları yer alır. Bu tür şeyler içinde karaciğer, böbrek ve tiroid benzer biçimde organların bozuklukları sayılabilir. Bu organlara bağlı bozukluklarda ürtiker oluşabilir ise de bu organların işlevlerinin bozulmasından ileri gelen emareler büyük bölümü kez daha ön plandadır. Mesela karaciğer bozukluklarında sarılık ya da karında şişlik olması (asit) ürtikerden daha çok dikkat çeker.
Başka ürtiker Tipleri Nedir?
Akut ve sebebi bilinmeyen kronik ürtikerin yanı sıra çocuklarda daha sık görülen herediter anjioödem ve fizyolojik sebeplerle oluşan ürtiker tipleri de vardır.
Herediter anjioödem, doğuştan itibaren ortaya çıkar. Aileyle ilgili geçiş gösterir, tekrarlayıcı ve kendiliğinden sınırlanan anjioödem nöbetleri ile kendini belirgin eder. Ten, derialtı, üst solunum sistemi ve gastrointestinal kanalın tutulduğu bu dönemler çoğu zaman bir kaç saat sürer ve nadiren 2 - 3 günü aşar. Anjioödeme ürtiker ya da kaşıntı eşlik etmez.
Fizyolojik nedenlerle oluşan ürtikerlerde hastalık emareleri fakat ten türlü fizyolojik uyarılarla karşılaştığında ortaya çıkmaktadır. En fazlaca görülenleri şunlardır:
Soğuk ürtikeri kaşıntı, eritem ve soğuğa maruz kalmayı izleyen bir kaç dakika içinde ortaya çıkan şişlik şeklindedir. Emareler çoğu zaman 1 - 2 saat içinde ortadan kalkar. Tanısı ön kola bir buz küpünü 5 dakika süreyle uygulamak ve hastayı 10 - 15 dakika süreyle gözlemekle konulur.
Dermatagrafizm ve tazyik ürtikerinde deriye tazyik uygulanan yerde beş dakika içinde kabarıklık ve kırmızılık ortaya çıkar. Dermatografizmde ten üstüne tazyik yaparak yazı yazılırsa bir kaç saniye içinde burada kabarıklık ve kızarıklık olmaktadır. Dermografizme sıhhatli insanların % 5'inde rastlamak mümkündür.
Kolinerjik ürtiker kaşıntılı, noktalar tarzında ve bastırıldığında solan kırmızı kabarcıklar şeklinde olup vücut sıcaklığının artışı sonucu ortaya çıkar. Kolinerjik ürtiker pratikte rastlanan ürtiker vakalarının ortalama % 3.5 - 4'ünden mesuldür. Egzersiz, sıcak duş ve banyo, ateş ve anksiyete oluşmasını kolaylaştırır.
Su ürtikerinde suyun sıcaklığı ile ilişkisi olmadan su ile karşı karşıya gelme durumunda ürtiker oluşmaktadır. Çok seyrek görülen bir durumdur.
Güneş ışığına bağlı (solar) ürtiker, güneşe ya da yapay ışığa maruz kalma sonucu ürtiker ortaya çıkmasıdır.
ürtiker nedir?
ürtiker, vücudun türlü bölgelerinde batıp çıkmalar şeklinde seyreder. Kırmızı, deriden kabarık, değişik çap ve şekillerde olabilir. Kimi zaman ufak ufak, çok sayıda yan yana ve ayrı bölgelerde, kimi zaman birbiri ile birleşerek ortası beyazlaşan, kenarı kırmızı, dantela benzer biçimde sınırları net belirgin olan şekiller alır. O kaybolurken bir başka yerde tekrardan çıkar. Bir çok dakika ile saatler boyu içinde farklılık gösteren sürelerde kalabilir. Kimi zaman çocuğun tüm vücudunu kaplayıp anne babayı paniğe sokabilir. Fakat en mühim özelliği, bu fena görünüme rağmen çocuğun genel durumunun iyi olması, kaşıntı haricinde hastalık vermemesidir.
ürtiker sebepleri:
1. Besin allerjisi
En sık karşılaşılan, bir gıdayı yiyecek ya da içmek sonucu ortaya çıkan şeklidir. Gıdanın alımından kısa bir süre sonrasında; kimi zaman dakikalar kimi zaman saatler içinde ortaya çıkar. Besin allerjisinin tek emaresi ürtiker değildir. İshal, kabızlık, karın ağrısı-sancısı, solunum sistemi emareleri, çarpıntı, halsizlik benzer biçimde çok türlü emareler olabilir. Fakat en sık rastlananı ürtikerdir. Gıdanın bizzat kendisine allerji olabileceği benzer biçimde, içine konan koruyucu ya da katkı maddeleri de yol açabilir.
2. Enfeksiyonlar
Çocuklarda, vücuda giren mikrobun bizzat kendisi, salgıladığı kimyasal maddeler ya da bu mikroba karşı vücudun kendisini korumak için çaba sarfetmek için salgıladığı kimyasal maddeler ürtikere yol açabilir. Kolay bir boğaz ağrısı-sancısı deyip geçiştirilen ama aslen çok mühim olabilen bademcik iltihabı, farenjit, diş çürüğü, sinüzit, idrar yolu enfeksiyonu benzer biçimde akut enfeksiyonlar kendini ilk ürtikerle izah edebilir. Daha uzun soluklu (kronik) enfeksiyonlardan sarılık mikrobunun yol açmış olduğu hepatit A, hepatit B benzer biçimde isimleri olan ve esas karaciğer hasarı icra eden enfeksiyonlarda da ürtiker görülür. Aslına bakarsan halk içinde yaygın bir inanış vardır; ürtiker görünce derhal karaciğerin bozulmuş olduğuna yorulur. Oysa o denli ön sırada değildir. Barsak parazitleri; solucan, kıl kurdu benzer biçimde parazitlere bağlı ürtiker olabilir.
3. Sinek-böcek sokmaları
En sık karşılaşılan nedenlerdir. Evde tahtakurusu sokması, yol yol, her birisi ayrı, yuvarlak, kaşıntılı, ortalama 1cm çapında kırmızı lekeler şeklinde görülür. Sabah kalktığında fark etmeyip güm içinde fark edilebilir; böylelikle parazit ihtimali akla gelmez. Evcil hayvanlardan, başka insanlardan ve ortamlardan kolaylıkla geçebilir. Gene okulda, kreşte, piknikte, ağaç altında oynayan çocuğun yakasından içeri giren tırtıl ya da ağaçtaki böcek yumurtaları, aslen kapalı olan vücut bölgelerinde de ürtikere neden olur. Akşam evde çocuğun üstü değiştirilirken fark edilir, ürkü içinde yeni bir vaka şeklinde yorumlanıp acile müracaat sebebi olabilir. Sivrisinek başta olarak türlü uçan ya da yürüyen böcekler, karıncalar da ürtikere yol açabilir.
4. Fizyolojik nedenler
Güneş, sıcak hava, soğuk hava, su, elbise lastiğinin basısı benzer biçimde türlü dış etkenlere bağlı olabilir.
5. Başka sistemik hastalıklar
Kollajen doku hastalığı denen daha disiplinli ve araştırılıp kati tanı konarak kesinlikle tedavisi ihtiyaç duyulan bir hastalık grubuna bağlı ürtiker görülebilir. Gene çok disiplinli kan ya da başka organ hastalıklarının da bir emaresi olabilir.
Ne kadar sürer?
Sebebe bağlıdır. Fakat sinek sokması, alınan bir besin benzer biçimde malum ve tekrarlanmayan nedenle olursa, bir çok saatte rahatsız edici hali geçer. İzi de, kaşıyıp mikrop kaptırıp yara yapılmamışsa kısa sürede kaybolur. Kalıcı iz bırakmaz. Kimi zaman 6 haftadan uzun devam eden şekli; kronik ürtiker denir. Ayrı bir mevzu olarak kesinlikle bir allerji uzmanınca araştırılması ve tedavi edilmesi gerekir.
Tedavisi
Bir tek sinek-böcek sokmasına bağlı olduğunda, dıştan bir delik ile vücuda giren kaşındırıcı bir zehir söz mevzusudur. O vakit bu mıntıkaya kortizonlu-antihistaminikli bir pomad, jel, losyon sürülebilir. Başka tip ürtikerde dıştan sürülen ilacın faydası yoktur. Etkenin bulunup ortadan kaldırılması ve tedavisi esastır. Ama derhal rahatlatma adına da antihistaminik ilaçlar; şurup, hap, iğne şeklinde kullanılabilir. Minik çocuklarda sakinleştirici etkisinden de yararlanmak için 1. dönem denilen, eskiden bu yana malum yaygın kullanılan antihistaminik ilaçların dozuna dikkat edilerek verilmesi uygundur.
Anjioödem nedir?
ürtikerle birlikte ya da tek başına, belirgin vücut bölgelerinin şişmesidir. En fazlaca dudaklar, göz kapakları, eller-ayaklar, kulaklar şişer. Tüm vücut dahi şişebilir. En önemlisi ise, ağız içinde dilin, boğazın şişmesi sonucu nefesi engelleyip ölüme dahi yol açabilir. En kısa sürede bir doktora ulaşmak gerekir.
Bir takım ürtiker ve anjioödemler de ailesel, kalıtsal bir hastalıktır. Ailede aniden fazla kişide görülüyorsa, hele tekrarlıyorsa, kesinlikle bu yönden de araştırıp tedavi edilmesi gerekir.
Merhabalar,
hepinize geçmiş olsun. Ssize tavsiye edebilecegim ürtikerli mıntıkaya İsveç şurubu ve propolis sürmeniz, aynı şekilde ağızdan da kullanmanız olacak. Anladığım kadarıyla alerjik bünyeye haiz insanlarda daha sık görülmekte. Yaşadığımız dünyayı o denli hor kullandık ve kullanmaya devam ediyoruz ki alerji gelecekte kanser benzer biçimde her insanın başını agrıtacak benzer biçimde görünüyor.
Bununla birlikte adlı sitemi de inceleyebilirsiniz.
İyi bayramlar...
hepinize geçmiş olsun. Ssize tavsiye edebilecegim ürtikerli mıntıkaya İsveç şurubu ve propolis sürmeniz, aynı şekilde ağızdan da kullanmanız olacak. Anladığım kadarıyla alerjik bünyeye haiz insanlarda daha sık görülmekte. Yaşadığımız dünyayı o denli hor kullandık ve kullanmaya devam ediyoruz ki alerji gelecekte kanser benzer biçimde her insanın başını agrıtacak benzer biçimde görünüyor.
Bununla birlikte adlı sitemi de inceleyebilirsiniz.
İyi bayramlar...
Bu maddede yazılanlar doktor uyarısı ya da önerisi değildir.
ürtiker, duyarlılık sonucu ortaya çıkan Alerjik reaksiyonlar ile deride döküntüler ve kaşıntı ile kendini gösteren duruma tıpta verilen addır. Halk dilinde kurdeşen olarak bilinmektedir ve 6 haftadan az sürene akut, fazla sürene ise kronik denilmektedir. Kronik ürtikerin cildin daha derin kısmını etkilemesi durumunda Anjioödem ortaya çıkar.
Akut ve Kronik ürtikerin emareleri aynı olmakla beraber sebepleri değişik olabilmektedir.
Emareleri
- Etrafı kızarık ortası nefes yüzeysel kaşıntılı ten döküntüsü
- 2mm'den 30santimetre'ye kadar ulaşan kaşıntılı kabarıklık.
- Birden süregelen ateşle beraber kaşıntı.
- Enfeksiyonlar
- laç ve başka kimyasal maddeler
- Besinler( çerezler, yumurta, balık ve başka deniz ürünleri, süt, çilek,...)
- Böcek sokmaları ( arı , örümcek,..)
- İlkbahar polenleri (çiçek polenleri , Kavak polenleri v.b
- stres, tazyik,soğuk, güneş,egzersiz,
- Başka bir takım ten hastalıkları ya da ten dışı sistemik hastalıklar
- Aileyle ilgili/kalıtsal hastalıklar
- Alerjiye neden olan maddenin devamlı alımı.
ürtiker denince ne anlaşılır?
ürtiker deride şiddetli kaşıntı icra eden ufak kızanklık ve kabarıklıklardır. Belirgin bir bölümde görülebileceği benzer biçimde tüm vücuda yayılmış olduğu da olur. Yüzde anjiyonörotik ödem ya da Quincke ödemi şeklinde görülür. Mukozalarda görülmeÂsi bilhassa tehlikelidir, çünkü glottis ödemi boğulmaya niçin olabilir.
URTİKER
Kurdeşen olarak da malum ürtiker bir ten hastalığıdır. Belirleyici özelliği yoğun kaşıntının eşlik etmiş olduğu ten dökünÂtüleridir. Çoğu zaman erken yaşlarda görüÂdür. Sonraki yıllarda sıklığı azalırsa da, 30 yaşından başlayarak tekrardan artar. Hanımlarda daha yaygındır. Bu özellik hormon dengesizliğine bağlı damar olayÂlarının ortaya çıkmasına bağlı olabilir.
BELİRTİLERİ
ürtikerin en mühim emaresi kabartılı kızarıklıklardır. Deriden kabarık olan ürtiker plağı, sınırlan belli başlı ve yuvarÂlakça bir görünüm taşır. Kabarcığın çaÂpı bir çok milimetreden pek çok santimetÂreye kadar değişiklik gösterebilir. Açık kırmızı olan rengi ortada beyazlaşır. Yoğun bir kaşıntıyla beraber belirir.
Kabarcıklar tüm vücuda yayılabileÂceği benzer biçimde, vücudun herhangi bir bölüÂmüyle de sınırı olan olabilir. Gözkapağı benzer biçimde bir takım bölgelerin özellik gösteren anatoÂmik yapısı sebebiyle, ürtiker bu bölgeÂlerde yaygın bir şişkinlik yaratabilir. Ödemler kimi zaman büyük boyutlara ulaşabiÂlir. Genellikle inatçı bir kaşıntı görülür.
Ödemli kabarcık aniden ve çok süratli oluşur; bir çok dakika ya da saat içinde kaybolur-. Kimi zaman döküntüler gece ortaya çıkar; hasta sabah hekime ve aile bireyÂlerine bu şekilde bir döküntü geçirdiğini söyler, ama lezyonlan gösteremez.Hastalık genellikle kabuklu deniz ürünleri ya da çilek yendikten sonrasında orÂtaya çıkar. Bir takım olgularda ise, çoğunÂlukla ishalle beraber görülen mide-bağırsak ya da mide İltihabı öyküsünÂden sonrasında hastanın vücudunda ödemli kabarcıkların oluştuğu gözlenir. Müshil vb ilaçlar da ürtikere niçin olabilir. Gereksiz müshil alımı pek çok olguda kalıcı bağırsak örselenmesine niçin olur. Bu şekilde vücudun duyarlılığım arÂtırıcı bir takım maddelerin bağırsaklardan emilimi ve dolaşıma alınması kolaylaşır.
Başta ürtiker olmak suretiyle alerjik hastalıkların oluşum sürecini başlatabilen sayısız madde vardır. En iyi malum ürtiker sebepleri yiyecekler ile ilaçlarÂdır. Bunlara enfeksiyonlar sonucunda gelişen ürtikeri de ekleyebiliriz. EnfeksiÂyon etkenleri bademcikler ya da dişlerde odaklanan mikropların toksinleri ya da bağırsak asalakları (tenya, oksiyür, aska-ris vb) olabilir. Bununla birlikte fizyolojik etkenlerle ortaya çıkan ve oldukça sık görülen bir ürtiker tipinden de söz edilebilir. Ten yüzeyinde sürtünmeye ya da devamlı zeÂdelenmeye uğrayan yerlerde ödemli kabarcıklar ortaya çıkar. Fizyolojik etkenlere bağlı ürtiker olgularında, çizgi biçimli ya da yaygın kabarcıklar banyo sonraÂsında, ayak tabanlarmdaki kabarcıklar ise uzun yürüyüşlerden sonrasında görülür. Bu tür şeyler kaygılandırın olmakla beraber gerçek mealde hastalık değildir. Bununla birlikte deriyi etkileyen zedelenmeler sonucunÂda sağlam ten üstünde kalıcı ürtiker kaÂbarcıkları oluşabilir; bu vakaya suni ür-tücer ya da dermografizm ismi verilir.Dermografizm bir takım olgularda ömür-boyu sürebilir, bazılarında ise aşamalı olarak kaybolur. Kanamalı (hemorajik) ürtiker oldukça nadir görülen bir tiptir;damar yatağının aşın kırılganlığı sonuÂcunda kanın dokulara sızmasıyla ortaya çıkar.
NEDENLERİ
ürtiker çoğu zaman alerjiden lanır. Hastalığın oluşumu ana hatlarıyla şu süÂreci izler: Antijen denen belli başlı bir madÂde (mesela bir protein) vücuda girer. Vücudun müdafa sisteminde bu madÂdeye karşı antikor denen maddeler üreÂtilir. Antikorların görevi antijenin istenÂmeyen ihtimaller içinde etkilerini engellemektir. Bu yüzden yalnız antijene karşı etkili olma özellikleri vardır. Antijenin tekrardan vüÂcuda girmesi ve bu konuyu izleyen antijen-antikor karşılaşması ürtiker emarelerini başlatır. Alerjen olarak da malum antiÂjene karşı antikorlar üreten vücudun duÂyarlılığı artar. Vücudun tüm sistemleri söz konusu hastalıklardan etkilenebilir. SoluÂnum sisteminde saman nezlesi ve bron-şiyal astım, sindirim sisteminde mide-bağırsak iltihabı görülebilir. Alerjenin araştırılarak belirlenmesi tedavi açısınÂdan büyük ehemmiyet taşır. Alerjen maddeÂnin ortamdan uzaklaştırılması en etkin tedavi yöntemidir. Bu şekilde hastalığı başlatan süreç engellenmiş olur.
Alerjik ürtiker haricinde rastlantıyla oluşan ürtiker olgularına da rastlanır. Bu tür şeyler bilhassa örseleyici maddelerle temastan sonrasında ortaya çıkar. Isırganotu benzer biçimde bitkiler, böcek sokması benzer biçimde uyaÂranlar ve soğuk ya da sıcak tesiri ürti-kere yol açabilir. Bu olgularda Ödemli kabarcık yalnız temas bölgesinde beliÂrir. Ama kısa süre önce belirtildiği benzer biçimde, aşıÂrı hassas kişilerde döküntüler hızla yaÂyılarak tüm vücudu kaplayabilir.ürtikerde kabarcığı oluşturan biyoÂkimyasal süreç antijen-antikor birleşÂmesiyle başlar. Bu süreçte iki kimyasal bileşik ortaya çıkar: Histamin ya da his-tamin benzeri maddeler ve serotonin. Bu tür şeyler derialtı dokusundaki damarları etkileyerek damarlarda genişlemeye (kızarıklık), bununla birlikte damarların geçirÂgenliğini değiştirerek damar yatağı dışıÂna serum sızmasına (ödem ve ürtiker kabarcığının oluşumu) yol açarlar. Alerjiye yol açan etken kimi zaman kolayÂca belirlenir. Alerji yapabilecek maddeÂlerin tek tek denenerek ayıklanması alerji etkeninin bulunmasında sonuca götürücü olabihr.
Zor belirlenen alerjenler için uyguÂlanan “deri testleri†devamlı istenen sonuçlan vermeyebilir. Genellikle birÂden†çok uyarana karşı hassas olan bu hastalar çok sayıda maddeye tepki gösÂterirler.
Alerjik durumlar haricinde, organ ve sistemlerin özellik gösteren hastalıklaÂrında da ürtikerin ortaya çıkışı kolaylaÂşır. Karaciğerin işlevini iyi yapamamaÂsına bağlı sindirim güçlüklerinde ya da kolit tarzında kronik enfeksiyonlara bağlı rahatsızlıklarda da ürtiker görüleÂbilir. İç salgı sistemi bozuklukları da ürtiker sebebi olabilir. (Erişkinlik döÂnemine geçişten sonrasında bir takım alerjik hasÂtalıkların iyileştiği bilinmektedir.) HasÂtalığın görülmesinde ailesel ve kalıtsal etkenlerin mühim görevi vardır. DolayıÂsıyla bir ailede aynı ya da değişik yapıÂda alerjik hastalıkların bulunması pek nadir değildir.
TEDAVİ
ürtiker tedavisinin temelini antihista-minik ilaçlar oluşturur. Bu tür şeyler döküntüÂlere neden olan biyokimyasal süreçleri enÂgeller. Bununla birlikte kaşmtıyı ve derideki yanÂma duyusunu hafifletir, ten döküntüleÂrini hızla geriletir ve gelecek nöbetin gelişimine engel olur. Tepkimeyi önleÂyen kortizon ya da ACTH (adrenokorti-kotrop hormon) benzer biçimde daha güçlü ilaçÂlan, kan basıncının mühim seviyede düşÂtüğü daha ağır olgularda kullanmak yeÂrinde olur. ürtiker tedavisinde en mühim gaye hastalık etkenini saptayıp ortadan kaldırmaktır. Eğer bu yapılamıÂyorsa, alerjen maddeleri ortamdan uzaklaştırma yoluna gidilir. Mesela her salam yediğinde ürtikerle karşılaşan bir hastanın döküntülerinden kurtulmak için tekrar salam yememesi gerekil. ürtikere yol açan madde belirlene-mezse, tüm kuşkulu olgularda hastaÂnın hafifçe bir beslenme programı uygulaÂması Önerilir. Buıada kolayca ürtikere niçin olabilecek yiyecekler verilmez. Genel anlamda pirinçli sebze ve meyveye daÂyalı bir beslenme programı 4-5 gün kaÂdar disiplinli şekilde uygulandığında, akut ürtiker olgularının büyük bir bölümünÂde iyi sonuçlar alınmaktadır.
Hastalığın uzun süre devam etmesi, alınan önlemlerin kafi olmadığım gösterir. Bu durumda, vücudun aşın duyarlılığını değiştirecek bir duyarlılık giÂderici tedavi gerekir. Ayrıca sindirim sisteminin tertipli işlev görmesini sağÂlamak da çok önemlidir. Karaciğer ve bağırsak hastalıkları tedavi edilmeliÂdir. Karaciğeri zehirli maddelerden arındıran ilaçların ve süt mayalarının kullanılması yararlı olabilir. Hastada iç salgı sistemi bozuklukları da var ise, bunların düzenlenmesi yararlı netice verir. Enfeksiyon odaklan ortadan kal damlamalıdır. ürtikerde mentollü, kala-minli losyonlar mahalli olarak kullanıldıÂğında hastayı rahatlatır. Deriye uyguÂlandıklarında temas alerjisi oluşturabiÂleceği için, mahalli antihistaminikler kulÂlanılmamalıdır.
ürtiker deride şiddetli kaşıntı icra eden ufak kızanklık ve kabarıklıklardır. Belirgin bir bölümde görülebileceği benzer biçimde tüm vücuda yayılmış olduğu da olur. Yüzde anjiyonörotik ödem ya da Quincke ödemi şeklinde görülür. Mukozalarda görülmeÂsi bilhassa tehlikelidir, çünkü glottis ödemi boğulmaya niçin olabilir.
URTİKER
Kurdeşen olarak da malum ürtiker bir ten hastalığıdır. Belirleyici özelliği yoğun kaşıntının eşlik etmiş olduğu ten dökünÂtüleridir. Çoğu zaman erken yaşlarda görüÂdür. Sonraki yıllarda sıklığı azalırsa da, 30 yaşından başlayarak tekrardan artar. Hanımlarda daha yaygındır. Bu özellik hormon dengesizliğine bağlı damar olayÂlarının ortaya çıkmasına bağlı olabilir.
BELİRTİLERİ
ürtikerin en mühim emaresi kabartılı kızarıklıklardır. Deriden kabarık olan ürtiker plağı, sınırlan belli başlı ve yuvarÂlakça bir görünüm taşır. Kabarcığın çaÂpı bir çok milimetreden pek çok santimetÂreye kadar değişiklik gösterebilir. Açık kırmızı olan rengi ortada beyazlaşır. Yoğun bir kaşıntıyla beraber belirir.
Kabarcıklar tüm vücuda yayılabileÂceği benzer biçimde, vücudun herhangi bir bölüÂmüyle de sınırı olan olabilir. Gözkapağı benzer biçimde bir takım bölgelerin özellik gösteren anatoÂmik yapısı sebebiyle, ürtiker bu bölgeÂlerde yaygın bir şişkinlik yaratabilir. Ödemler kimi zaman büyük boyutlara ulaşabiÂlir. Genellikle inatçı bir kaşıntı görülür.
Ödemli kabarcık aniden ve çok süratli oluşur; bir çok dakika ya da saat içinde kaybolur-. Kimi zaman döküntüler gece ortaya çıkar; hasta sabah hekime ve aile bireyÂlerine bu şekilde bir döküntü geçirdiğini söyler, ama lezyonlan gösteremez.Hastalık genellikle kabuklu deniz ürünleri ya da çilek yendikten sonrasında orÂtaya çıkar. Bir takım olgularda ise, çoğunÂlukla ishalle beraber görülen mide-bağırsak ya da mide İltihabı öyküsünÂden sonrasında hastanın vücudunda ödemli kabarcıkların oluştuğu gözlenir. Müshil vb ilaçlar da ürtikere niçin olabilir. Gereksiz müshil alımı pek çok olguda kalıcı bağırsak örselenmesine niçin olur. Bu şekilde vücudun duyarlılığım arÂtırıcı bir takım maddelerin bağırsaklardan emilimi ve dolaşıma alınması kolaylaşır.
Başta ürtiker olmak suretiyle alerjik hastalıkların oluşum sürecini başlatabilen sayısız madde vardır. En iyi malum ürtiker sebepleri yiyecekler ile ilaçlarÂdır. Bunlara enfeksiyonlar sonucunda gelişen ürtikeri de ekleyebiliriz. EnfeksiÂyon etkenleri bademcikler ya da dişlerde odaklanan mikropların toksinleri ya da bağırsak asalakları (tenya, oksiyür, aska-ris vb) olabilir. Bununla birlikte fizyolojik etkenlerle ortaya çıkan ve oldukça sık görülen bir ürtiker tipinden de söz edilebilir. Ten yüzeyinde sürtünmeye ya da devamlı zeÂdelenmeye uğrayan yerlerde ödemli kabarcıklar ortaya çıkar. Fizyolojik etkenlere bağlı ürtiker olgularında, çizgi biçimli ya da yaygın kabarcıklar banyo sonraÂsında, ayak tabanlarmdaki kabarcıklar ise uzun yürüyüşlerden sonrasında görülür. Bu tür şeyler kaygılandırın olmakla beraber gerçek mealde hastalık değildir. Bununla birlikte deriyi etkileyen zedelenmeler sonucunÂda sağlam ten üstünde kalıcı ürtiker kaÂbarcıkları oluşabilir; bu vakaya suni ür-tücer ya da dermografizm ismi verilir.Dermografizm bir takım olgularda ömür-boyu sürebilir, bazılarında ise aşamalı olarak kaybolur. Kanamalı (hemorajik) ürtiker oldukça nadir görülen bir tiptir;damar yatağının aşın kırılganlığı sonuÂcunda kanın dokulara sızmasıyla ortaya çıkar.
NEDENLERİ
ürtiker çoğu zaman alerjiden lanır. Hastalığın oluşumu ana hatlarıyla şu süÂreci izler: Antijen denen belli başlı bir madÂde (mesela bir protein) vücuda girer. Vücudun müdafa sisteminde bu madÂdeye karşı antikor denen maddeler üreÂtilir. Antikorların görevi antijenin istenÂmeyen ihtimaller içinde etkilerini engellemektir. Bu yüzden yalnız antijene karşı etkili olma özellikleri vardır. Antijenin tekrardan vüÂcuda girmesi ve bu konuyu izleyen antijen-antikor karşılaşması ürtiker emarelerini başlatır. Alerjen olarak da malum antiÂjene karşı antikorlar üreten vücudun duÂyarlılığı artar. Vücudun tüm sistemleri söz konusu hastalıklardan etkilenebilir. SoluÂnum sisteminde saman nezlesi ve bron-şiyal astım, sindirim sisteminde mide-bağırsak iltihabı görülebilir. Alerjenin araştırılarak belirlenmesi tedavi açısınÂdan büyük ehemmiyet taşır. Alerjen maddeÂnin ortamdan uzaklaştırılması en etkin tedavi yöntemidir. Bu şekilde hastalığı başlatan süreç engellenmiş olur.
Alerjik ürtiker haricinde rastlantıyla oluşan ürtiker olgularına da rastlanır. Bu tür şeyler bilhassa örseleyici maddelerle temastan sonrasında ortaya çıkar. Isırganotu benzer biçimde bitkiler, böcek sokması benzer biçimde uyaÂranlar ve soğuk ya da sıcak tesiri ürti-kere yol açabilir. Bu olgularda Ödemli kabarcık yalnız temas bölgesinde beliÂrir. Ama kısa süre önce belirtildiği benzer biçimde, aşıÂrı hassas kişilerde döküntüler hızla yaÂyılarak tüm vücudu kaplayabilir.ürtikerde kabarcığı oluşturan biyoÂkimyasal süreç antijen-antikor birleşÂmesiyle başlar. Bu süreçte iki kimyasal bileşik ortaya çıkar: Histamin ya da his-tamin benzeri maddeler ve serotonin. Bu tür şeyler derialtı dokusundaki damarları etkileyerek damarlarda genişlemeye (kızarıklık), bununla birlikte damarların geçirÂgenliğini değiştirerek damar yatağı dışıÂna serum sızmasına (ödem ve ürtiker kabarcığının oluşumu) yol açarlar. Alerjiye yol açan etken kimi zaman kolayÂca belirlenir. Alerji yapabilecek maddeÂlerin tek tek denenerek ayıklanması alerji etkeninin bulunmasında sonuca götürücü olabihr.
Zor belirlenen alerjenler için uyguÂlanan “deri testleri†devamlı istenen sonuçlan vermeyebilir. Genellikle birÂden†çok uyarana karşı hassas olan bu hastalar çok sayıda maddeye tepki gösÂterirler.
Alerjik durumlar haricinde, organ ve sistemlerin özellik gösteren hastalıklaÂrında da ürtikerin ortaya çıkışı kolaylaÂşır. Karaciğerin işlevini iyi yapamamaÂsına bağlı sindirim güçlüklerinde ya da kolit tarzında kronik enfeksiyonlara bağlı rahatsızlıklarda da ürtiker görüleÂbilir. İç salgı sistemi bozuklukları da ürtiker sebebi olabilir. (Erişkinlik döÂnemine geçişten sonrasında bir takım alerjik hasÂtalıkların iyileştiği bilinmektedir.) HasÂtalığın görülmesinde ailesel ve kalıtsal etkenlerin mühim görevi vardır. DolayıÂsıyla bir ailede aynı ya da değişik yapıÂda alerjik hastalıkların bulunması pek nadir değildir.
TEDAVİ
ürtiker tedavisinin temelini antihista-minik ilaçlar oluşturur. Bu tür şeyler döküntüÂlere neden olan biyokimyasal süreçleri enÂgeller. Bununla birlikte kaşmtıyı ve derideki yanÂma duyusunu hafifletir, ten döküntüleÂrini hızla geriletir ve gelecek nöbetin gelişimine engel olur. Tepkimeyi önleÂyen kortizon ya da ACTH (adrenokorti-kotrop hormon) benzer biçimde daha güçlü ilaçÂlan, kan basıncının mühim seviyede düşÂtüğü daha ağır olgularda kullanmak yeÂrinde olur. ürtiker tedavisinde en mühim gaye hastalık etkenini saptayıp ortadan kaldırmaktır. Eğer bu yapılamıÂyorsa, alerjen maddeleri ortamdan uzaklaştırma yoluna gidilir. Mesela her salam yediğinde ürtikerle karşılaşan bir hastanın döküntülerinden kurtulmak için tekrar salam yememesi gerekil. ürtikere yol açan madde belirlene-mezse, tüm kuşkulu olgularda hastaÂnın hafifçe bir beslenme programı uygulaÂması Önerilir. Buıada kolayca ürtikere niçin olabilecek yiyecekler verilmez. Genel anlamda pirinçli sebze ve meyveye daÂyalı bir beslenme programı 4-5 gün kaÂdar disiplinli şekilde uygulandığında, akut ürtiker olgularının büyük bir bölümünÂde iyi sonuçlar alınmaktadır.
Hastalığın uzun süre devam etmesi, alınan önlemlerin kafi olmadığım gösterir. Bu durumda, vücudun aşın duyarlılığını değiştirecek bir duyarlılık giÂderici tedavi gerekir. Ayrıca sindirim sisteminin tertipli işlev görmesini sağÂlamak da çok önemlidir. Karaciğer ve bağırsak hastalıkları tedavi edilmeliÂdir. Karaciğeri zehirli maddelerden arındıran ilaçların ve süt mayalarının kullanılması yararlı olabilir. Hastada iç salgı sistemi bozuklukları da var ise, bunların düzenlenmesi yararlı netice verir. Enfeksiyon odaklan ortadan kal damlamalıdır. ürtikerde mentollü, kala-minli losyonlar mahalli olarak kullanıldıÂğında hastayı rahatlatır. Deriye uyguÂlandıklarında temas alerjisi oluşturabiÂleceği için, mahalli antihistaminikler kulÂlanılmamalıdır.
KURDEŞEN / üRTİKER
SORU: ürtiker nedir?
YANIT: ürtiker kelimesi Latincesi “Urtica†olan ısırgan otundan gelmektedir ve ciltte oluşan döküntü ısırgan otunun deride yapmış olduğu reaksiyonu anımsattığından bu isim verilmiştir. Halk içinde “kurdeşen" olarak malum bu hastalıkta genel anlamda tüm vücutta yaygın olarak görülen, ciltten hafifçe kabarık, sınırları genel anlamda belirgin, değişik boyutlarda, kızarık, kimi zaman ortası nefes olabilen döküntüler oluşur. Bu döküntülerin bir bölümde oluşup kaybolması genel anlamda bir çok saati almakla beraber hiçbir vakit aynı yerde 24 saatten fazla kalmaz.
SORU: ürtiker yaşamsal çekince yaratır mı ?
YANIT: ürtiker bir tek cilde lokalize kaldığında yaşamsal tehlikesi yoktur. Fakat, eğer ciltte döküntüye neden olan ten altı ödem üst solunum sistemi ve nefes borusunda da oluşursa, dikkatli olmak ve acile başvurmak gerekir. ürtiker benzeri bu tabloya "anjioödem" denir ve kaşıntıdan ziyade yanma hissi bulgulara birlikte rol alır.
SORU: Anjioödem ne benzer biçimde klinik bulgular verir?
YANIT: Çoğu zaman göz kapakları ve dudakların şişmesi şeklinde klinik bulgu veren bu tabloya, gözlerde sulanma, hapşırma, nefes darlığı, karın ağrısı-sancısı, bulantı-kusma ve ishal benzer biçimde sistemik bulgular da eşlik edebilir. Bu tablo müdahale edilmezse daha da ilerleyebileceğinden acile başvurmak gerekir.
SORU: ürtikerin tipleri var mıdır?
YANIT: ürtikerin süresine ve nedenine bağlı tipleri mevcuttur. Eğer bulgular 6 haftadan kısa sürüyorsa “akut†ürtiker , 6 haftayı aşıyorsa “kronik ürtiker" ismini alır.
Başlatıcı nedenlere nazaran de;
dermografizm (suni ürtiker=cilde uygulanan travma sonucu ürtiker döküntülerinin oluşması),
tazyik ürtikeri (cilde uygulanan basınçtan ortalama 4-6 saat sonrasında genel anlamda ağrılı olan bir derin şişlik oluşması. Mesela uzun süre adım atma sonrası ayak tabanlarında oluşan ağrılı şişlik),
kolinerjik ürtiker (vücut ısısını arttıran egzersiz, stres, sıcak duş benzer biçimde durumlar sonrasında ürtikeryal döküntü oluşması),
soğuk ürtikeri (soğuk su ya da hava teması ile),
solar ürtiker (güneş teması ile süregelen ürtiker),
kontakt ürtiker (bir takım maddelerin deriye temasından dakikalar sonrasında ortaya çıkan ürtikeryal döküntü) ve
akuajenik ürtiker (su ile temas sonrası oluşan ürtiker) benzer biçimde
bir çok tipi vardır.
SORU: Akut ve kronik ürtiker olarak ikiye ayırmak niçin mühim?
YANIT: Hem nedenlere hem de tedaviye yaklaşımda mühim bir ayırımdır. ürtiker akut ve şiddetliyse bulguları ortadan kaldırıp hastayı rahatlatmaya yönelik semptomatik tedavi yapılır. Kronik ürtikerde ise esas nedene yönelik detaylı tetkiklerin yeraldığı araştırma yapmak gerekir.
SORU: ürtikerin sebepleri neler olabilir?
YANIT: ürtikeri başlatan bir ya da bir çok etken olabilir. Öncelikli olarak;
ilaçlar ( penisilin başta olmak suretiyle antibiyotikler, aspirin başta olmak suretiyle ağrı-sancı kesiciler ve başka pek çok ilaç görevli olabilir),
gıdalar (kuruyemişler, yumurta, balıklar, deniz kabukluları benzer biçimde bir çok besin) ve gene bilhassa gıdalardaki katkı maddeleri (koruyucular, boyalar benzer biçimde),
solunum yöntemiyle alınan ev tozları, hayvan tüy ve epitelleri benzer biçimde pek çok allerjen,
vücuttaki enfeksiyon odakları (diş absesi, farenjit, mide hastalıklarına neden olan Helicobacter pylori enfeksiyonu benzer biçimde),
barsak parazitleri,
böcek ısırmaları (bilhassa arı sokması),
maliniteler (kanserojen durumlar)
ve başka bir çok hastalık kronik ürtikerin sebebi olabilir. Yapılacak olan bir çok incelem bu tarz şeyleri saptamaya yöneliktir.
SORU: Stres ürtikere niçin olur mu?
YANIT: Stres ürtikerde hem esas niçin olabilir, hem de ürtikerin ortaya çıkmasını kolaylaştıran unsur olarak tesir edebilir.
SORU: Tüm araştırmalara karşın nedenin bulunamadığı durumlar olabilir mi?
YANIT: Tüm araştırmalara karşın % 60-65 benzer biçimde oldukça yüksek bir oranda niçin saptanamayabilir.Bu durumda hastalık “idyopatik (sebebi bilinmeyen) ürtiker" olarak adlandırılır.
SORU: ürtikerin tedavisi nedir?
YANIT: Ilk olarak tespit edilen başlatıcı etkenden uzaklaşılmalı. Bu etken akut ürtikerde daha çok besin ve ilaçlar olduğu için mümkün olduğunca gereksiz ilaç kullanılmamalı ve balık,yumurta, kabuklu deniz ürünleri, katkı maddeli gıdalardan uzak durulmalıdır. Gene etken ve alevlendirici olabilecek stres faktörü olabildiğince engellenmelidir. Bu tedbirlere ilaveten doktorunuzun önereceği antihistaminik grubu ilaçlar kulanılabilir.
Kronik ürtikerde ise sebebe yönelik araştırmalarda tespit edilenler tedavi edilmeli ya da ortadan kaldırılmalı, ek olarak gene doktorunuz tarafınca başlanacak tedavi eksiksiz ve kesintiye uğratılmadan uygulanmalıdır.
ürtikerde yakınma tekrarında doktorunuzu değişiklik yapmak yerine tekrarın niçin landığını oluşturmak amacıyla tedavinizi düzenlemiş olan eski doktorunuza yine başvurun.
Anjioödemin tedavisi ise ürtikerden çok farklıdır. Ilk olarak en yakın acil merkeze başvurulmalı ve stresi mümkün olduğunca azaltmaya emek vererek durumun ağırlaşmamasına çalışılmalıdır.
SORU: ürtikere yol açan madde tespit edildiğinde ne yapmalıyım?
YANIT: Ne olursa olsun bu madde (mesela bu bir ilaçsa) ile yine temas etmemeye gayret edin. Yakın çevrenize bu maddeden uzak durmanız icap ettiğini açıklayın, hatta bir kâğıda yazarak cüzdanınızda taşıyın ki acil durumda yanlışlıkla bu madde ile temasınıza niçin olunmasın.Anjioödem başlangıcında sizi derhal en yakın acil merkeze ulaştırmaları icap ettiğini anlatın.
Hazırlayan: Dr. E. Pınar Güzel
SORU: ürtiker nedir?
YANIT: ürtiker kelimesi Latincesi “Urtica†olan ısırgan otundan gelmektedir ve ciltte oluşan döküntü ısırgan otunun deride yapmış olduğu reaksiyonu anımsattığından bu isim verilmiştir. Halk içinde “kurdeşen" olarak malum bu hastalıkta genel anlamda tüm vücutta yaygın olarak görülen, ciltten hafifçe kabarık, sınırları genel anlamda belirgin, değişik boyutlarda, kızarık, kimi zaman ortası nefes olabilen döküntüler oluşur. Bu döküntülerin bir bölümde oluşup kaybolması genel anlamda bir çok saati almakla beraber hiçbir vakit aynı yerde 24 saatten fazla kalmaz.
SORU: ürtiker yaşamsal çekince yaratır mı ?
YANIT: ürtiker bir tek cilde lokalize kaldığında yaşamsal tehlikesi yoktur. Fakat, eğer ciltte döküntüye neden olan ten altı ödem üst solunum sistemi ve nefes borusunda da oluşursa, dikkatli olmak ve acile başvurmak gerekir. ürtiker benzeri bu tabloya "anjioödem" denir ve kaşıntıdan ziyade yanma hissi bulgulara birlikte rol alır.
SORU: Anjioödem ne benzer biçimde klinik bulgular verir?
YANIT: Çoğu zaman göz kapakları ve dudakların şişmesi şeklinde klinik bulgu veren bu tabloya, gözlerde sulanma, hapşırma, nefes darlığı, karın ağrısı-sancısı, bulantı-kusma ve ishal benzer biçimde sistemik bulgular da eşlik edebilir. Bu tablo müdahale edilmezse daha da ilerleyebileceğinden acile başvurmak gerekir.
SORU: ürtikerin tipleri var mıdır?
YANIT: ürtikerin süresine ve nedenine bağlı tipleri mevcuttur. Eğer bulgular 6 haftadan kısa sürüyorsa “akut†ürtiker , 6 haftayı aşıyorsa “kronik ürtiker" ismini alır.
Başlatıcı nedenlere nazaran de;
dermografizm (suni ürtiker=cilde uygulanan travma sonucu ürtiker döküntülerinin oluşması),
tazyik ürtikeri (cilde uygulanan basınçtan ortalama 4-6 saat sonrasında genel anlamda ağrılı olan bir derin şişlik oluşması. Mesela uzun süre adım atma sonrası ayak tabanlarında oluşan ağrılı şişlik),
kolinerjik ürtiker (vücut ısısını arttıran egzersiz, stres, sıcak duş benzer biçimde durumlar sonrasında ürtikeryal döküntü oluşması),
soğuk ürtikeri (soğuk su ya da hava teması ile),
solar ürtiker (güneş teması ile süregelen ürtiker),
kontakt ürtiker (bir takım maddelerin deriye temasından dakikalar sonrasında ortaya çıkan ürtikeryal döküntü) ve
akuajenik ürtiker (su ile temas sonrası oluşan ürtiker) benzer biçimde
bir çok tipi vardır.
SORU: Akut ve kronik ürtiker olarak ikiye ayırmak niçin mühim?
YANIT: Hem nedenlere hem de tedaviye yaklaşımda mühim bir ayırımdır. ürtiker akut ve şiddetliyse bulguları ortadan kaldırıp hastayı rahatlatmaya yönelik semptomatik tedavi yapılır. Kronik ürtikerde ise esas nedene yönelik detaylı tetkiklerin yeraldığı araştırma yapmak gerekir.
SORU: ürtikerin sebepleri neler olabilir?
YANIT: ürtikeri başlatan bir ya da bir çok etken olabilir. Öncelikli olarak;
ilaçlar ( penisilin başta olmak suretiyle antibiyotikler, aspirin başta olmak suretiyle ağrı-sancı kesiciler ve başka pek çok ilaç görevli olabilir),
gıdalar (kuruyemişler, yumurta, balıklar, deniz kabukluları benzer biçimde bir çok besin) ve gene bilhassa gıdalardaki katkı maddeleri (koruyucular, boyalar benzer biçimde),
solunum yöntemiyle alınan ev tozları, hayvan tüy ve epitelleri benzer biçimde pek çok allerjen,
vücuttaki enfeksiyon odakları (diş absesi, farenjit, mide hastalıklarına neden olan Helicobacter pylori enfeksiyonu benzer biçimde),
barsak parazitleri,
böcek ısırmaları (bilhassa arı sokması),
maliniteler (kanserojen durumlar)
ve başka bir çok hastalık kronik ürtikerin sebebi olabilir. Yapılacak olan bir çok incelem bu tarz şeyleri saptamaya yöneliktir.
SORU: Stres ürtikere niçin olur mu?
YANIT: Stres ürtikerde hem esas niçin olabilir, hem de ürtikerin ortaya çıkmasını kolaylaştıran unsur olarak tesir edebilir.
SORU: Tüm araştırmalara karşın nedenin bulunamadığı durumlar olabilir mi?
YANIT: Tüm araştırmalara karşın % 60-65 benzer biçimde oldukça yüksek bir oranda niçin saptanamayabilir.Bu durumda hastalık “idyopatik (sebebi bilinmeyen) ürtiker" olarak adlandırılır.
SORU: ürtikerin tedavisi nedir?
YANIT: Ilk olarak tespit edilen başlatıcı etkenden uzaklaşılmalı. Bu etken akut ürtikerde daha çok besin ve ilaçlar olduğu için mümkün olduğunca gereksiz ilaç kullanılmamalı ve balık,yumurta, kabuklu deniz ürünleri, katkı maddeli gıdalardan uzak durulmalıdır. Gene etken ve alevlendirici olabilecek stres faktörü olabildiğince engellenmelidir. Bu tedbirlere ilaveten doktorunuzun önereceği antihistaminik grubu ilaçlar kulanılabilir.
Kronik ürtikerde ise sebebe yönelik araştırmalarda tespit edilenler tedavi edilmeli ya da ortadan kaldırılmalı, ek olarak gene doktorunuz tarafınca başlanacak tedavi eksiksiz ve kesintiye uğratılmadan uygulanmalıdır.
ürtikerde yakınma tekrarında doktorunuzu değişiklik yapmak yerine tekrarın niçin landığını oluşturmak amacıyla tedavinizi düzenlemiş olan eski doktorunuza yine başvurun.
Anjioödemin tedavisi ise ürtikerden çok farklıdır. Ilk olarak en yakın acil merkeze başvurulmalı ve stresi mümkün olduğunca azaltmaya emek vererek durumun ağırlaşmamasına çalışılmalıdır.
SORU: ürtikere yol açan madde tespit edildiğinde ne yapmalıyım?
YANIT: Ne olursa olsun bu madde (mesela bu bir ilaçsa) ile yine temas etmemeye gayret edin. Yakın çevrenize bu maddeden uzak durmanız icap ettiğini açıklayın, hatta bir kâğıda yazarak cüzdanınızda taşıyın ki acil durumda yanlışlıkla bu madde ile temasınıza niçin olunmasın.Anjioödem başlangıcında sizi derhal en yakın acil merkeze ulaştırmaları icap ettiğini anlatın.
Hazırlayan: Dr. E. Pınar Güzel
Kurdeşen ve tedavisi hakkında bilgi verir misiniz?
Kronik ürtiker ile alakalı önerileriniz nedir?
Kurdeşen hastalığı niçin olur?
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR