VALİDE a. (ar. vâkıf ın dişi. vStide). 1. Anne. 2. Valide sultan, padişahın annesine verilen ad. *Kur. tar. Valide alayı, Osmanlı...
VALİDE a. (ar. vâkıf ın dişi. vStide).
1. Anne.
2. Valide sultan, padişahın annesine verilen ad.
*Kur. tar. Valide alayı, Osmanlılar'da tahta çıkan padişahın annesinin Eski saray' dan Topkapı sarayı'ndaki dairesine taşınması sırasında düzenlenen törene verilen
ad.
*ANSİKL. ilk olarak Murat lll'ün tahta çıkışında (1574) uygulanmaya başlanan, Tanzimat'ın ilanından (1839) sonra kaldırılan valide alayı, şöyle düzenlenirdi: tahta çıkan padişah, annesinin Topkapı sarayı'na taşınmasını buyurur; bu konuda ağalara, kethüdalara, yeni atanmış olan valide kethüdasına tezkire gönderir, gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra ertesi gün alay yapılırdı. Valide sultan bir tahtırevan ya da arabaya biner. Eski saray' dan Topkapı sarayı'na kadar yol boyunca dizilen yeniçeriler kendisine selam dururlardı. Alayda, valide sultanın önünde sırayla divan çavuşları, haremeyni şerifeynden olanlar, valide sultan kethüdası, baltacılar, darüssaade ağası yürürler; cariyeler ve sultanlar valide sultanın arkasında yer alırlardı. Yeniçeri ağası ya da ona vekâleten sekbanbaşı, Beyazıt karakolu önünde alayı karşılar, etek öperdi. Her kulluk geçildikçe yol buyunca dizilenlere atiyeler verilir, paralar saçılırdı. Alay, saraya Babı hümayundan girer, Has fırın önünde padişahın karşıladığı alaya alkış tutulur, valide sultan orta kapıdan içeri girdikten sonra alay dağılırdı.
*Valide sultanların OsmanlIlardaki resmi unvanları "mehdi ulya†idi. Deyim, ilk kez Murat III (1546-1595) tarafından annesi Nur Banu Sultan için kullanıldı ve imparatorluğun sonuna kadar Topkapı sarayı'ndaki özel dairelerinde oturan valide sultan harem bölümünün amiri durumundaydı. Bunlardan bazıları zaman zaman devlet işlerinde söz sahibi oldular ve etkin roller oynadılar. Valide sultanlara Darphaneden belli bir ödenek ve has de recesinde dirlik verilirdi, maiyetlerinde kalabalık bir saray görevli kadrosu olurdu ve bunların başı valide sultan kethüdasıydı. OsmanlI saltanatının kaldırılışına kadar valide sultanların oğullarına "aslanım" diye hitap etmeleri geleneği sürdü. Çok küçük yaşta tahta çıkan bazı osmanlı padişahlarına valide sultanlar resmen olmasa bile fiilen naiplik yaptılar. Ölen ya da tahttan indirilen padişahın annesi Topkapı sarayı'ndan Eski saray'a taşınır, yeni padişahın annesi ise Eski saraydan Topkapı sarayı'na valide alayı denilen özel bir törenle gelip özel dairesine yerleşirdi. Saraya geldikten bir gün sonra valide sultan sadrazama mücevherli hançer, kürk ve bir hükümname yollardı; XVIII. yy.'ın ortalann- dan sonra şeyhülislama kürk yollanması da gelenekleşti.
1. Anne.
2. Valide sultan, padişahın annesine verilen ad.
*Kur. tar. Valide alayı, Osmanlılar'da tahta çıkan padişahın annesinin Eski saray' dan Topkapı sarayı'ndaki dairesine taşınması sırasında düzenlenen törene verilen
ad.
*ANSİKL. ilk olarak Murat lll'ün tahta çıkışında (1574) uygulanmaya başlanan, Tanzimat'ın ilanından (1839) sonra kaldırılan valide alayı, şöyle düzenlenirdi: tahta çıkan padişah, annesinin Topkapı sarayı'na taşınmasını buyurur; bu konuda ağalara, kethüdalara, yeni atanmış olan valide kethüdasına tezkire gönderir, gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra ertesi gün alay yapılırdı. Valide sultan bir tahtırevan ya da arabaya biner. Eski saray' dan Topkapı sarayı'na kadar yol boyunca dizilen yeniçeriler kendisine selam dururlardı. Alayda, valide sultanın önünde sırayla divan çavuşları, haremeyni şerifeynden olanlar, valide sultan kethüdası, baltacılar, darüssaade ağası yürürler; cariyeler ve sultanlar valide sultanın arkasında yer alırlardı. Yeniçeri ağası ya da ona vekâleten sekbanbaşı, Beyazıt karakolu önünde alayı karşılar, etek öperdi. Her kulluk geçildikçe yol buyunca dizilenlere atiyeler verilir, paralar saçılırdı. Alay, saraya Babı hümayundan girer, Has fırın önünde padişahın karşıladığı alaya alkış tutulur, valide sultan orta kapıdan içeri girdikten sonra alay dağılırdı.
*Valide sultanların OsmanlIlardaki resmi unvanları "mehdi ulya†idi. Deyim, ilk kez Murat III (1546-1595) tarafından annesi Nur Banu Sultan için kullanıldı ve imparatorluğun sonuna kadar Topkapı sarayı'ndaki özel dairelerinde oturan valide sultan harem bölümünün amiri durumundaydı. Bunlardan bazıları zaman zaman devlet işlerinde söz sahibi oldular ve etkin roller oynadılar. Valide sultanlara Darphaneden belli bir ödenek ve has de recesinde dirlik verilirdi, maiyetlerinde kalabalık bir saray görevli kadrosu olurdu ve bunların başı valide sultan kethüdasıydı. OsmanlI saltanatının kaldırılışına kadar valide sultanların oğullarına "aslanım" diye hitap etmeleri geleneği sürdü. Çok küçük yaşta tahta çıkan bazı osmanlı padişahlarına valide sultanlar resmen olmasa bile fiilen naiplik yaptılar. Ölen ya da tahttan indirilen padişahın annesi Topkapı sarayı'ndan Eski saray'a taşınır, yeni padişahın annesi ise Eski saraydan Topkapı sarayı'na valide alayı denilen özel bir törenle gelip özel dairesine yerleşirdi. Saraya geldikten bir gün sonra valide sultan sadrazama mücevherli hançer, kürk ve bir hükümname yollardı; XVIII. yy.'ın ortalann- dan sonra şeyhülislama kürk yollanması da gelenekleşti.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR