VARLIKBİLİM a. Fels. Varlık kuramı. *ANSİKL Fels. Varlık bilimi Parmenides' ten beri var olmakla birlikte, "varlıkbilim&quo...
VARLIKBİLİM a. Fels. Varlık kuramı.
*ANSİKL Fels. Varlık bilimi Parmenides' ten beri var olmakla birlikte, "varlıkbilim" sözcüğü çok daha yenidir: J Clauberg 1646'da bu sözcüğü “metafizik" sözcüğüne yakın bir anlamda kullandı. D'Alembert de Dlscours pröliminaire de l‘Encyclopödie'de (Ansiklopedinin giriş yazı sı), varlıkbillmden bu anlamda söz etmişti Kant varlıkbilim sorununu felsefeden tan- rıbllime geçiş olarak ele almakla birlikte, varlığı olduğu gibi inceleme düşüncesine karşı çıkar; çünkü ona göre varlık sorunu, bilginin koşulların incelenmesine bağlı bir sorundur.
Husserl varlığın belli bir kesimine yönelen ve bu kesime ait özlüklerin maddi oluşumunu göz önüne alan maddesel var lıkbilimler ile, "olabilir tüm varlıkbilimleri kendinde barındıran" biçimsel varlıkbilim arasında bir ayrım yapar. Biçimsel varlık- bilim, "maddesel varlıkbilimlere, tümü için geçerli biçimsel bir yasalar bütünü" sağ lar (ideen' zu einer Phönomenotogie und phğnomenologische Philosophie [Bir salt görüngübilim ve görüngübilim felsefesi üzerine düşünceler], 4).
Heidegger'e göre, varlıkbilim bilgiyi temellendirir: "Demek ki varlık sorununun amacı, varolanı yalnızca şöyle ya da böyle oluşuna göre inceleyen bilimlerin değil, [...] deneysel bilimlerden önce gelen ve onları temellendiren tüm varlıkbilimle- rin de olabilirliliğinin önsel koşulunu belirlemektedir. Her varlıkbilim [...], varlığın anlamını gerektiği gibi aydınlatmakla işe başlamadığı ve bu aydınlatmayı, temel görevi saymadığı zaman, körelir ve en gerçek amacına ihanet etmiş olur†(Se/n und Zeit [Varlık ve zaman], 3).
Sartre "Görüngübilimsel varlıkbilim denemesi" altbaşlığını taşıyan l'Etre et le Ndant (Varlık ve hiçlik) adlı yapıtında, varlıkblllmin alanını belirginleştirir, "Görüngübilimsel varlıkbilirrTin amacı, varlığın, nesnel dışsallığın varlığından başka bir şey olmadığını göstermektedir.
Sartre'a göre "Varlıkbilim bize şunu öğretir:
1) kendinde'nln, kendini temellendirmesi gereksey di, bunu ancak bilinç haline gelerek başarabilirdi, yani 'causa sui (-kendinin nedeni) kavramı, bilinçli olma kavramını, yani hiçleyici varlığın genişmesi kavramını da beraberinde getirir;
2) aslında bilinç, kendini kurma tasarısı, yani kendi için kendinde'nin ya da kendinin-nedeni-ken- dinde'nin saygınlığına ulaşma tasarısıdır". Daha sonra Sartre düşüncesini daha da belirginleştirir: "öyleyse varlıkbilim, şunu belirtmekle yetinecektir: sanki her şey, kendinde, kendini kurmaya yönelik bir tasarı gereği, kendi-için'i elde ediyormuş gibi gerçekleşir" (l'Etre et le Ndant [Varlık ve hiçlik], "Sonuç").
*ANSİKL Fels. Varlık bilimi Parmenides' ten beri var olmakla birlikte, "varlıkbilim" sözcüğü çok daha yenidir: J Clauberg 1646'da bu sözcüğü “metafizik" sözcüğüne yakın bir anlamda kullandı. D'Alembert de Dlscours pröliminaire de l‘Encyclopödie'de (Ansiklopedinin giriş yazı sı), varlıkbillmden bu anlamda söz etmişti Kant varlıkbilim sorununu felsefeden tan- rıbllime geçiş olarak ele almakla birlikte, varlığı olduğu gibi inceleme düşüncesine karşı çıkar; çünkü ona göre varlık sorunu, bilginin koşulların incelenmesine bağlı bir sorundur.
Husserl varlığın belli bir kesimine yönelen ve bu kesime ait özlüklerin maddi oluşumunu göz önüne alan maddesel var lıkbilimler ile, "olabilir tüm varlıkbilimleri kendinde barındıran" biçimsel varlıkbilim arasında bir ayrım yapar. Biçimsel varlık- bilim, "maddesel varlıkbilimlere, tümü için geçerli biçimsel bir yasalar bütünü" sağ lar (ideen' zu einer Phönomenotogie und phğnomenologische Philosophie [Bir salt görüngübilim ve görüngübilim felsefesi üzerine düşünceler], 4).
Heidegger'e göre, varlıkbilim bilgiyi temellendirir: "Demek ki varlık sorununun amacı, varolanı yalnızca şöyle ya da böyle oluşuna göre inceleyen bilimlerin değil, [...] deneysel bilimlerden önce gelen ve onları temellendiren tüm varlıkbilimle- rin de olabilirliliğinin önsel koşulunu belirlemektedir. Her varlıkbilim [...], varlığın anlamını gerektiği gibi aydınlatmakla işe başlamadığı ve bu aydınlatmayı, temel görevi saymadığı zaman, körelir ve en gerçek amacına ihanet etmiş olur†(Se/n und Zeit [Varlık ve zaman], 3).
Sartre "Görüngübilimsel varlıkbilim denemesi" altbaşlığını taşıyan l'Etre et le Ndant (Varlık ve hiçlik) adlı yapıtında, varlıkblllmin alanını belirginleştirir, "Görüngübilimsel varlıkbilirrTin amacı, varlığın, nesnel dışsallığın varlığından başka bir şey olmadığını göstermektedir.
Sartre'a göre "Varlıkbilim bize şunu öğretir:
1) kendinde'nln, kendini temellendirmesi gereksey di, bunu ancak bilinç haline gelerek başarabilirdi, yani 'causa sui (-kendinin nedeni) kavramı, bilinçli olma kavramını, yani hiçleyici varlığın genişmesi kavramını da beraberinde getirir;
2) aslında bilinç, kendini kurma tasarısı, yani kendi için kendinde'nin ya da kendinin-nedeni-ken- dinde'nin saygınlığına ulaşma tasarısıdır". Daha sonra Sartre düşüncesini daha da belirginleştirir: "öyleyse varlıkbilim, şunu belirtmekle yetinecektir: sanki her şey, kendinde, kendini kurmaya yönelik bir tasarı gereği, kendi-için'i elde ediyormuş gibi gerçekleşir" (l'Etre et le Ndant [Varlık ve hiçlik], "Sonuç").
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR