William James kimdir? William James yaşamı, biyografisi, felsefesi, eserleri hakkında bilgi. William James; ABD’li filozoftur (New York 18...
William James kimdir? William James yaşamı, biyografisi, felsefesi, eserleri hakkında bilgi.
Kardeşiyle beraber Fransa’da psikoloji öğrenimi görmüş oldu. ABD’ya döndükten sonrasında Harward’i tamamladı (1870). 1872’de aynı yerde ders vermeye başlayarak ölümüne kadar anatomi, fizyoloji, psikoloji ve felsefe derslerini sürdürdü. Bilim temelinden yola çıkmasına rağmen, felsefede giderek metafiziğe yöneldi. Ona nazaran her fikir yaşayışımız için elverişli olduğu seviyede doğrudur ve bir düşüncenin doğruluğu onun yararlılığına eşittir.
Doğru düşünceler yararlı olmadıkça kıymet taşımazlar. ona nazaran mutlak bilgi yoktur. Bilgi olayların akışındadır, süreçtedir. Fikir de bu süreçte belirir. Bilinçle düşüncelerin sıra ve ilişkisiyle, olayların sırası ve nesnelerin ilişkisi birleşirler. Böylece bir taraftan olgu kavranırken hem de gerçek de kavranmış olur. James felsefe tarihinde yaygın ve yerleşik bir tutuma karşı çıkar. Felsefe geleneğinde bilim, bilgi, bilgide doğruluk mühim bir yer meblağ. İnsana düşen vazife de doğru bilgiye ulaşmaktır. Bunun için tavsiye edilen yol kuramdır.
Felsefe zamanı çoğunluğu kuramların egemen olduğu görüşlerden oluşmuştur. Ergonomik ise hep kuramsal onanın altında ya da ardında yer alır. Bu sebeple ilkin doğru bilgi elde edilecek, sonrasında fiil gelecektir. Doğru bilgi olmadan fiil amaçsız ve rastlantısaldır. Eylemin sağlam, doğru, kuvvetli olması dayandığı bilgiye bağlıdır. James’in görüşünde gerçek ve doğru kavramları ikinci derecedeki kavramlardır; ana kavram fiil’dir. Doğru ise eylemin bir türevidir. Her insan kendi doğrusunu gene kendisi bulacaktır. Doğrulan ne gelenekten ne de dinden öğrenebiliriz. Doğru, belli bir iş yapma, başarı elde etme, verim kazanma, işgörme enerjisini kullanma, kısaca pragma’nın sonucu, tortusudur. Pragmatizm ise bu bağlamda doğrulan eylemlerle ölçen, değerlendiren görüştür. Burada insanoğlunun özerkliği büyük bir ehemmiyet kazanır. Bu sebeple eylemdeki insan ne belirlenimciliği determinizme, ne yazgıcılığı (kadercilik) ne de mekanikçiliği kabul eder. Onun için tek dayanak olgudur, nesnedir, nesnenin gerçeğidir. İnsan sınırı olan bir hayata devam etmenin sürdürücüsü olmamalıdır. James’e nazaran, insan hep gelecek karşısındadır ve devamlı ona atılmalıdır.
Başlıca eserleri: The Principles of Psychology (Psikolojinin İlkeleri) 1890, The Varieties of Religious Experience (Dinsel Yaşama Türleri) 1902, Pragmatizm (1907), A Pluralistic Universe (Pluralistik Evren) 1909, The Meaning of Truth (Gerçeğin Anlamı) 1909, Esssays in Radical Empricism (Köktenci Deneycilik Üzerine Denemeler) 1912.
YORUMLAR