Yeryüzü Şekilleri - Düden (Obruk/Dolin)

Düden (Obruk/Dolin) Bir tür tabii kuyu, mağaradır. Düden, obruk ya da dolin, uvala ve polye benzer biçimde yüzeyden kapalı havza ya d...

Düden (Obruk/Dolin)

Bir tür tabii kuyu, mağaradır.

Düden, obruk ya da dolin, uvala ve polye benzer biçimde yüzeyden kapalı havza ya da çukurlukların tabanında ya da kenarında bulunan ve buralara gelen suları emen ve yeraltına boşaltan şekillerdir.

Bir tür tabii kuyu, mağara. Kireçli bölgelerde yeraltına giren akarsuların alçıtaşı, kireçtaşı benzer biçimde taşları eritmesiyle oluşur. Bazıları çok derindir ve bunlara dolan sularla göller oluşmuştur. Düdenlere aven, dolin benzer biçimde isimler da verilir.

Kelime anlamı için bakınız

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

Yeryüzü şekilleri nedir, neye yeryüzü şekli denir?

Yeryüzü Şekilleri - Delta

Yeryüzü Şekilleri - Boğaz

Düden

Kalkerli arazide erime ile oluşan daire biçimli kapalı çukurluklara düden denir. Düdenler yer altı sularını birbirine bağlayan kanallardır. Düdenlere halk içinde su çıkan, su batan benzer biçimde isimler da verilir. Karstik bölgelerde karstik maddelerın sular tarafınca çözünmesi ya da mağara ta yanının çökmesi ile oluşan, birden fazla metreden birden fazla yüzmetre derinliğe kadar ulaşabilen kuyu. Kireçtaşı, alçıtaşı benzer biçimde sularla eriyebilen taşların, tabakaların geniş yer tuttuğu, karstik bölgelerde oluşan türlü şekilde, türlü büyüklükte çanaklar. Düden, yerine nazaran değişmekle birlikte, Garp dillerindeki dolin teriminin dilimizdeki karşılıklarının biridir. Düden kelimesi, yurdumuzun bir sürü yerlerinde yaygındır. Düden'in eskiden bu zamana kadar kullanıldığ bilinmektedir Yüzlerce yıl önceki larda düden bataklık, girdab anlamına gelmiştir. Düdene benzer bazı çukurluklara yurdumuzda obruk ismi da verilir. Düdenler türlü derinlikte olur. Bir kaç metreden birden fazla yüz metre derinliğe kadar. Düdenlerin kimisi doğruca suyun eritmesinden, kimisi de mağara tavanların çökmesinderı doğmuştur. Düdenlerden kir içinde sular birikerek göl olur ki, bunlara düden gölu ismi verilir. Kireç taşlarının çözünmesi ile oluşan huni şeklinde bir karst şeklidir. Bir takım göl ve akarsular, düdenlerce yutularak yer altı akarsularını oluşturur.

Görselde gördüğünüz deprem sonucu oluşan bir çukur değildir. Dünya'nın "toz pembe", "kusursuz" ya da "dingin" olmadığının en çarpıcı örneklerden birisi. Bu, "küvet deliği" olarak da malum bir obruk! üstelik düdenlerin oluşma ihtimalinin yüksek olduğu bölgeler olsa da, bir düden her an, her yerde oluşabilir ve siz de dahil olmak suretiyle etraftaki bir sürü şeyi aniden yutabilir!

Obruklar, tabii süreçler ve ya karstik süreçler sonucu oluşan çukurlardır. Bu deliklerin çapı ve derinliği 1 - 600 metre içinde değişirken kase ve kaya kenarlı kanyonlar benzer biçimde türleri vardır.

Aniden meydana gelebilecekleri benzer biçimde, yavaş yavaş da meydana gelebilirler ve su kanallarının, durgun suların olduğu yerlerde oluşabileceği benzer biçimde yüksek ve kuru yerlerde de oluşabilir. Bu yapının oluşumu, aşınma, mağara çatısının çökmesi, az çözünür kayaçların su sızıntısıyla yavaş yavaş yok olması benzer biçimde tabii süreçleri içine alır.

Toprağın alt kısmındaki karbonat kayaların, tuz yataklarının ya da yer altı suyu ile çözülebilecek türden kayaların bulunmuş olduğu bölgeler de görülen obruklar daha fazladır.

Yavaş yavaş oluşan bir obrukların oluşumuna örnek verecek olursak, yer altı sularının etkisiyle kum taşı partiküllerini beraber tutan çimento yavaş yavaş yumuşamaya başlar ve bu yumuşayan parçaların taşınmasıyla da çukurlar oluşur.

Başka obruk oluşum çeşidi ise, yüzeyin alt kısmındaki toprağın çökmesine karşın, yardım bitene kadar yüzeyin bundan asla etkilenmediği obruk şeklidir. Bu şekilde yardım yetersizleştiği an yüzey ansızın çöker. Bu ise ansızın oluşan obruktur.

Guatemala'da oluşan ve 30 kattan oluşan bir binayı içine yerleştirebileceğiniz kadar geniş ve derin olan bir obruk (ortalama 18 metre çapta ve 90 metre derinlikte)
Ad: guatemala düden1.jpg