YONTMA a. Yontmak eylemi. *Dişç. cerr. Sabit ya da takma bir protezi (örneğin kuron, köprü) yerleştirmek için dişin mine ya da dent...
YONTMA a. Yontmak eylemi.
*Dişç. cerr. Sabit ya da takma bir protezi (örneğin kuron, köprü) yerleştirmek için dişin mine ya da dentin tabakasının bir kısmını alma işlemi.
*Heykc. ve Parac. Doğrudan yontma, heykelci ya da oymacının, yapıtını son şekliyle doğrudan yontmasına dayanan teknik. (Heykelci desenlerden, patronlardan ya da panolardan, hacim verilmiş bir taslaktan yararlanarak taşı, ağacı vb yontar; madalya oymacısı, çeliği, yani madalyanın vurmakalıbını ya da erkekkalıbını doğrudan işler.)
*inş. ve Taşoc. Bir örgüde yer alacak taşları kesme ve işleme biçimi. (Bk. ansikl. böl. inş.) || Kesici aletler ya da aşındırıcılar yardımıyla, bir taşın çeşitli yüzlerine istenen görünümü verme işlemi. || Kaba yontma, yontma ya da oyma yoluyla işlenecek bir taşa uygulanan ilk düzeltme işlemi. || Kalınlık yontma, bir taşı çaplama.
*Nalbantl. Tırnak yontma, eski nalı söktükten sonra tırnağı kesme ve düzeltme işlemi.
*Ruhbil. Kendine yontma, çocuklarda çok sık görülen, çevresindeki nesneleri ve kişilerin sevgisini kendi tekeline alma eğilimi.
*Seram. Çamur kalemi (taslak kalemi) ya da oluklu kalemle, kalıptan kusurlu olarak çıkan kabartma figürlerin ya da süslemelerin fazlalıklarını giderme ve oyuklarını derinleştirme işlemi. || Yontma tekniği, seramik eşya üzerine, pişim öncesinde, yontucu bir aletle gerçekleştirilen süsleme tekniği.
*Taşoc. Kaba yontma, moloz taşları hazırlama ve işleme.
* sıf.
1. Yontulmuş ya da'yontularak yapılmış olan: Yontma heykel.
2. Yontma taş devriy Yontmataş.
*ANSİKL. inş. Taş inşaat, uygulandığı ilk günlerden beri, duvarı oluşturan blokların boyutlarına, biçimlerine, sertliklerine ve yapının statik özelliklerine göre uygun bir biçimde dağıtılıp yerleştirilmesi sorununu ortaya koydu. Bu etkenleri bir arada ele alma gereği, iri ya da ufak öğelerden oluşan örgünün biçimlenmesinde yol gösterici oluyordu. En eski yapılar, çoğu kez kabaca yontulmuş büyük bloklardan oluşuyordu (kyklops örgüleri ve çokgen örgüler). Duvar ustaları uzun yıllar bu ilkeye bağlı kaldı: Mykenai'deki "Atreus hâzinesi†bloklarından biri en az 45 m3'tür. Mısır'da ve Kolomböncesi Amerika'da bu tür örneklerden çok sayıda bulunur. O dönemlerde inşaat ustaları, yapılarının yalnız durağan kuvvetleri karşılamasını istiyorlardı. Kararlılığı da, kuru olarak, yani hiçbir harç kullanmadan büyük bir özenle birleştirdikleri ağır bloklarla sağlıyorlardı. Çok gelişigüzel biçimlerde olabilen bu bloklar, en büyük kohezyonu sağlayacak biçimde birbirine kenetleniyordu. Bu büyük kütleleri ilkel yöntemlerle taşımak ve yerleştirmek gerektiğinden, yoğun bir el emeğine ihtiyaç duyuluyordu. Bol ve nitelikli insan emeği, sert taştan yapılan ve basit ilk yontma aletlerinin yetersizliğini telafi ediyordu.
Daha sonraları, metal aletler yontma işlemini kolaylaştırdı. Blokların hacmi küçüldü ve sayıları arttı. Karmaşıklaşan birleştirme işlemi karşısında, hacimleri bir araya getirmede daha özenli bir araştırma gerekti; böylece, taşlan kesme konusundaki bilgi ve deneyim arttı. Açıklıkların, tek parçalı değil, birleştirilmiş öğelerle geçilmesi sorunu, kemer, tonoz ve düz atkılarla çözüldü ve her bir öğenin, öteki öğelerin kendisine uyguladığı itme kuvvetleriyle yerinde durduğu deneysel olarak saptandı. Romalılar taş kesme sanatında üstün bir başarı gösterdilerse de, birleştirme teknikleri, son derece hafif yapıların gerçekleştirildiği Ortaçağ'da, özellikle mükemmelleşti.
Taşların biçimiyle kararlı bir yapı elde etmeye olanak veren hacim ve biçim orantılarının tümüne stereotomi denir. Stereotomi, tasarı geometriden yararlanan Monge'un çalışmalarıyla belli kurallara bağlanmıştır.
Günümüzde, hacimlerin birbiriyle ilişkisi, gereç dayanımı ve statik sorunları, örgü ustasının uzmanlık alanına girer. Usta, gerçek boyutunda hazırladığı bir taslak yardımıyla blokların nasıl yontulacağım belirler. Bu taslak, taş yontma şablonlarının hazırlanmasına yarar ve taşçılar, kendilerine verilen bu şablonlar yardımıyla blokları yontarlar.
*Dişç. cerr. Sabit ya da takma bir protezi (örneğin kuron, köprü) yerleştirmek için dişin mine ya da dentin tabakasının bir kısmını alma işlemi.
*Heykc. ve Parac. Doğrudan yontma, heykelci ya da oymacının, yapıtını son şekliyle doğrudan yontmasına dayanan teknik. (Heykelci desenlerden, patronlardan ya da panolardan, hacim verilmiş bir taslaktan yararlanarak taşı, ağacı vb yontar; madalya oymacısı, çeliği, yani madalyanın vurmakalıbını ya da erkekkalıbını doğrudan işler.)
*inş. ve Taşoc. Bir örgüde yer alacak taşları kesme ve işleme biçimi. (Bk. ansikl. böl. inş.) || Kesici aletler ya da aşındırıcılar yardımıyla, bir taşın çeşitli yüzlerine istenen görünümü verme işlemi. || Kaba yontma, yontma ya da oyma yoluyla işlenecek bir taşa uygulanan ilk düzeltme işlemi. || Kalınlık yontma, bir taşı çaplama.
*Nalbantl. Tırnak yontma, eski nalı söktükten sonra tırnağı kesme ve düzeltme işlemi.
*Ruhbil. Kendine yontma, çocuklarda çok sık görülen, çevresindeki nesneleri ve kişilerin sevgisini kendi tekeline alma eğilimi.
*Seram. Çamur kalemi (taslak kalemi) ya da oluklu kalemle, kalıptan kusurlu olarak çıkan kabartma figürlerin ya da süslemelerin fazlalıklarını giderme ve oyuklarını derinleştirme işlemi. || Yontma tekniği, seramik eşya üzerine, pişim öncesinde, yontucu bir aletle gerçekleştirilen süsleme tekniği.
*Taşoc. Kaba yontma, moloz taşları hazırlama ve işleme.
* sıf.
1. Yontulmuş ya da'yontularak yapılmış olan: Yontma heykel.
2. Yontma taş devriy Yontmataş.
*ANSİKL. inş. Taş inşaat, uygulandığı ilk günlerden beri, duvarı oluşturan blokların boyutlarına, biçimlerine, sertliklerine ve yapının statik özelliklerine göre uygun bir biçimde dağıtılıp yerleştirilmesi sorununu ortaya koydu. Bu etkenleri bir arada ele alma gereği, iri ya da ufak öğelerden oluşan örgünün biçimlenmesinde yol gösterici oluyordu. En eski yapılar, çoğu kez kabaca yontulmuş büyük bloklardan oluşuyordu (kyklops örgüleri ve çokgen örgüler). Duvar ustaları uzun yıllar bu ilkeye bağlı kaldı: Mykenai'deki "Atreus hâzinesi†bloklarından biri en az 45 m3'tür. Mısır'da ve Kolomböncesi Amerika'da bu tür örneklerden çok sayıda bulunur. O dönemlerde inşaat ustaları, yapılarının yalnız durağan kuvvetleri karşılamasını istiyorlardı. Kararlılığı da, kuru olarak, yani hiçbir harç kullanmadan büyük bir özenle birleştirdikleri ağır bloklarla sağlıyorlardı. Çok gelişigüzel biçimlerde olabilen bu bloklar, en büyük kohezyonu sağlayacak biçimde birbirine kenetleniyordu. Bu büyük kütleleri ilkel yöntemlerle taşımak ve yerleştirmek gerektiğinden, yoğun bir el emeğine ihtiyaç duyuluyordu. Bol ve nitelikli insan emeği, sert taştan yapılan ve basit ilk yontma aletlerinin yetersizliğini telafi ediyordu.
Daha sonraları, metal aletler yontma işlemini kolaylaştırdı. Blokların hacmi küçüldü ve sayıları arttı. Karmaşıklaşan birleştirme işlemi karşısında, hacimleri bir araya getirmede daha özenli bir araştırma gerekti; böylece, taşlan kesme konusundaki bilgi ve deneyim arttı. Açıklıkların, tek parçalı değil, birleştirilmiş öğelerle geçilmesi sorunu, kemer, tonoz ve düz atkılarla çözüldü ve her bir öğenin, öteki öğelerin kendisine uyguladığı itme kuvvetleriyle yerinde durduğu deneysel olarak saptandı. Romalılar taş kesme sanatında üstün bir başarı gösterdilerse de, birleştirme teknikleri, son derece hafif yapıların gerçekleştirildiği Ortaçağ'da, özellikle mükemmelleşti.
Taşların biçimiyle kararlı bir yapı elde etmeye olanak veren hacim ve biçim orantılarının tümüne stereotomi denir. Stereotomi, tasarı geometriden yararlanan Monge'un çalışmalarıyla belli kurallara bağlanmıştır.
Günümüzde, hacimlerin birbiriyle ilişkisi, gereç dayanımı ve statik sorunları, örgü ustasının uzmanlık alanına girer. Usta, gerçek boyutunda hazırladığı bir taslak yardımıyla blokların nasıl yontulacağım belirler. Bu taslak, taş yontma şablonlarının hazırlanmasına yarar ve taşçılar, kendilerine verilen bu şablonlar yardımıyla blokları yontarlar.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR