Yörünge , Gökbilimde, bir gökcisminin bir diğerinin kütleçekimi etkisi altında izlediği yola yörünge adı verilir. Eğer gökcismi üze...
Yörünge, Gökbilimde, bir gökcisminin bir diğerinin kütleçekimi etkisi altında izlediği yola yörünge adı verilir. Eğer gökcismi üzerinde kuvvet uygulayan başka bir etki yoksa, yörünge matematiksel olarak bir koni kesiti tanımına uyar. Bir gökcisminin etrafında dolanan bir cisim için bu koni kesiti bir elips, veya dışmerkezliğin sıfıra eşit olduğu özel durumda bir çember şeklindedir. Kütleçekim merkezine bir kez için yaklaşıp uzaklaşan bir cisim söz konusu olduğunda ise izlediği yörünge, ucu açık bir koni kesitidir: bir parabol ya da bir hiperbol.
Yörüngelerin matematiksel özelliklerini Alman gökbilimci ve matematikçi Johannes Kepler (1571-1630) incelemiş ve gezegenlerin hareketlerini belirleyen temel kuralları ampirik olarak ortaya koymuştur. İngiliz fizikçi, matematikçi ve gökbilimci Isaac Newton (1642-1727) bu kuralları fizik temellerine dayanarak kanıtlamış ve kendi geliştirdiği kütleçekimi teorisi ve hareketin temel yasaları ile gökcisimlerinin davranışlarını açıklamıştır.
Bir gökcisminin yörüngesini tanımlamak için yörünge öğeleri adı verilen ölçütler gerekmektedir.
Yörüngelerin matematiksel özelliklerini Alman gökbilimci ve matematikçi Johannes Kepler (1571-1630) incelemiş ve gezegenlerin hareketlerini belirleyen temel kuralları ampirik olarak ortaya koymuştur. İngiliz fizikçi, matematikçi ve gökbilimci Isaac Newton (1642-1727) bu kuralları fizik temellerine dayanarak kanıtlamış ve kendi geliştirdiği kütleçekimi teorisi ve hareketin temel yasaları ile gökcisimlerinin davranışlarını açıklamıştır.
Bir gökcisminin yörüngesini tanımlamak için yörünge öğeleri adı verilen ölçütler gerekmektedir.
Yörünge
isim, gök bilimi
2 . matematik Hareketli bir noktanın izlediği veya çizdiği yol, mahrek.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- yörüngesine oturmak
Kütleleri hafifçe değişik olan iki cisimin ortak bir ağırlık merkezi etrafındaki yörüngeleri. Cisimlerin boyutları ve bu özel yörüngeleri, Pluto ve ayı Charon'un oluşturdukları siteme benzemektedir.
YÖRüNGE a.
1. Bir gökcisminin çekim etkisiyle kendisinden daha büyük bir gökcisminin çevresinde uzayda çizdiği yol. (Bir yörünge kendi öğe'leriyle tanımlanır.)
2. Belirli bir noktaya göre hareket halindeki bir noktanın çizdiği eğri; mahrek.
3. Yörüngesine oturmak (oturtmak), sözkonusu yapma bir uyduysa, istenilefı yörüngede hareket etmek (etmesi sağlanmak), bir işse, amaçlanan yönde gelişmek, yoluna girmek (yoluna koymak).
*Astrol. Yörünge alanı, biraspektin etkinliğini sürdürdüğü bölge. (Mantıksal olarak, bir yörüngenin büyüklüğü, aspekti meydana getiren etkenlerin yaklaşma hızlarıyla orantılı olarak hesaplanmalıdır, yeni açısal uzaklık olarak değil de zaman olarak ölçülmelidir.)
*Atom. fiz. Atomun her elektronuna ayrı bir yol çizen Bohr gezegen modelinden miras kalan eski bir terminolojiye göre bir atom elektronunun enerji düzeylerinden her biri.
*Ceb. üzerinde bir G grubu oluşturulan bir E kümesinin bir x elemanının yörüngesi, E üzerinde "gx = yolan g e G varsa xdty dir'1 ile tanımlanmış eşdeğerlik bağıntısı (R olmak üzere modülo at eşdeğerlik sınıfı.
*Fiz. Yörünge momenti, hareket halindeki bir parçacığın hareket miktarının momenti. (Kuvantum kuramında, yörünge momenti bir vektörel işleyendir; modülünün karesinin öz değerleri ile herhangi bir eksen boyunca yer alan bileşeninin değerleri kuvantalanmıştır. Yörünge momentini işleyeni, bir kuvantal sistem üzerinde gerçekleştirilen dolanımların gösteriminde önemli bir rol oynar.)
*Fiz. ve Kim. Atom ya da molekül yörünge kuşağı, bir atomdaki bir elektronun, bir moleküldeki bağ elektronlarının uzaysal dağılımı. (Kuvantum kuramında, elektronun dalga fonksiyonu modülünün karesi, yeralma olasılığı sıklığını gösterdiği ölçüde, "yörünge†sözcüğü, genellikle "dalga fonksiyonu"nun eşanlamlısı olarak anlaşılır. Yörüngeleri atom elektronlarına atamanın olanaksızlığı bilindiğinden, Bohr gezegen modeline özgü yörünge kavramının yerini yörünge kuşağı kavramı almıştır.)
*Geom. Bir işaretle donatılı bir afin uzayda parametrelenmiş bir yayın görüntüsü. (Parametre, kinematikteki gibi zaman olduğunda özellikle bu sözcük kullanılır.)
*Gökbil. ve Uz. havc. Yörünge çizmek, bir gökcisiminden ya da bir uydudan söz ederken, bir başka gökcisiminin çevresinde dolanmak. || Yörüngede, yereksenli bir uydudan söz ederken, belirtilen yerde bulunma. || Yörüngeden çıkma, yapay bir uydunun, bir gökcismi çevresindeki kararlı bir yörüngeden ayrılarak, bu gökcisiminin atmosferindeki bir yörüngeye geçmesi. (Bir uydu, yükseltisi yetersiz hale gelince, insan müdahalesi olmaksızın yörüngeden çıkabilir. Ama, ayrıca, yararsız hale gelen bir uydu imha edilmek ya da yere indirilmek amacıyla da yörüngeden çıkarılabilir) || Yörüngeye girme, yereksenli bir uydunun, önceden saptanmış bir konuma gelebilmesi için yaptığı manevraların tümü. || Yörüngeye oturtma, bir uzay aracını ya da bir uyduyu bir yörüngeye yerleştirmeyi sağlayan işlemlerin tümü.
1. Bir gökcisminin çekim etkisiyle kendisinden daha büyük bir gökcisminin çevresinde uzayda çizdiği yol. (Bir yörünge kendi öğe'leriyle tanımlanır.)
2. Belirli bir noktaya göre hareket halindeki bir noktanın çizdiği eğri; mahrek.
3. Yörüngesine oturmak (oturtmak), sözkonusu yapma bir uyduysa, istenilefı yörüngede hareket etmek (etmesi sağlanmak), bir işse, amaçlanan yönde gelişmek, yoluna girmek (yoluna koymak).
*Astrol. Yörünge alanı, biraspektin etkinliğini sürdürdüğü bölge. (Mantıksal olarak, bir yörüngenin büyüklüğü, aspekti meydana getiren etkenlerin yaklaşma hızlarıyla orantılı olarak hesaplanmalıdır, yeni açısal uzaklık olarak değil de zaman olarak ölçülmelidir.)
*Atom. fiz. Atomun her elektronuna ayrı bir yol çizen Bohr gezegen modelinden miras kalan eski bir terminolojiye göre bir atom elektronunun enerji düzeylerinden her biri.
*Ceb. üzerinde bir G grubu oluşturulan bir E kümesinin bir x elemanının yörüngesi, E üzerinde "gx = yolan g e G varsa xdty dir'1 ile tanımlanmış eşdeğerlik bağıntısı (R olmak üzere modülo at eşdeğerlik sınıfı.
*Fiz. Yörünge momenti, hareket halindeki bir parçacığın hareket miktarının momenti. (Kuvantum kuramında, yörünge momenti bir vektörel işleyendir; modülünün karesinin öz değerleri ile herhangi bir eksen boyunca yer alan bileşeninin değerleri kuvantalanmıştır. Yörünge momentini işleyeni, bir kuvantal sistem üzerinde gerçekleştirilen dolanımların gösteriminde önemli bir rol oynar.)
*Fiz. ve Kim. Atom ya da molekül yörünge kuşağı, bir atomdaki bir elektronun, bir moleküldeki bağ elektronlarının uzaysal dağılımı. (Kuvantum kuramında, elektronun dalga fonksiyonu modülünün karesi, yeralma olasılığı sıklığını gösterdiği ölçüde, "yörünge†sözcüğü, genellikle "dalga fonksiyonu"nun eşanlamlısı olarak anlaşılır. Yörüngeleri atom elektronlarına atamanın olanaksızlığı bilindiğinden, Bohr gezegen modeline özgü yörünge kavramının yerini yörünge kuşağı kavramı almıştır.)
*Geom. Bir işaretle donatılı bir afin uzayda parametrelenmiş bir yayın görüntüsü. (Parametre, kinematikteki gibi zaman olduğunda özellikle bu sözcük kullanılır.)
*Gökbil. ve Uz. havc. Yörünge çizmek, bir gökcisiminden ya da bir uydudan söz ederken, bir başka gökcisiminin çevresinde dolanmak. || Yörüngede, yereksenli bir uydudan söz ederken, belirtilen yerde bulunma. || Yörüngeden çıkma, yapay bir uydunun, bir gökcismi çevresindeki kararlı bir yörüngeden ayrılarak, bu gökcisiminin atmosferindeki bir yörüngeye geçmesi. (Bir uydu, yükseltisi yetersiz hale gelince, insan müdahalesi olmaksızın yörüngeden çıkabilir. Ama, ayrıca, yararsız hale gelen bir uydu imha edilmek ya da yere indirilmek amacıyla da yörüngeden çıkarılabilir) || Yörüngeye girme, yereksenli bir uydunun, önceden saptanmış bir konuma gelebilmesi için yaptığı manevraların tümü. || Yörüngeye oturtma, bir uzay aracını ya da bir uyduyu bir yörüngeye yerleştirmeyi sağlayan işlemlerin tümü.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR