Yüzyıllara Göre Divan Edebiyatı Nedir

Yüzyıllara gore Divan edebiyatı 13. yy Hoca Dehhanî İlk divan şairi olarak kabul edilir. Din dışı mevzularda ve lirik şiirler yazmıştır. Aşk...

Açık Eğretileme Nedir?

Yontuk Nedir?

Ablacılık Nedir?

Yüzyıllara gore Divan edebiyatı

13. yy

Hoca Dehhanî

İlk divan şairi olarak kabul edilir.
Din dışı mevzularda ve lirik şiirler yazmıştır. Aşk en mühim temadır.

Sultan Veled

Mevlevilik tarikatinin kurucusu ve Mevlânâ’nın erkek evladıdır.

Şžeyyad Hamza

Lirik şiirleriyle tanınır.

14. yy.

Ahmedî

Din dışı ve şiirleri vardır.
Divan şiirinin ilk başarı göstermiş şairi kabul edilir.
Eserleri: Cemşid ü Hurşid (mesnevî), İskendername (mesnevî), Divan...

Nesimi

Tasavvufî ve lirik şiirleriyle, bilhassa tuyuğlarıyla tanınır. Şžiirleri coşkulu ve akıcıdır.
Azerî Türkçesi ile yazmıştır.
Sonraki şairleri de etkilemiştir.
Divanı vardır.

Âşık Paşa

Garipname’si meşhurdur.

15. yy.

Şžeyhî

Harname adlı mesnevisi ünlüdür. Mesnevi hiciv türündedir. Hüsrev ü Şžirin adlı bir mesnevisi daha vardır.
Bir gazel şairidir.
Aslolan mesleği hekimliktir.

Süleyman Çelebi
Mevlid’i ünlüdür.

Necatî Bey
Ahmet Paşa

Ali Şžir Nevaî

Çağatay şairidir. Eserlerini Çağatay Türkçesi ile yazmıştır.
Lirik şiirleri vardır.
Çok sayıda yaratı vermiş mühim bir şairdir. Otuza yakın eseri vardır.
Edebiyatımızdaki ilk şairler tezkiresi olan (yaşam öyküsü) Mecalisü’n-Nefais ona aittir.
Hamse’si de ünlüdür.
Muhakemetül-lûgateyn adlı eseri ünlüdür. Eserde Türkçe ile Farsçayı karşılaştırarak Türkçeyi üstün tutmuştur. Eseri, o dönemde Türkçenin ikinci plâna itilmesine tepki olarak ve yeni yetişen şairlere Türkçenin de üstün bir şiir dili bulunduğunu kanıtlamak için yazmıştır.

16. yy.

Bakî (1526-1600)

Divan şiirinin üstatlarındandır.
Kanunî sürecinin ihtişamı onun şiirlerine de yansımıştır.
İyi bir medrese eğitimi almıştır.
Çeşitli medreselerde müderrislik yapmıştır. Kadılık görevlerinde bulunmuştur.
Çok istediği şeyhülislâmlık mertebesine gelememiştir.
Rindane gazel şairidir. Dünya zevkini, yaşamdan kâm almayı ilke edinmiştir.
Daha çok din dışı mevzuları işlemiştir. Aşk, doğa, devrin zenginliği şiirlerinin konularıdır.
Şžiirlerinde tasavvufa da yer vermiştir.
Uyumlu bir dili vardır. söyleyişe ehemmiyet vermiştir.
Söz sanatlarını da başarıyla kullanmıştır.
Sultanuş-şuara unvanını kazanan ozan, divan şiirini İran şiiri seviyesine yükseltenlerdendir.
Divanının yanı sıra başka eserleri, nesirleri de vardır.
Kanunî Mersiyesi meşhurdur.

Fuzulî (1495-1556)

Divan edebiyatının en büyük şairi olarak kabul edilir.
O bir gazel şairidir.
Bağdatlıdır. Kerbelâ’da yaşamış, türbedarlık yapmıştır. Yaşamı sıkıntılar içinde geçmiştir.
İyi bir eğitim görmüş, Arap ve Fars dillerini öğrenmiştir.
Şžiirlerini Âzerî Türkçesi ile yazmıştır.
Tasavvuf ve aşk şiirinin olmazsa olmaz konularıdır.
Onun aşkı mecazî aşk değil hakikî aşktır. Mecazî aşkı -tasavvuf anlayışına uygun olarak- hakikî aşka bir köprü olarak kullanmıştır. Aşk acısından hoşnuttur. Derman istemez. Kavuşmayı da istemez. Bundan dolayı bilir ki derman ve kavuşma aşkı bitirecektir.
Istırabın yanında rintlik de vardır şiirlerinde.
Fuzulî ilme çok ehemmiyet verir. İlimsiz şiirin temelsiz duvara benzediğine inanır.
Mesnevi branşında da Leylâ vü Mecnun’u meşhurdur. Leylâ ile Mecnun aşkını en içli bu yaratı dile getirmiştir denilebilir. Yaratı ondan sonra yazılan ve aynı adı taşıyan eserlere örnek ve esin membaı olmuştur.
Şžikâyetname, onun hiciv türünde yazdığı bir mektuptur. Türk edebiyatında hicve de mektuba da mühim bir örnektir.
Eserleriyle sonraki divan ve bazı halk şairlerine önderlik etmiştir.
Türkçe ve Farsça divanının yanında Leylâ vü Mecnun (mesnevi), Hadikatüs-süeda, Beng ü Bade, Şžikâyetname, Sakîname (Heft Cam), Çeviri-i Hadis-i Erbain, Rind ü Zahid, Sağlık ü Maraz, Muamma Risalesi, Matlaul-itikad, adlı eserleri ve Türkçe mektupları vardır.

Bağdatlı Ruhî

Toplumsal aksaklıkları işleyen Terkib-i Bend’i en mühim eseridir.

17. yy.

Nef’î (1575-1633)

Erzurum doğumludur.
İyi bir medrese eğitimi almıştır.
Şžiirde sözün gücüne, şu demek oluyor ki şairaneliğe ehemmiyet vermiştir. Ona gore söyleyiş ve ses unsuru son aşama önemlidir.
Dili oldukça ağırdır. Arapça ve Farsça kelime ve tamlamaları fazlaca kullanmıştır. Fakat dili akıcıdır.
Divan edebiyatının en mühim kaside şairidir. Şžöhretini kasideleri ile elde etmiş, şairaneliğini kasideleriyle ortaya koymuş, kendini en mübalâğalı şekilde kasidelerinde övmüştür.
Ölçü tanımayan bir şairdir. Överken göklere çıkarır, yerdiğinde de adeta yerin altına geçirir.
En mühim eseri divanıdır. Siham-ı Kaza eserinde hicivlerini toplamıştır.

Nabî

Hikemî şiirin öncüsüdür. Didaktik şiirleriyle ünlüdür. Yaşamış olduğu devrin (gerileme süreci) etkisiyle toplumun aksayan yönlerinden hareketle nasihat verici şiirler yazmıştır.
Hayrabat ve Hayriye mesnevileriyle divanı vardır.

18. yy.

Nedim (1680-1730)

“Haddeden geçmiş nezaket yâl ü bal olmuş sana
Mey süzülmüş şişeden ruhsar-ı al olmuş sana”
Lâle devri şairidir.
Bir gazel şairidir. Şžarkıda da en mühim isim odur.
Devrin zevkini ve eğlencesini şiirlerinde işlemiştir.
Şžiirlerinde zevk, safa, hovardalık (seviyeli), nükte, zarafet, aşk, şarap, doğa, sevinç ve musikî bir aradadır. Dinî mevzulara asla yer vermemiştir.
Şžiirde divan edebiyatının katı kurallarının dışına çıkarak mahallileşme cereyanını başlatmıştır. Şžiire halk ruhunu, deyimlerini, zevkini, coşkusunu, İstanbul’u ve İstanbul Türkçesini şiirlerine yansıtmıştır.
Dili yalın, açık, uyumlu ve akıcıdır.
Söz sanatlarını da başarıyla kullanmıştır.
En mühim eseri divanıdır.

Şžeyh Galip (1757-1799)

Divan edebiyatının son büyük üstadıdır.
Mevlevî şeyhlerindendir.
Dili süslü ve ağırdır.
Şžiirlerinde musiki önemlidir.
Sebk-i Hindî tarzının temsilcisidir.
Başlıca eserleri divanı ve simgesel bir aşk hikâyesi olan Hüsn ü Aşk’ıdır.
Hüsn ü Aşk tasavvufî bir eserdir. Devir nazariyesini, Tanrı aşkını, tarikat felsefesini bu eserinde işlemiştir. Hüsn-i mutlak olan Tanrı’ı ve onun güzelliğini bulma yolundaki âşığın başına gelebilecekleri anlatmıştır.