Bilişsel öğrenme nedir? Bilişsel öğrenme türleri, kuramları nedir? Bilişsel öğrenmenin örneklerle açıklaması. Bilişsel Öğrenme Biliş, orga...
Bilişsel öğrenme nedir? Bilişsel öğrenme türleri, kuramları nedir? Bilişsel öğrenmenin örneklerle açıklaması.
Bilişsel Öğrenme
Biliş, organizmanın dikkatli olarak nesnelerin bilgisine ulaşmasıdır. Bilişsel öğrenme; idrak etme, düşünme, anımsama şeklinde bilişsel süreçlerle meydana getirilen öğrenmedir. Mesela, kitap okuyarak ya da tv izleyerek bilgilenme ve eski bilgilerin yeni anlamlar kazanması bilişsel öğrenmedir.
Kavramların öğrenilmesi bilişsel yolla gerçekleşir. Kavram, herhangi bir nesne ya da olayın temel unsur ve özelliklerini birleştirerek ona kavranabilirlik kazandıran düşünsel bütünlüktür.
Kavram öğrenmenin temelinde ayırt etme, genelleme ve soyutlama vardır.
✓ Kavram öğrenme, ayırt etme yöntemiyle gerçekleşir. Ayırt etme, benzer uyarıcılar arasındaki farkın kav-ranmasıdır.
✓ Bir varlığın herhangi bir hususi durumunun başka özelliklerinden ayrı olarak göz önüne getirilmesine, soyutlama denir.
✓ Bir özelliğin benzer varlıkların ortak özelliği olarak kavranması, genellemedir.
✓ Soyut kavramlar somut kavramlardan daha geç öğrenilir. Bu kavramları öğrenmek için zihinsel gelişmenin tamamlanmış olması gerekir.
1. Kavrayarak Öğrenme (Sezgisel Öğrenme)
Sezgisel öğrenme, organizmanın karşılaşmış olduğu problemin elemanları arasındaki ilişkiyi içgörü ile aniden kavraması sonucu ortaya çıkan öğrenmedir. İçgörü, organizma için karmaşık olan bir durumun anlaşılır bir hale gelmesidir. Öğrenmenin, uzun süre görülmediği bir ortamda, aniden ortaya çıkar.
Wolfgang Köhler isminde psikologun Sultan isminde bir şempanze üstünde meydana getirilen deneyi örnek verilebilir. Köhler, maymunların tecrübe etme yanılmalara başvurmadan problemi çözdüğünü göstermiştir. Kafesin içinde Sultan’ın ulaşamayacağı bir yere muz asılmıştır. Kafeste üç kutu mevcuttur. Sultan ilkin muza ulaşamaz; duraklar, kafesin içini inceler, etrafına özenle bakınır. Ayrıca vakit geçer. Sonrasında aniden kutuları üst üste koyar ve muza ulaşır. Burada problemin çözümü, kutular ile muz arasındaki bağıntının sezgisel yolla görülmesi ile olmaktadır.
Söz konusu öğrenmede önceki öğrenmeler, akıl yürütme gücü ve sezgiler etkilidir. Problemin öğeleri arasındaki ilişkiyi, kısaca bütünü görmek olan kavrayış, genel anlamda insana özgüdür.
2. Model Ile birlikte (Gözleyerek) Öğrenme
Başka kişilerin karşılaştıkları problemleri iyi mi çözdüğünü, belli başlı durumlarda iyi mi davrandığını ve ne söylediğini gözleyerek gelişen öğrenmedir.
Çocuk, ana-babanın pek çok şahsi hususi durumunu öykünmek ederken, ahlâki ve kültürel değerleri de benimser. Böylelikle kültür, sosyalleşme süreci ile kişiliğin gelişmesini etkisinde bırakır.
Model alıp öğrenme, rahat bir öykünmek vakası değildir. Model alınan kişinin davranışları, fert tarafınca, bilişsel olarak zihinde canlandırılıp değerlendirildikten sonrasında davranışa dönüşür.
Mesela; dört yaşındaki Ali’nin babası futbol maçı izlemekten hoşlanıyor. Ali ile beraber devamlı maçlara gidiyorlar. Böyle yetişen Ali’nin de futbola karşı ilgisi çoğalıyor.
A. Bandura bir yetişkinin saldırgan davranışlarda bulunmuş olduğu filmi izleyen evlatların, filmi izlemeyen küçüklere bakılırsa daha saldırgan bir biçimde oyun oynadığını tespit etmiştir. (Bobo Doll deneyi)
Bu öğrenme şeklinde, tüm öğrenme süreci gözlemlenebilir herhangi bir tepki ya da herhangi bir ödüllendirme olmaksızın evlatların zihninin içinde gerçekleşir.
Toplumsal bilişsel öğrenme olarak da adlandırılan bu öğrenme; seyretme, öykünmek etme ve örnek almanın sonucunda meydana gelir. Gözlemleyen kişinin herhangi bir gözlemlenebilir davranışta bulunmasını ya da bir ödül almasını gerektirmez. Bandura evlatların, örümcek korkusu yaşayan birisini izleyerek örümceklerden nefret etmeyi öğrenebildiğini söylüyor. Bu toplumsal bilişsel öğrenmeye örnektir.
ÖRNEK:
Odanın bir köşesinde anaokulu öğrencileri kendi fotoğraf projeleri ile ilgileniyordu. Odanın başka köşesinde erişkin bir model ayağa kalktı ve devasa, şişme bir bebeği 10 dakika süresince tekmeledi, ona vurdu ve bağırdı (Vur ona! Tekmele onu). Bir takım çocuklar modelin saldırgan hareketlerini izlerken bazıları izlemedi.
Bir süre sonrasında her bir çocuk hafifçe dereceli bir engellenmeye maruz bırakıldı ve aralarında şişme bebeğin de olduğu oyuncak dolu bir odaya kondu. Araştırmacılar, çocuğun haberi olmadan davranışlarını izledi.
YORUMLAR