Cumhuriyetim duyuru edilmesi öncesi ve ilanı esnasında olan vakalar ile Cumhuriyetin ilanının sonuçlarının maddeler halinde verildiği yazımı...
Cumhuriyetim duyuru edilmesi öncesi ve ilanı esnasında olan vakalar ile Cumhuriyetin ilanının sonuçlarının maddeler halinde verildiği yazımız.
II. TBMM’NİN AÇILMASI
a. 1921 Anayasası’na gore seçimlerin 2 yılda bir yapılması gerekiyordu.
b. İlk TBMM buna gore süresini doldurmuş oluyordu.
c. Bu Meclis çok güç koşullar altında çalışmış, Kurtuluş Savaşı’nı yönetmiş; ama bundan sonra yıpranmıştı.
d. Yeni Türk Devleti’nin modern kurumlarla donatılması için yeni bir meclise gerek vardı.
e. Bu yüzden ilk TBMM, yeni seçimlerin yapılmasına karar verdi.
Mustafa Kemal, yürütülecek inkılapları destekleyecek bir ekibe haiz olmak amacıyla 9 Ağustos 1923’te, yeni Türk Devleti’nin ilk siyasal partisi olan Halk Fırkası’nı kurdu. Kendi görüşünde olanları bu partinin çatısı altında topladı.
II. TBMM, 11 Ağustos 1923’te toplandı. Yeni meclis ilk iş olarak Lozan Antlaşması’nı onayladı.
Belirgin başlı inkılap yasaları bu meclis tarafınca kabul edildi. Bir takım siyasal bunalımlar bu meclis tarafınca giderildi.
Devlet Merkezi Problemi
Lozan’ın imzalanmasından itibaren altı hafta içinde İtilaf Devletleri İstanbul’u boşalttılar.
İstanbul’un boşaltılması üstüne devlet merkezi problemi ortaya çıktı. Kimileri başkentin İstanbul olması icap ettiğini savunuyorlardı. Uzun tartışmalardan sonrasında 13 Ekim 1923’te çıkarılan bir kanunla Ankara, hukuksal olarak da devlet merkezi haline geldi.
CUMHURİYETİN İLÂNI (29 Ekim 1923)
23 Nisan 1920’den bu zamana kadar süregelen yönetim, esasen ulusun egemenliğine dayalı demokratik bir yapıya sahipti. Bu yüzden fiilen cumhuriyet yönetimi yürürlükteydi. Bir takım siyasal zorunluluklar Cumhuriyet adının kullanılmamasını gerektirmişti.
Mecliste hâlâ halifeyi devletin başkanı olarak görmek isteyenler vardı. Bu tür şeyler fikirlerini kimi süre açık, kimi süre kapalı bir şekilde ifade ediyorlardı. Mustafa Kemal ve arkadaşları ise kamuoyunu cumhuriyetin ilanına hazırlıyorlardı.
a. Ali Fetih edilmesi (Okyar) Bey’in başkanlığındaki hükümet çekilme etmişti. Yeni hükümetin kurulmasında zorluklar çıktı. Eski bakanların yerine bir türlü yenileri seçilemiyordu. Bu şekilde, kabine bunalımı hayata merhaba dedi.
b. Yenilikleri gerçekleştirmede her fırsatı değerlendiren Mustafa Kemal; bu hükümet bunalımım da Cumhuriyetin ilanı için iyi bir fırsat olarak değerlendirdi. Bu probleminin fakat anayasa değişikliği ile çözümlenebileceğini belirtti.
c. Anayasa’nın bir takım maddeleri değiştirildi
ve 1. maddenin sonuna “Türkiye Devletinin şekl-i hükümeti cumhuriyettir.” cümlesi eklendi.
d. Bu şekilde devletin yönetim biçiminin cumhuriyet olduğu resmen belirtilmiş oldu (29 Ekim 1923).
Bu anayasa değişikliklerine gore;
1. TBMM, cumhurbaşkanım seçecek, cumhurbaşkanı da TBMM üyeleri arasından uygun gördüğünü başbakanlığa atayacaktı.
2. Başbakan da, dilediği milletvekillerinden oluşan hükümet listesini hazırlayacaktı.
3. Hükümet, bir program hazırlayacak ve Meclis’e sunacaktı. Meclisten onay (güvenoyu) alırsa oluşumlarına başlayacaktı.
YORUMLAR