Deneysel Psikoloji Deneysel psikoloji, psikolojiye tabiat bilimleri gözlüğüyle bakar ve onu deneysel yöntem yardımıyla anlamaya çalı...
Deneysel Psikoloji
Deneysel psikoloji, psikolojiye tabiat bilimleri gözlüğüyle bakar ve onu deneysel yöntem yardımıyla anlamaya çalışır. Deneysel psikolojinin odaklandığı mevzular davranışı belirleyen süreçler ve zihinsel yaşamın doğasıdır. Bu dal, ruhsal bilgi birikimini günlük yaşamda karşılaşılan sorunları çözmekte kullanan uygulamalı psikoloji ve zihinsel hastalıkları terapi yöntemiyle ortadan kaldırmayı amaçlayan klinik psikolojiden ayrılır.
Deneysel psikoloji bir mevzudan çok yöntemler dizgesini ifade eder ve psikolojinin başka alanlarında kullanılan bir çok yöntemi ihtiva eder. Deneysel psikologlar nöroloji, gelişimsel psikoloji, duyarlık, idrak etme, bilinçlilik, öğrenme, hafıza, düşünme ve dil mevzularında araştırmalar yapmış, makaleler yayımlamış ve dersler vermişlerdir. Deneysel psikolojinin günümüzdeki ilgi alanları ise motivasyon, his ve toplumsal psikolojidir.
Zamanı
Erken Dönem
Deneysel psikolojinin geçmişi 11. yüzyıla dayanmaktadır. Ibn al-Haytham 1021'de yazdığı Optiğin Kitabı adlı yapıtta görsel idrak ve yanılsamaları deneysel bir yaklaşımla incelemiş ve AbŞ« RayhĞn BĞ«rŞ«nĞ« tepki zamanı terimini bulgulamıştır. Ne var ki, deneysel psikolojinin modern bir bilimsel niteliği olan dal durumuna gelmesi Wilhelm Wundt'un matematiksel ve deneysel yaklaşımına ve dünya üstündeki ilk psikoloji laboratuvarını kurmasıyla gerçekleşmiştir. İlk deneysel psikologlardan Hermann Ebbinghaus ve Edward Titchener çalışmalarında içgözlem yöntemini de kullanmışlardır.
20. Yüzyıl
Davranışçılık yirminci yüzyılın ilk yarısında psikolojinin baskın örnekçelerinden birisi olmuştur. Bu, zihinsel görüngelerin deneysel psikolojideki önemini azaltmıştır. Bu vaziyet Avrupa için çok geçerli değildir. Bunun sebebi, düşünme, hafıza ve ilgi mevzularına eğilen Sir Frederic Bartlett, Kenneth Craik, W. E. Hick ve Donald Broadbent benzer biçimde psikologların Avrupa psikolojisini etkilemiş olmasıdır. Bu vaziyet, bilişsel psikolojinin süratli gelişimine de altyapı hazırlamıştır.
"Deneysel psikoloji" yirminci yüzyılın ikinci yarısında boyut değiştirmiş ve bir sürü alt dala ayrılmıştır. Deneysel psikologlar araştırmalarında çok sayıda değişik yöntem kullanırlar ve ilim felsefesinin deneyin ayrıcalıklı prestiji üstündeki etkilerini göz önüne ile birlikte belli başlı bir yönteme saplanıp kalmazlar. Deneysel yöntemin günümüzdeki kullanım alanları daha evvel deneysel psikolojinin parçası olmayan gelişimsel ve toplumsal psikolojidir. Terim, prestij sahibi bilimsel dergilerde ve kimi üniversitelerin psikoloji derslerinde kullanılmaktadır.
Yöntemler Dizgesi
Deneyler
İnsan davranışı ve zihinsel süreçlerin karmaşıklığı, bu olguların yorumlanmasına destek değişkenler ve mevzu oldukları biliçdışı süreçler deneysel psikolojinin tutarlı bir yöntemler dizgesine haiz olmasını mecburi kılmaktadır.
Psikolojideki temel deneysel yöntemler dış değişkenlerin denetimi, deneyci yanlılığının azaltılması, deneysel evrelerin ağırlıklandırılması, uygun örnek sayısı, güvenilir ve geçerli işlemsel tarif kullanımı ve istatistiksel çözümlemedir. Psikoloji bölümlerinin lisans programları Araştırma Sistemleri,metotları ve İstatistik mevzularında mecburi dersler içermektedir.
Yasal ve ahlaksal problemler sebebiyle deneysel psikologlar hayvanlar üstünde araştırma yaparlar. Deneyler ile değişik çevre koşullarının davranışı iyi mi etkilediği araştırmalar ile bulunmaya çalışılır. Deneysel psikoloji diyince günümüz psikologlarının aklına, hayvan davranışları üstünde meydana getirilen emekler gelir.
Başka Yöntemler
Vaka incelemesi, ilintisel ve tabii gözlemin de içinde bulunmuş olduğu başka araştırma sistemlerinin-,metotlarının de kullanıldığı deneysel psikoloji, bilgi birikimine en yüksek kıymeti atfeder. Kimi deneysel psikologlar bu şartları daha da ileriye taşımış ve deney dışındaki başka tüm araştırma yöntemlerine kuşkuyla bakmışlardır. Daha hususi mealde, vaka incelemesi ve görüşme sistemleri,metotları klinik psikolojide kullanıldıkları için deneysel psikologlar tarafınca pek önemsenmezler.
Eleştiriler
Eleştirel ve postmodernist psikologlar insan doğasının içinde yaşamış olduğu çevreye ayrılmaz bir şekilde bağlı olduğuna inanmakta ve deneysel psikologların insan doğasını kültürel, ekonomik ve tarihsel nazar açısını yadsıyarak anlamaya çalıştıklarını öne sürmektedirler. Deneysel psikolojiye kuşkuyla bakan kişiler bu dalın çevresel etmenleri insanoğlunun zihinsel süreçleri ve davranışını etkileyen değişkenler olarak tanımladıklarını vurgulamaktadırlar. Bu durumun deneysel psikologların insan doğasını noksan anlatmasına yol açmış olduğu iddiası da dile getirilmektedir.
Köktencilik davranışçılardan B.F. Skinner ölümünden üç gün ilkin ABD Psikoloji Kurumu'nda yapmış olduğu bir konuşmada deneysel psikolojiyi iç zihinsel süreçlere gözlemlenebilir davranışlardan daha çok ehemmiyet vermesinden dolayı eleştirmiştir. Bu eleştiri, davranışçılığın önemini yitirdiği bilişsel devrimin yükseliş dönemine rastlamış ve pek dikkate alınmamıştır.
Kaynakça
İngilizce Vikipedi'deki 10.12.2008 tarihindeki Experimental psychology maddesi
* Edwin G. Boring. Deneysel Psikoloji Zamanı. 2. Baskı. Prentice-Hall, 1950.
* Robert L. Solso ve M. Kimberly MacLin. Deneysel Psikoloji: Değişik Bir Yaklaşım. 7. Baskı. Allyn Bacon, 2001.
Vikipedi
Deneysel psikoloji, psikolojiye tabiat bilimleri gözlüğüyle bakar ve onu deneysel yöntem yardımıyla anlamaya çalışır. Deneysel psikolojinin odaklandığı mevzular davranışı belirleyen süreçler ve zihinsel yaşamın doğasıdır. Bu dal, ruhsal bilgi birikimini günlük yaşamda karşılaşılan sorunları çözmekte kullanan uygulamalı psikoloji ve zihinsel hastalıkları terapi yöntemiyle ortadan kaldırmayı amaçlayan klinik psikolojiden ayrılır.
Deneysel psikoloji bir mevzudan çok yöntemler dizgesini ifade eder ve psikolojinin başka alanlarında kullanılan bir çok yöntemi ihtiva eder. Deneysel psikologlar nöroloji, gelişimsel psikoloji, duyarlık, idrak etme, bilinçlilik, öğrenme, hafıza, düşünme ve dil mevzularında araştırmalar yapmış, makaleler yayımlamış ve dersler vermişlerdir. Deneysel psikolojinin günümüzdeki ilgi alanları ise motivasyon, his ve toplumsal psikolojidir.
Zamanı
Erken Dönem
Deneysel psikolojinin geçmişi 11. yüzyıla dayanmaktadır. Ibn al-Haytham 1021'de yazdığı Optiğin Kitabı adlı yapıtta görsel idrak ve yanılsamaları deneysel bir yaklaşımla incelemiş ve AbŞ« RayhĞn BĞ«rŞ«nĞ« tepki zamanı terimini bulgulamıştır. Ne var ki, deneysel psikolojinin modern bir bilimsel niteliği olan dal durumuna gelmesi Wilhelm Wundt'un matematiksel ve deneysel yaklaşımına ve dünya üstündeki ilk psikoloji laboratuvarını kurmasıyla gerçekleşmiştir. İlk deneysel psikologlardan Hermann Ebbinghaus ve Edward Titchener çalışmalarında içgözlem yöntemini de kullanmışlardır.
20. Yüzyıl
Davranışçılık yirminci yüzyılın ilk yarısında psikolojinin baskın örnekçelerinden birisi olmuştur. Bu, zihinsel görüngelerin deneysel psikolojideki önemini azaltmıştır. Bu vaziyet Avrupa için çok geçerli değildir. Bunun sebebi, düşünme, hafıza ve ilgi mevzularına eğilen Sir Frederic Bartlett, Kenneth Craik, W. E. Hick ve Donald Broadbent benzer biçimde psikologların Avrupa psikolojisini etkilemiş olmasıdır. Bu vaziyet, bilişsel psikolojinin süratli gelişimine de altyapı hazırlamıştır.
"Deneysel psikoloji" yirminci yüzyılın ikinci yarısında boyut değiştirmiş ve bir sürü alt dala ayrılmıştır. Deneysel psikologlar araştırmalarında çok sayıda değişik yöntem kullanırlar ve ilim felsefesinin deneyin ayrıcalıklı prestiji üstündeki etkilerini göz önüne ile birlikte belli başlı bir yönteme saplanıp kalmazlar. Deneysel yöntemin günümüzdeki kullanım alanları daha evvel deneysel psikolojinin parçası olmayan gelişimsel ve toplumsal psikolojidir. Terim, prestij sahibi bilimsel dergilerde ve kimi üniversitelerin psikoloji derslerinde kullanılmaktadır.
Yöntemler Dizgesi
Deneyler
İnsan davranışı ve zihinsel süreçlerin karmaşıklığı, bu olguların yorumlanmasına destek değişkenler ve mevzu oldukları biliçdışı süreçler deneysel psikolojinin tutarlı bir yöntemler dizgesine haiz olmasını mecburi kılmaktadır.
Psikolojideki temel deneysel yöntemler dış değişkenlerin denetimi, deneyci yanlılığının azaltılması, deneysel evrelerin ağırlıklandırılması, uygun örnek sayısı, güvenilir ve geçerli işlemsel tarif kullanımı ve istatistiksel çözümlemedir. Psikoloji bölümlerinin lisans programları Araştırma Sistemleri,metotları ve İstatistik mevzularında mecburi dersler içermektedir.
Yasal ve ahlaksal problemler sebebiyle deneysel psikologlar hayvanlar üstünde araştırma yaparlar. Deneyler ile değişik çevre koşullarının davranışı iyi mi etkilediği araştırmalar ile bulunmaya çalışılır. Deneysel psikoloji diyince günümüz psikologlarının aklına, hayvan davranışları üstünde meydana getirilen emekler gelir.
Başka Yöntemler
Vaka incelemesi, ilintisel ve tabii gözlemin de içinde bulunmuş olduğu başka araştırma sistemlerinin-,metotlarının de kullanıldığı deneysel psikoloji, bilgi birikimine en yüksek kıymeti atfeder. Kimi deneysel psikologlar bu şartları daha da ileriye taşımış ve deney dışındaki başka tüm araştırma yöntemlerine kuşkuyla bakmışlardır. Daha hususi mealde, vaka incelemesi ve görüşme sistemleri,metotları klinik psikolojide kullanıldıkları için deneysel psikologlar tarafınca pek önemsenmezler.
Eleştiriler
Eleştirel ve postmodernist psikologlar insan doğasının içinde yaşamış olduğu çevreye ayrılmaz bir şekilde bağlı olduğuna inanmakta ve deneysel psikologların insan doğasını kültürel, ekonomik ve tarihsel nazar açısını yadsıyarak anlamaya çalıştıklarını öne sürmektedirler. Deneysel psikolojiye kuşkuyla bakan kişiler bu dalın çevresel etmenleri insanoğlunun zihinsel süreçleri ve davranışını etkileyen değişkenler olarak tanımladıklarını vurgulamaktadırlar. Bu durumun deneysel psikologların insan doğasını noksan anlatmasına yol açmış olduğu iddiası da dile getirilmektedir.
Köktencilik davranışçılardan B.F. Skinner ölümünden üç gün ilkin ABD Psikoloji Kurumu'nda yapmış olduğu bir konuşmada deneysel psikolojiyi iç zihinsel süreçlere gözlemlenebilir davranışlardan daha çok ehemmiyet vermesinden dolayı eleştirmiştir. Bu eleştiri, davranışçılığın önemini yitirdiği bilişsel devrimin yükseliş dönemine rastlamış ve pek dikkate alınmamıştır.
Kaynakça
İngilizce Vikipedi'deki 10.12.2008 tarihindeki Experimental psychology maddesi
* Edwin G. Boring. Deneysel Psikoloji Zamanı. 2. Baskı. Prentice-Hall, 1950.
* Robert L. Solso ve M. Kimberly MacLin. Deneysel Psikoloji: Değişik Bir Yaklaşım. 7. Baskı. Allyn Bacon, 2001.
Vikipedi
Spiritizm (Deneysel Spiritüalizm)
Deneysel Film
Deneysel epidemiyoloji hakkında örnek verebilir misiniz?
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR