Dinamo nedir, ne işe yarar? Dinamo iyi mi çalışır, özellikleri, yapısı ve parçaları nedir? Dinamo hakkında bilgi. DİNAMO Mekanik enerjiyi ...
Dinamo nedir, ne işe yarar? Dinamo iyi mi çalışır, özellikleri, yapısı ve parçaları nedir? Dinamo hakkında bilgi.
DİNAMO
Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren makinedir. «Üreteç» de denir. İçinde yaşadığımız elektrik çağı dinamo yardımıyla mümkün olmakta, kullanılan tüm elektrik akımı neredeyse dinamolar vasıtasıyla sağlanmaktadır. Bir otomobilin elektrik akımını sağlayacak kadar ufak dinamolar olduğu benzer biçimde, 500.000 sözü geçen bir şehrin elektrik ihtiyacını sağlayacak kadar büyük olanları da vardır.
Dinamolar iki çeşittir. Bir bölümü «seçenek akım», bir bölümü de «doğru akım» meydana getirir.
Dinamo Iyi mi Çalışır?
Dinamonun emek vermesi İngiliz fizik bilgini Michael Faraday‘in 1831’de yapmış olduğu keşfe dayanır. Faraday bakır tel benzer biçimde bir iletkeni bir mıknatıs yakınında hareket ettirmekle, ya da mıknatısı bir iletken yanında hareket ettirmekle elektrik akımı meydana getirilebileceğini keşfetmişti.
Bir mıknatısın çevresinde mıknatıslık tesirinin belirgin olduğu alana «manyetik alan» denir. Bir bobinin, bir U mıknatısının şimal ve cenup kutupları içinde sürekli olarak dönmesi elektrik akımını meydana getirir. Dinamoların esası budur. Dinamolar doğru ya da seçenek akım meydana getirirler. Bir manyetik alanı bir iletken bir yönde keserse elektronlar iletkende o yöne doğru gider; ters yönde keserse elektronlar ters yöne doğru gider.
Şimdi halka şeklinde bir telin bir manyetik alan içinde döndüğünü düşünelim. Bu halkanın bir tarafı bir yönde, diğer tarafı da ters yönde manyetik alanı kesecek, böylelikle telde sıra ile birbirine zıt yönde akan akımlar meydana gelecektir. Halkanın boş tarafı manyetik alana erişince de asla akım meydana gelmeyecek, böylelikle bir devirde iki kez akım sıfıra düşecektir. Böyle akım gerçekleştiren dinamolar «seçenek akım dinamosu» dur; bunlara «alternatör» denir.
Doğru akımı gerçekleştiren dinamolar da aslına bakarsak birer alternatördür. Fazla olarak bunlara bir kollektör ilâve edilir. Kollektor seçenek akımı doğru akıma çevirir. Bir kollektör en kolay şekliyle ikiye bölünmüş, iki parçası birbirlerinden iyice yalıtılmış bir halkadan ibarettir. Bunun her parçası dönen bobinin bir ucuna tutturulmuştur. Bu halkanın karşılıklı iki tarafında madeni fırçalar bulunmaktadır. Bu fırçalar bir iletkenle birbirine bağlıdır. Halkanın parçaları sıra ile bu fırçalara dokunur. Bu şekilde, seçenek akım doğru akım haline gelir.
Dinamonun Parçaları
Her dinamo başlıca «duraç» ve «döneç» olmak suretiyle iki kısımdan ibarettir. Duraç manyetik alan meydana getirecek bobin sargıları ve kutup parçalarından meydana gelir. Döneç de demir üstüne sarılmış bir bobindir. Bu bobinin telleri yalıtılmıştır. Döneç bir tek halkadan ibaret olsa, ne kadar süratli dönerse dönsün, fazla akım meydana getirmez. Bundan ötürü, tellerin sargı sayısı artırılır. Eskiden döneçler halka şeklinde olurdu, bugün silindir şeklinde yapılmaktadır. Doğru akım verecek dinamolarda bununla birlikte bir de kollektör ve madeni fırçalar bulunmaktadır. Dinamolarda güçlü bir manyetik alana gereksinim olduğundan elektrik mıknatısı kullanılır. «Manyeto» denilen ufak dinamolar ise durağan mıknatıs yardımıyla çalışır. Manyeto daha çok bir takım tür telefonlarda kullanılır.
Endüstride kullanılan dinamoların ihtiyaç duyulan enerjiyi meydana getirebilmeleri için bunlarda dört, altı, sekiz ya da daha çok kutup kullanılır. Bunların döneçleri de bir merkez çevresinde birleştirilmiş ayrı ayrı bobinlerden meydana gelir. Alternatör döneçleri genel olarak her manyetik alan için iki, üç bobin taşırlar. Bu bobinler birbirleriyle ayrı bir endüksiyon devresi meydana getirecek şekilde birleştirilmişlerdir. Bu şekilde, bu dinamolar iki, ya da üç ayrı seçenek akım meydana getirirler. Bunlara «iki fazlı», «üç fazlı» alternatörler denir. Meydana getirdikleri akım da üç telle iletilir.
YORUMLAR