Edilgen Fiil Nedir

Özneleri bilinmeyen fiillere “edilgen fiil” denir. Bir tümcede işin kim tarafınca yapıldığı bilinmiyorsa, eylem edilgen çatılıdır. Kök y...

Özneleri bilinmeyen fiillere “edilgen fiil” denir. Bir tümcede işin kim tarafınca yapıldığı bilinmiyorsa, eylem edilgen çatılıdır.

Kök ya da beden durumundaki fiillere “-il, -in” ekleri getirilerek edilgen fiiller yapılır.

NOT: Edilgen fiillerin yüklem olduğu tümcelerde işin kim tarafınca yapıldığı belirgin değildir. Bu tip tümcelerde gerçek özne yoktur, sözde özne vardır.

NOT: Etken fiillerin yüklem olduğu cümlelerdeki nesne, edilgen fiillerin yüklem olduğu tümcelerde sözde özne görevini üstlenir.

Boyacılar kapının camını kırmışlar. (etken)
Özne Nesne Yüklem

Kapının camı kırılmış. (edilgen)
Sözde Özne Yüklem

Yukarıdaki örneklerden birincisinde, meydana getirilen iş “kırmak”tır. Kırma işinin kimler tarafınca yapıldığı bellidir. Bu yüzden “kırmak” fiili, öznesine bakılırsa etken çatılıdır.


İkinci cümleye bakacak olursak, ortada bir kırma işi var, fakat işin kim tarafınca yapıldığı bilinmiyor. Yükleme “Kırma işini meydana getiren kim?” diye sorduğumuzda, cevap alamıyoruz. Bu yüzden “kırılmak” fiili, öznesine bakılırsa edilgen çatılıdır. İkinci cümledeki fiile şekil ve görünüm olarak da bakacak olursak, “kır-” fiiline “-ıl” ekinin getirilmiş bulunduğunu görüyoruz. Birinci tümcede nesne durumundaki ögenin, ikinci tümcede sözde özne görevini üstlendiğini görüyoruz.

Belediye işçileri yol kenarlarındaki ağaçları her gün suluyorlar. (etken)
Özne Nesne Yüklem

Yol kenarlarındaki ağaçlar her gün sulanıyor. (edilgen)
Sözde Özne Yüklem


Eli silahlı iki hırsız, kuyumcuyu güpegündüz soydu. (etken)
Özne Nesne Yüklem

Kuyumcu güpegündüz soyuldu. (edilgen)
Sözde Özne Yüklem



Küçük öğrenciler törende çok güzel şiirler okudular. (etken)
Özne Nesne Yüklem

Törende çok güzel şiirler okundu. (edilgen)
Sözde Özne Yüklem

Öğretmenimiz imtihan neticelerini panoya asmış. (etken)
Özne Nesne Yüklem

Imtihan neticeleri panoya asılmış. (edilgen)
Sözde Özne Yüklem


NOT: Yüklemi etken-geçişsiz eylem olan tümcelerde sözde özne de bulunmaz.

Babam yemekten sonrasında hep salonda oturur. (etken-geçişsiz)
Özne Yüklem

Oturma işini meydana getiren kim? → Babam (etken)
Ne, neyi, kimi oturur? → Cevap yok (geçişsiz)

Yemekten sonrasında hep salonda oturulur. (edilgen-geçişsiz)
Yüklem

Oturma işini meydana getiren kim? → Belirgin değildir (edilgen)
Ne, neyi, kimi oturulur? → Cevap yok (geçişsiz)


Izleyiciler bu fıkraya uzun süre güldüler. (etken-geçişsiz)
Özne Yüklem

Gülme işini meydana getiren kim? → Izleyiciler (etken)
Ne, neyi, kimi güldüler? → Cevap yok (geçişsiz)


Bu fıkraya uzun süre gülündü. (edilgen-geçişsiz)
Yüklem

Gülme işini meydana getiren kim? → Bilinmiyor (edilgen)
Ne, neyi, kimi güldüler? → Cevap yok (geçişsiz)


Fiilde Çatı

a) Öznesine Gore Eylem Çatıları

1. Etken Fiiller
2. Edilgen Fiiller
3. Dönüşlü Fiiller
4. İşteş Fiiller
a) Karşılıklı Yapma Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller
b) Beraber Yapma Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller
c) Özellikte Eşitlik Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller

b) Nesnesine Gore Eylem Çatıları

1. Geçişli Fiiller
2. Geçişsiz Fiiller
3. Oldurgan Fiiller
4. Ettirgen Fiiller