Edimsel koşullanma nedir, edimsel koşullanma yöntemiyle öğrenme iyi mi olur? Pekiştirme, pekiştirici, örneklerle açıklaması. Edimsel (Araçl...
Edimsel koşullanma nedir, edimsel koşullanma yöntemiyle öğrenme iyi mi olur? Pekiştirme, pekiştirici, örneklerle açıklaması.
Edimsel (Araçlı) Koşullama: Ödüle götürmüş olan ya da cezadan kurtaran bir davranışın kazanılmasını öğretir. Organizmanın istenen tepkiyi göstermesinden sonrasında tabii uyarıcı verilerek oluşturulan koşullanmadır.
Edimsel koşullama kutusuna konulduğunda, fare türlü davranışlar yapar: Kutunun içinde dolaşır, nesnelere bakar, onları koklar, kurcalar. Bu davranışlar rastlantısal olarak yapılır, bu yüzden eşitlilik gösterir. Sıçanın davranışlarından birisi de yiyecek kutusunun bulunmuş olduğu yere gelmek olur. Fare bu alanı koklar, kurcalar. Davranışlardan birisi pedalın itilmesini sağlar. Pedalı itme davranışı sonucunda yiyecek parçası kutuya düşer. Yiyecek pozitif yönde pekiştireçtir. Fare onu yer ve açlığı azalır. İzleyen gün kutuya yeniden konulduğunda fare gene türlü davranışlar yapar, gene bunlardan biride bir tanesi pedala basmadır. Yiyeceğini alır ve yer. Fare kısa sürede, pedala bastığında yiyecek almakta bulunduğunu öğrenir. Rastlantısal davranışlar ortadan kalkar. Aç fare kutuya konulduğunda derhal pedala basar ve yiyeceğini alır. Bu vaziyet yiyeceğe ulaştırmayan davranışların söndüğünü, ulaştıran davranışın kuvvetinin arttığını göstermektedir.
Pekiştirme-Pekiştirici: Bir davranışın yeniden edilmesinin sağlanmasına pekiştirme denir. Bu davranışı kuvvetlendiren ya da ortaya çıkma olasılığını artıran herhangi bir uyarıcıya da pekiştirici denir.
– Pozitif Pekiştirme: Davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran pekiştirmedir.
– Negatif Pekiştirme: Bir ceza değildir, rahatsız edici bir durumun ortadan kalkması ile oluşmuş bir ödüllendirmedir. Kaldırıldığı ya da verilmediği süre davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran pekiştirmedir.
– Birincil Pekiştireç: Fizyolojik güdülere (birincil güdülere) doyum elde eden pekiştireçlerdir. Örnek: Su, yiyecek v.b
– İkincil Pekiştireç: Sonradan edinilen gereksinimlere doyum elde eden pekiştireçlerdir.
– İstenmeyen davranışın bastırılmasında ceza kullanılır. Organizmanın ceza aldığında tekrar aynı ya da benzeri davranışı yapmaması beklenir. Ama ceza devamlı beklenen etkiyi yaratmayada bilir.
Zamanlama ve Biçimlendirme: Hem klasik koşullanmada hem de edimsel koşullanmada pekiştirici ile öğrenilecek davranış eşleştirilir. Bu eşleştirmede pekiştirici, uyarıcıdan ya da davranıştan derhal sonrasında verilmelidir. Bu süre uzarsa, öğrenme gecikir.
Pozitif ve negatif pekiştirmeleri planlı bir biçimde kullanarak davranışa yön vermeye biçimlendirme ismi verilir. Mesela, bir çocuğa “su” demesi öğretilirken biçimlendirmeden yararlanılabilir. Anne evladı, ilkin herhangi bir ses çıkardığında ödüllendirir. Sonrasında “su” kelimesine benzer sesler için, son olarak da “su” kelimesine çok çok benzeyen bir kelime için ödüllendirir.
YORUMLAR