Grafik nedir ne anlamına gelir? Grafik çeşitleri nedir ve grafik çeşitlerine uygulamalı örneklerin yer almış olduğu yazımız. Bir olayın gid...
Grafik nedir ne anlamına gelir? Grafik çeşitleri nedir ve grafik çeşitlerine uygulamalı örneklerin yer almış olduğu yazımız.
Bir olayın gidişini göstermeye, birkaç şey içinde karşılaştırma halletmeye yarayan çizgilerle, rakamlarla meydana getirilen şekillere «grafik» denir.
Grafikler, bazı konuların açıkça, kolayca anlatılabilmesi için yapılır. Genel olarak dört çeşit grafik vardır. Bunlar yapılışlarına nazaran adlandırılırlar: Çizgilerle anlatılan grafiklere «çizgi grafik»; çubuk biçimi şekillerle meydana getirilen grafiklere «çubuk grafik»; birbirinin eşi ufak resimlerle meydana getirilen grafiklere «şekilli grafik»; bir dairenin yarı çapları içinde kalan dilimlerle anlatılan grafiklere de «daire grafik» denir.
Bu grafik çeşitlerini daha iyi açıklayabilmek için, bir örnek alalım. Diyelim ki bir sınıfa kayıtlı olan öğrencilerin beş ay içindeki devamlılıklarını incelemek istiyoruz. Okul idaresinden edinilen bilgiye nazaran bu derslik öğrencilerinden sınıfta, eylülün 1’inde 24 kişinin; ekimin 1’inde 36 kişinin; kasımın 1’inde 32 kişinin; aralığın 1’inde 38 kişinin; ocak ayının 1’inde 34 kişinin bulunduğunu öğrendik.
Çizgi Grafik — Öğrencilerin devamlılıklarının bu durumunu «çizgi grafik» le izah etmek istersek ilkin birbirine dik olan bir dikey, bir de yatay çizgi çizmeliyiz. Bu çizgilerden dikey olanı, 0’dan başlıyarak, sınıfa kayıtlı olan talebe sayısını içine alabilen en yüksek sayıya kadar numaralanmalıdır. Çizilen grafiğin çok yer kaplamaması isteniyorsa talebe sayısını gösteren rakamlar beşer, hatta bazı durumlarda onar onar, yüzer, yüzer vs. olarak da sıralanabilir. Grafik için çizdiğimiz yatay çizgi ise belli ve eşit aralıklarla beşe bölünmeli, her bölüm çizgisi beş aydan birini göstermelidir. Böylece, grafik planı hazırlandıktan sonrasında eldeki bilginin plan üstünde tespit edilmesi gerekir. Bunun için, ilkin plandaki ilk ay olan eylül çizgisi başlangıç olarak kabul edilir. Bu ayın ilk günü sınıfta kaç talebe var ise, eylül ayı çizgisinin üstüne, dikey çizgide talebe sayışını gösteren hizaya bir nokta konur. Aynı işlem geri kalan beş ay için de yapıldıktan sonrasında noktaların arası bir doğruyla birleştirilir, bir «çizgi grafik» elde edilir (Biçim 1).
Bu çeşit grafikler çoğunlukla, bir öğrencinin her ay ki not durumunu belirtmek için olduğu benzer biçimde, fabrikaların belli bir vakit içindeki verimini, gelir, vergi, spor, tecim ve nüfus istatistiklerini de göstermek suretiyle yapılır.
Çubuk Grafik. — Dikey ve yatak olmak suretiyle iki çeşittir. Bunların en kolay şekli, kareli kağıtlar üstünde karelerin doldurulması ile yapılanlardır (Biçim 2).
Bu çeşit grafikler daha çok belli artışlar, inişler içinde karşılaştırma yapmak suretiyle kullanılır.
Şekilli Grafik. — Çubuk grafiğin bir başka çeşitidir. Bu grafikte çubuk yerine, grafiği meydana getirilen mevzu ile ilgili, birbirinin eşi ufak resimler kullanılır. Her resmin ne kadar sayıdaki birime karşılık olduğu da grafiğin altında ek olarak belirtilir. (Biçim 3’te gösterilen insanların her biri 100 kişiye eşit olarak alınmıştır.)
Çeşitli mevzular ele alınarak meydana getirilen grafiklerde, şekiller de o mevzuya göre farklılık gösterir, karşıladıkları birim ikiden azca ya da çok olabilir. Bugün en fazla meydana getirilen ve amaca en uygun olduğu kabul edilen grafik çeşiti, şekilli grafiktir.
Daire Grafik. — Çoğunlukla bir bütünü oluşturan bölümlerin, bütüne nazaran olan oranlarını göstermek suretiyle yapılır. Bu çeşit grafiği daha iyi anlatabilmek için gene bir tahsil kurumunu örnek olarak ele alalım. Bu kurumdan edindiğimiz bilgiye nazaran kurumun bir senelik giderini, bunun nerelere harcandığını öğrendiğimizi kabul edelim. Bir senelik genel giderin yüzde 60’ı öğretmen tutarı, yüzde 20’si hademe tutarı, yüzde 9’u yakıt, yüzde 7’si ışık harcaması, yüzde 4’ü de çeşitli işler için harcanmışsa yüzde 8,8’i ise onarım için harcanmışsa, bunu daire grafikle anlatmak için ilkin (biçim 4’te görüldüğü benzer biçimde) bir daire çizilir. Sonrasında bu dairenin çevresi belli yüzdelere nazaran ölçülür, işaretlenir. Dairenin merkeziyle çevre üstündeki işaretlerin arası yarı çaplarla birleştirilerek dairede dilimler meydana getirilir. Bu dilimler, birbirlerinden ayırde-dilebilmeleri için ya ayrı renklere boyanır, ya da ayrı şekillerde taranır. Bu şekilde yapılmış bir grafikte çeşitli gider kaynaklarının hangi oranda birleşerek genel gideri meydana getirdikleri kolayca görülebilir.
Grafikler, bazı konuların, karşılaştırmaların bir bakışta anlaşılmalarını sağlamak bakımından faydalıdırlar, fakat kati istatistikleri yeteri kadar titizlikle belirtmek için uygun değildirler.
YORUMLAR