Hareket Nedir

Hareket Nedir ? Bir cismin durağan kabul edilen bir noktaya bakılırsa zaman içinde yer değiştirmesine hareket denir. Cismin hareketi esnasın...

Hareket Nedir ?
Bir cismin durağan kabul edilen bir noktaya bakılırsa zaman içinde yer değiştirmesine hareket denir. Cismin hareketi esnasında seçilen durağan noktaya başlangıç noktası ya da referans noktası denir.
Bir cismin hareketli olup olmadığı seçilen başlangıç noktasına bakılırsa belirlenir. Cisim bir noktaya bakılırsa hareketli iken başka bir noktaya bakılırsa hareketsiz olabilir.
Evrende bulunan tüm cisimler hareketlidir. (Seçilen başlangıç noktaları ayarlanarak tüm cisimler hareketli olarak gözlenebilir).

Örnek :
• Otobüs içinde oturan yolcular, otobüs hareket halinde iken birbirlerine bakılırsa
hareketsizken, dışarıdan bakan bir gözlemciye, ağaca ya da yere bakılırsa hareketlidirler.
• Dünya üstünde bulunan insanoğlu, Dünya’yı hareketsiz olarak görürler. Uzaydan Dünya’ya bakan gözlemci Dünya’nın hareket ettiğini gözleyebilir.
• Güneş, Samanyolu Galaksisi çevresinde dolandığı için Güneş’te hareketlidir.

+ + +

- Cismin yörüngesi düz ya da doğru şeklinde ise cismin yapmış olduğu harekete doğrusal hareket denir.
- Cismin yörüngesi eğri şeklinde ise cismin yapmış olduğu harekete eğrisel hareket denir.
- Cismin yörüngesi daire şeklinde ise cismin yapmış olduğu harekete dairesel hareket denir.

+ + +

Hareket Türleri :

a) Düzgün Doğrusal Hareket (DDH) (Durağan Süratli = Süratli Hareket) (SHH) :
Bir cismin sürati hareketi süresince değişmeyip durağan kalıyorsa ve cisim bir doğru süresince hareket ediyorsa cismin yapmış olduğu bu harekete düzgün doğrusal hareket ya da durağan süratli (süratli) hareket denir.
Durağan süratli harekette;
• Cisim eşit sürelerde eşit yollar alır.
• Cismin sürati hareketi süresince değişmeyip durağan kalır.

Yol - Süre Grafiği :
Hareketli, hareketi süresince eşit sürelerde eşit yollar alır ve bundan dolayı sürati sabittir.
Hareketlinin yol - vakit grafiğinden sürati bulunmaktadır. Grafikten seçilen her hangi bir noktanın vakit ve yol eksenlerini kestiği noktalar bulunmaktadır. Bu noktalara karşılık gelen değerler sürat formülünde yerine yazılarak sürat hesaplanır.



Sürat - Süre Grafiği :
Hareketli, hareketi süresince eşit sürelerde eşit yollar alır ve bundan dolayı sürati sabittir. Süre değişse dahi sürat değişmez.
Hareketlinin sürat - vakit grafiğinden almış olduğu yol bulunmaktadır. Sürat - vakit grafiğinin altında kalan alan hareketlinin almış olduğu yolu verir.



b) Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket (DHDH) :
Bir cismin hızı hareketi süresince eşit zamanlarda eşit miktarlarda artıyorsa ve cisim bir doğru süresince hareket ediyorsa cismin yapmış olduğu bu harekete düzgün hızlanan doğrusal hareket denir.
Düzgün hızlanan doğrusal harekette;
• Cismin sürati eşit sürelerde eşit miktarlarda artar.

c) Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket (DYDH) :
Bir cismin hızı hareketi süresince eşit zamanlarda eşit miktarlarda azalıyorsa ve cisim bir doğru süresince hareket ediyorsa cismin yapmış olduğu bu harekete düzgün yavaşlayan doğrusal hareket denir.
Düzgün yavaşlayan doğrusal harekette;
• Cismin sürati eşit sürelerde eşit miktarlarda azalır.

1. Etkinlik : En Süratli Kim? (Ders Kitabı - 59)
Gaye : Öğrencilerin alınan yol ve geçen vakit değişkenlerini kullanarak hareketli
varlıkların süratlerini kontrollü bir deneyle yorumlamalarını sağlamak.
Yapılacaklar : • Araştırma sorusu sorulur.
Burcu, Mert ve Ali’den hangisi en süratli?
• Problemin çözümü için önerilerde bulunulur.
- Okul bahçesinde belirlenen mesafeyi en kısa sürede koşan en süratlidir.
- Değişik mesafeleri en kısa sürede koşan en süratlidir.
• I. Aşama;
Problemi Çözmek İçin;
- Okul bahçesinde 30-40 m’lik bir mesafe belirlenir.
- Bir şahıs bu mesafeyi koşma süresini kronometre ile ölçer.
- Veriler deftere kaydedilir.
Koşan Öğrenciler Alınan Yol Geçen Süre
- Kimin en süratli olduğuna nasıl karar verilir?
- Değişik mesafeler koşulsaydı en süratli olan nasıl belirlenirdi?
- En süratli olanın belirlenmesinde yalnız vakit bakmak yeterlidir.
• II. Aşama;
Problemi Çözmek İçin Plan;
- Okul bahçesinde her öğrencinin koşması için 10, 20, 300 m’lik mesafeler belirlenir.
- Bir şahıs 10 m’yi, bir şahıs 20 m’yi, bir şahıs 30 m’yi en kısa sürede koşmaya çalışır.
- Bir şahıs bu mesafeleri koşma sürelerini kronometre ile ölçer.
- Veriler deftere kaydedilir.
Koşan Öğrenciler Alınan Yol Geçen Süre
- Alınan yol ve geçen vakit kullanılarak kimin en süratli olduğuna karar verilmesi istenir.
- Verilere bakılarak en süratlinin kim olduğuna böylelikle karar verilemez.
- Çizelgeye yeni bir sütun eklenmiş olur ve alınan yolun vakit bölünmesi istenir. Aynı işlem birinci aşama içinde gerçekleştirilir.
- En süratli olan şahıs, almış olduğu yolun zamana bölünmesi sonucu en büyük olan kişidir.

3. Etkinlik : Bisiklet Yarışı (Çabalama Kitabı - 33)
Gaye : Öğrenilen bilgilerin yeni durumlara uygulanmasının sağlanması.
Yapılacaklar : • İki değişik durumla ilgili olarak verilen sorular cevaplandırılır.
• Birinci durumda yalnızca vakit kıymeti, kimin süratli bulunduğunu hesaplamak için kafi değildir, alınan yolların da verilmesi gerekir.
• İkinci durumda süratin hesaplanması için vakit ve yolun bilinmesi, zamanı ölçmek içinde kronometre (saat) ve yolu ölçmek için de metrenin kullanılması gerekir.
4. Etkinlik : Birim Evimiz (Çabalama Kitabı - 33)
Gaye : Yol, vakit ve sürat birimleri arasındaki birlikteliğin kavranmasının sağlanması.
Yapılacaklar : • Verilen boşluklar doldurulur.
• Sürat biriminin, yol ve zamana bakılırsa anlatılacağı gözlenir.

5. Etkinlik : Süratleri Bulalım (Çabalama Kitabı - 34)
Gaye : Sürat hesaplanmasının sağlanması.
Yapılacaklar : • Sorulardaki varlıklara ait yol ve vakit ifadelerinin kullanılarak sürat
değerleri hesaplanır.

6. Etkinlik : Sürat Çizelgesi (Çabalama Kitabı - 34)
Gaye : Süratin, çizelgede verilen yol ve vakit ifadeleri dikkate alınarak
hesaplanmasının sağlanması.
Yapılacaklar : • Değişik birimler kullanılarak verilen değerlerden sürat hesabı yapılır.

2. Etkinlik : Grafik Çizelim (Ders Kitabı - 61)
Gaye : Öğrencilerin alınan yol ve geçen vakit değerleri arasındaki birlikteliğin grafik
kullanılarak gösterilmesinin sağlanması.
Yapılacaklar : • Etkinlikteki metin okutulur.
• Yol ve vakit değerlerini gösteren cetvel incelenir.
• Yol ve vakit doğru orantılıdır.
• Üçüncü saat sonunda alınan yol tahmin edilmeye çalışılır.
300 km yol alır.
• Üçüncü saat sonunda sürat tahmin edilmeye çalışılır.
Durağan.

NOT :
1- Sürat - vakit ve yol - vakit grafikleri, hareketle ilgili verilmemiş bir kıymet hakkında yorum yapılmasını sağlar.

7. Etkinlik : Grafik Çizelim (Çabalama Kitabı - 35)
Gaye : Grafik çizme becerilerinin kısaca verileri kaydetme ve işleme ile ilgili bilimsel
süreç becerilerinin geliştirilmesinin sağlanması.
Yapılacaklar : • Verilen çizelgeden faydalanılarak yol - vakit grafiği çizilir.
• Çizilen grafiklerden hangi aracın süratinin daha çok olduğu belirlenir.
• Çizilen grafiklerden faydalanılarak sürat - vakit grafiği çizilir.

8. Etkinlik : Kedinin Hareketi (Çabalama Kitabı - 36)
Gaye : Yol - vakit grafiklerinin yorumlanmasının sağlanması.
Yapılacaklar : • Verilen grafikten faydalanılarak kedinin I, II ve III numaralı
bölgelerde hangi hareketi yapmış olduğu belirlenir.
• Grafikten faydalanılarak vakit ve yol değerleri tabloya kaydedilir.

Hareket Enerjisi :

Hareket halindeki cisimlerin haiz oldukları enerjiye hareket enerjisi denir.
• Cisimler, haiz oldukları ya da kazandıkları hareket enerjisi yardımıyla hareket ederler.
• Cismin sürati hareket enerjisine bağlıdır ve doğru orantılıdır. Şu demek oluyor ki hareket enerjisi fazla olan cismin sürati de fazladır.
• Bir cisim, haiz olduğu hareket enerjisini bir başka cisme aktarabilir. Cismin haiz olduğu hareket enerjisini bir başka cisme aktarabilmesi için o cisme kuvvet uygulaması gerekir. Uygulanan kuvvet yardımıyla cismin enerjisi aktarılabilir. (Kuvvet ve hareket enerjisi aynı kavramlar değildir).
• Cisim, kuvvet yardımıyla hareket etmiş olduğu için cismin sürati de kuvvete bağlıdır. (Kuvvet ve hareket aynı kavramlar değildir).
• Hareket enerjisi fazla olan cismin sürati de fazladır ve sürati fazla olan cisim çarptığı cismi daha süratli hareket ettirir. Bunun sebebi de cismin, çarptığı cisme daha çok hareket enerjisi aktarmasıdır.

3. Etkinlik : Haydi Misketlerle Oynayalım (Ders Kitabı - 62)
Gaye : Hareket eden varlıkların enerjiye haiz olduklarının farkına varılmasının
sağlanması.
Yapılacaklar : • 8-10 sayı bilye toplu olarak masanın üzerine konur.
• Başka bir bilye, durmakta olan bilyelere doğru gönderilir.
• Toplu halde duran bilyelerin hareketleri gözlenir.
• Hareketli cisimlerin haiz olduğu hareket enerjisi, cisim tarafınca cismin çarptığı başka cisimlere aktarılır ve başka cisimler aldıkları hareket enerjisi ile hareket edebilirler.
• Sonuca Varalım Kısmında;
- Toplu duran bilyelerin durumundaki değişikliğin sebebi, hareketli bilyenin haiz olduğu hareket enerjisidir.

9. Etkinlik : Hareketli mi, Hareketsiz mi? (Çabalama Kitabı - 37)
Gaye : Hareket enerjisi teriminin pekiştirilmesinin sağlanması.
Yapılacaklar : • Etkinlikte verilen resimler incelenir ve hareket enerjisine haiz olan
ve olmayan varlıklar belirlenir.
• 3-4-6 hareket enerjisine haizdir.
• 1-2-5 hareket enerjisine haiz değildir.

Kendimizi Değerlendirelim : (Ders Kitabı - 63)