İlk dünya haritasını kim hangi tarihte ve iyi mi yapmıştır? İlk Dünya Haritası İlk Dünya Haritası MS 150 senesinde Klaudyos Ptol...
İlk dünya haritasını kim hangi tarihte ve iyi mi yapmıştır?
İlk Dünya Haritası
İlk Dünya Haritası MS 150 senesinde Klaudyos Ptolemaios (Klaudyos Batlamyus) tarafınca çizilmiştir.
Klaudyos Batlamyus Kimdir?
Klaudyos Batlamyus, İskenderiyeli Yunani gökbilimci, matematikçi, coğrafyacı ve gökbilimci'dur. M.S. 85 ve 165 yılları aralığında yaşamış olduğu tahmin edilmektedir. Geç İskenderiye Süreci'nde yaşamış olan meşhur bilim adamı, iki mühim yapıtın yazarıdır: Büyük Bileşim ve Coğrafya. Bu yapıtlar Avrupa'daki Ortaçağ'ın bitişinde mühim yere haizdir. Batlamyus, coğrafya araştırmalarına da öncülük etmiş ve Coğrafya adlı yapıtıyla matematiksel coğrafya alanını kurmuştur. Bu kitap Kristof Kolomb'a kadar tüm coğrafyacılar tarafınca müracaat kitabı olarak kullanılmıştır. Batlamyus, daha ilkin Babil ve Yunan astronomları ve astrologları tarafınca derlenmiş bilgi birikiminden yararlanarak astrolojiyi de sistematize etmiştir. Bunların yanında optik alanında da çok sayıda emek harcamaları bulunmaktadır.
Klaudyos Batlamyus'un Dünya Haritası
Dünyada gerçeğe yakın olan ilk dünya haritası meşhur Türk denizcisi PİRİ REİS'e aittir.
Piri Reis kimdir?
Pîrî Reis (1465-70, Gelibolu - 1554, Kahire), Türk-Osmanlı denizci ve kartografıdır. Aslolan adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Künyesi Ahmet ibn-i el-Hac Mehmet El Karamani'dir. ABD'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.
Piri Reis'in Haritası
Harita ceylan derisi üstüne çizilmiş, 900 x 600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından sıkça rastlanan portolan tarzında yapılmıştır, doğrusu enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.
Kenarlarda açıklayıcı özellikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı esir edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya'nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, madenî zenginlikleri ve öteki garip özelliklerine değinilir. Ek olarak, gösterilen yerlerde bulunmuş olduğu rivayet edilmiş hayvan ya da hayalî yaratıkların resimlerini de gösteren harita, toplam dokuz renkle çizilmiştir.
Kenar notlarından birinde bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreler, doğuda da "Çin, Hint ve Sint" bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı bulunduğunu gösterir; diğer yarısı kayıptır.
Notlardan bir diğerinde,
"İşbu haritayı Kemal Reisin biraderzadesi unvanile müştehir Piri ibni Hacı Mehmet 919 senesi muharreminde [yani 1513 senesi 9 Mart ile 7 Nisan arasında] Geliboluda tahrir eylemiştir."
yazar. Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı Piri Reis'in hemen sonra yazdığı Kitab-ı Bahriye'sinde de aynen yer alır.
Coğrafi Ayrıntılar
Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Cenup ABD'nın doğusu kolayca bilinebilir.
- Atlas Okyanusu'nda Kanarya Adaları, Kap Verde Adaları ve Azor Adaları'nın konumları doğrudur fakat birazcık orantısızdırlar.
- Avrupa'da Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir. İber Yarımadası'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak bilinebilir, sadece bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.
- Afrika Kıtası'nda Senegal, Gambia ve Guinea, ve Fildişi Sahili'ndeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehri'nin membaı olarak, Sahra Çölü'nde görünen göller vardır.
- Şimal ABD'nın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına asla uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonya'nın 15. yy'da malum şekline benzer.
- Cenup ABD'da Brezilya'nın şimal kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla bilinebilir. Amazon'un denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Cenup ABD'nın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması olası bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır fakat kıyı çizgisinin doğrultusu cenup yerine doğuya doğru uzanır.
Varsayımlara nazaran bu haritanın, bir kısmı Akdeniz'de yakalanmış İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, ortalama 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların içinde sekiz Caferiye haritası, dört Portekiz haritası, Cenup Asya'ya ilişkin bir Arap haritası ve Kristof Kolomb'a ilişkin bir ABD haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasi halifelerinden Me'mun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ilişkin haritalardır.
Piri Reis, haritasının Orta ABD kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla:
"Bu adlar ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır, Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna. Ve hem Kolonbo yüce müneccim imiş. Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır, Kolonbo'nun haritasınden yazılmıştır."
Piri Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından landığının mühim bir delili, Küba'nın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Küba'nın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Piri Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.
Notlarda "Antilya" olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen "İzle de Spanya", (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haiti'nin bulunmuş olduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun tarafındaki adanın şekli Japonya'ya benzemektedir. Macellan'ın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusu'nun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çin'e varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolomb'un yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti vatanımızda çok meşhurdur, bu Kolomb'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği bölgeleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki bir çok kıyı şekli Asya'nın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.
Karayipler'in çiziminde Piri Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki değişik ada için (biri günümüz Porto Riko'sunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Minik Antiller'de yer edinen Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ek olarak Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.
Cenup ABD'nın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Piri Reis'in larından biri muhtemelen onun türevlerindendir.
Brezilya kıyıları mevzusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin detaylı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz mevzusu kaşif şüphesiz 1500'de Hindistan'a giderken Brezilya'yı keşfeden Pedro Alvares Cabral'dir.
Haritadaki bazı yörelerin kaşiflerin Ceneviz Cumhuriyetili olduğuna dair övücü ifadeler bulunması, ek olarak Kristof Kolomb'dan onun İtalyanca'da kullanılan adı olan 'Kolombo' olarak bahsetmesi Piri Reis'in Cenevizli lardan da yararlandığına işaret eder.
Pîrî Reis'in ilk Dünya haritasının bir parçası
Derlemedir.
Aşıyı kabul eden bilim adamları kimlerdir? Aşı, kim tarafınca hangi tarihte bulunmuştur?
Tarihte malum ilk Anayasa'yı kim ne vakit yapmıştır?
İlk mabeti kim yapmıştır?
Bu bildiri 'en iyi çözüm' seçilmiştir.
İlk Dünya Haritası MS 150 senesinde Klaudyos Ptolemaios (Klaudyos Batlamyus) tarafınca çizilmiştir.
Klaudyos Batlamyus Kimdir?
Klaudyos Batlamyus, İskenderiyeli Yunani gökbilimci, matematikçi, coğrafyacı ve gökbilimci'dur. M.S. 85 ve 165 yılları aralığında yaşamış olduğu tahmin edilmektedir. Geç İskenderiye Süreci'nde yaşamış olan meşhur bilim adamı, iki mühim yapıtın yazarıdır: Büyük Bileşim ve Coğrafya. Bu yapıtlar Avrupa'daki Ortaçağ'ın bitişinde mühim yere haizdir. Batlamyus, coğrafya araştırmalarına da öncülük etmiş ve Coğrafya adlı yapıtıyla matematiksel coğrafya alanını kurmuştur. Bu kitap Kristof Kolomb'a kadar tüm coğrafyacılar tarafınca müracaat kitabı olarak kullanılmıştır. Batlamyus, daha ilkin Babil ve Yunan astronomları ve astrologları tarafınca derlenmiş bilgi birikiminden yararlanarak astrolojiyi de sistematize etmiştir. Bunların yanında optik alanında da çok sayıda emek harcamaları bulunmaktadır.
Klaudyos Batlamyus'un Dünya Haritası
Dünyada gerçeğe yakın olan ilk dünya haritası meşhur Türk denizcisi PİRİ REİS'e aittir.
Piri Reis kimdir?
Pîrî Reis (1465-70, Gelibolu - 1554, Kahire), Türk-Osmanlı denizci ve kartografıdır. Aslolan adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Künyesi Ahmet ibn-i el-Hac Mehmet El Karamani'dir. ABD'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.
Piri Reis'in Haritası
Harita ceylan derisi üstüne çizilmiş, 900 x 600 mm boyutlarındadır. Ortaçağ haritalarından sıkça rastlanan portolan tarzında yapılmıştır, doğrusu enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışınsal olarak yayılan yön çizgileri vardır.
Kenarlarda açıklayıcı özellikte çeşitli notlar vardır. Notların bır kısmı esir edilmiş Portekiz ve İspanyol denizcilerin ifadelerine dayalıdır. Notlarda Yeni Dünya'nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, madenî zenginlikleri ve öteki garip özelliklerine değinilir. Ek olarak, gösterilen yerlerde bulunmuş olduğu rivayet edilmiş hayvan ya da hayalî yaratıkların resimlerini de gösteren harita, toplam dokuz renkle çizilmiştir.
Kenar notlarından birinde bu haritanın batıda Kristof Kolomb'un keşfettiği yöreler, doğuda da "Çin, Hint ve Sint" bölgelerini gösterdiğini yazar. Sağ kenardaki notlarının bazıların yarım cümlelerden oluşması bu haritanın daha büyük bir dünya haritasının sol yarısı bulunduğunu gösterir; diğer yarısı kayıptır.
Notlardan bir diğerinde,
"İşbu haritayı Kemal Reisin biraderzadesi unvanile müştehir Piri ibni Hacı Mehmet 919 senesi muharreminde [yani 1513 senesi 9 Mart ile 7 Nisan arasında] Geliboluda tahrir eylemiştir."
yazar. Kenar notlardaki bilgilerin bir kısmı Piri Reis'in hemen sonra yazdığı Kitab-ı Bahriye'sinde de aynen yer alır.
Coğrafi Ayrıntılar
Çizimde Batı Avrupa, Batı Afrika ve Cenup ABD'nın doğusu kolayca bilinebilir.
- Atlas Okyanusu'nda Kanarya Adaları, Kap Verde Adaları ve Azor Adaları'nın konumları doğrudur fakat birazcık orantısızdırlar.
- Avrupa'da Fransa ve İber Yarımadası iyi çizilmiştir. İber Yarımadası'nda gösterilen dört nehirden üçü Tagus, Guadalkivir ve Ebro olarak bilinebilir, sadece bu nehirlerin yukarı kısımlarında hatalar vardır.
- Afrika Kıtası'nda Senegal, Gambia ve Guinea, ve Fildişi Sahili'ndeki Sassandra nehirlerini tanımak mümkündür. Nijer Nehri'nin membaı olarak, Sahra Çölü'nde görünen göller vardır.
- Şimal ABD'nın ayrıntıları, gerçek ayrıntılarına asla uymamaktadır. Hispanyola olarak adlandırılan ada, kuzey-güney dogrultusunda çizilip, görünüm olarak Japonya'nın 15. yy'da malum şekline benzer.
- Cenup ABD'da Brezilya'nın şimal kıyıları gerçekle oldukça uyumludurlar. Orinoko ve Amazon nehirleri, Trinidad adası kolaylıkla bilinebilir. Amazon'un denize döküldüğü noktanın açıklarında çizilmiş olan büyük ada ise gerçekte yoktur. Cenup ABD'nın iç bölgelerinde dağlar görünür. Rio de la Plata nehri olması olası bir nehrin güneyindeki kıyı ayrıntıları Brezilya kıyılarıyla çeşitli noktalarda uymaktadır fakat kıyı çizgisinin doğrultusu cenup yerine doğuya doğru uzanır.
Varsayımlara nazaran bu haritanın, bir kısmı Akdeniz'de yakalanmış İspanyol ve Portekiz gemilerinde bulunmuş olan, ortalama 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Bunların içinde sekiz Caferiye haritası, dört Portekiz haritası, Cenup Asya'ya ilişkin bir Arap haritası ve Kristof Kolomb'a ilişkin bir ABD haritası vardır. Caferiye haritaları, çok eskiye dayanan, Abbasi halifelerinden Me'mun zamanında kopyalanmış olan, Büyük İskender zamanına ilişkin haritalardır.
Piri Reis, haritasının Orta ABD kısmının kaynağının Kristof Kolomb olduguna bu satırlarda kendi yazısı olmayan bir yazıyla:
"Bu adlar ki mezbur cezairde ve kenarlarda kim vardır, Kolonbo koğuştur ki anınla malûm oluna. Ve hem Kolonbo yüce müneccim imiş. Mezbur hartide olan bu kenarlar ve cezireler kim vardır, Kolonbo'nun haritasınden yazılmıştır."
Piri Reis haritasının Kristof Kolomb haritasından landığının mühim bir delili, Küba'nın yokluğudur. Kristof Kolomb seyahatnamelerinde Küba'nın bir ada değil, kıtanın uzantısı oldugunu yazmıştır ve Piri Reis haritasında da Küba bu şekilde gösterilir.
Notlarda "Antilya" olarak değinilen Karayipler hakkında çeşitli bilgiler verilir. Bir kenar notunda adı geçen "İzle de Spanya", (günümüzde Dominik Cumhuriyeti ve Haiti'nin bulunmuş olduğu) Hispanyola adasına karşılık geldiği anlaşılabilse de, bu kenar notunun tarafındaki adanın şekli Japonya'ya benzemektedir. Macellan'ın seyahatlerinden önceki dönemde Atlas Okyanusu'nun batı kıyısında Asya olduğu kanısı yaygındı. Çin'e varmak amacıyla yola çıkan Kristof Kolomb'un yanına Uzak Doğu Asya haritaları almış oldugu rivayeti vatanımızda çok meşhurdur, bu Kolomb'un Doğu Asya kıyılarını gösteren haritalara kendi keşfettiği bölgeleri eklemiş olması muhtemeldir. Haritanın bu bölgesindeki bir çok kıyı şekli Asya'nın doğu kıyılarına karşılık gelmektedir.
Karayipler'in çiziminde Piri Reisin iki haritadan yararlandığı anlaşılabilir. Sancuvano Batisdo adı iki değişik ada için (biri günümüz Porto Riko'sunda bulunan San Juan Bautista, öbürü Minik Antiller'de yer edinen Santa Maria de Guadalupe) kullanılmıştır, ek olarak Virgin Adaları iki kere çizilmiştir.
Cenup ABD'nın içerlerinde görülen dağlar Caneiro haritasında da görüldüğünden dolayı, Piri Reis'in larından biri muhtemelen onun türevlerindendir.
Brezilya kıyıları mevzusundaki kenar notunda bu kıyıları kazara keşfetmiş Portekiz kaşiflerin detaylı anlatılarından yararlandığını belirtir. Söz mevzusu kaşif şüphesiz 1500'de Hindistan'a giderken Brezilya'yı keşfeden Pedro Alvares Cabral'dir.
Haritadaki bazı yörelerin kaşiflerin Ceneviz Cumhuriyetili olduğuna dair övücü ifadeler bulunması, ek olarak Kristof Kolomb'dan onun İtalyanca'da kullanılan adı olan 'Kolombo' olarak bahsetmesi Piri Reis'in Cenevizli lardan da yararlandığına işaret eder.
Pîrî Reis'in ilk Dünya haritasının bir parçası
Derlemedir.
YORUMLAR