insan isim Arapça 1 . Cemiyet hâlinde bir kültür çevresinde yaşayan, düşünme ve konuşma kabiliyeti olan, evreni tüm olarak kavrayab...
isim Arapça
1 . Cemiyet hâlinde bir kültür çevresinde yaşayan, düşünme ve konuşma kabiliyeti olan, evreni tüm olarak kavrayabilen, bulguları sonucunda değiştirebilen ve biçimlendirebilen canlı.
2 . Âdemoğlu, âdem evladı:
"O yaşta insan asla düşünmeden yalnız yaşamaya bakar."- H. Taner.
3 . ödat, mecaz Davranış ve terbiye yönünden üstün nitelikli (kimse).
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- insan ayağı değmemiş (ya da basmamış)
- insan ayaktan, at tırnaktan kapar
- insan beşer, kuldur şaşar
- insanda akıl bırakmamak (ya da koymamak)
- insan doğduğu yerde değil doyduğu yerde
- insan eli değmemiş (ya da dokunmamış)
- insan eti yiyecek
- insan şeklinde
- insan gönlünün artığını söyler
- insanoğlunun adı çıkacağına canı çıksın
- insanoğlunun alacası içinde, hayvanın alacası haricinde
- insanoğlunun eti yenmez, derisi giyilmez, tatlı dilinden başka nesi var?
- insan içine çıkmak
- insan insanoğlunun şeytanıdır
- insan kendini beğenmese çatlar
- insan kıymetini insan bilir
- insan konuşa konuşa, hayvan koklaşa koklaşa
- insan kuş misali
- insan sözünden, hayvan yularından tutulur
- insan yedisinde ne ise yetmişinde de odur
- insan yükü (ya da eti) ağırdır
Birleşik Sözler
- insan biçimcilik
- insan bilimi
- insan coğrafyası
- insan evladı
- insan hâli
- insaniçincilik
- insan kurusu
- insanmerkezci
- insan müsveddesi
- insanoğlu
- insan sarrafı
- insanüstü
- üst insan
- bilim insanı
İnsan sevgisi nedir?
İnsan haklarının önemi nedir?
İnsan hakları bildirgesi nedir?
İnsan
Dar anlamda bilgili ve toplumsal varlık. Geniş anlamda memelilerde, iki eli olan ve iki ayak üstünde yürüyen, vasıta kullanan, üreten, konuşma ve düşünme kabiliyeti olan bilgili ve toplumsal varlık olarak tanımlanabilir. İnsan sözcüğü Arapçadır. Avrupa dillerindeki kökeni toprak anlamına gelen "khem" den lanır. Lâtinceye "humus" şeklinde geçen bu sözcük sonradan "homo" ve "hominis"e (insan) dönüşmüştür. Bazı dillerde insan terimi, düşünme edimini içinde taşır. Sanskritçedeki "manyete" ve Lâtincedeki "mens" terimlerinde böyledir. İnsan, memeli bir hayvan olarak memelilerin tüm özelliklerine haizdir. Vücut yapısı ve iç organları diğer memeli hayvanlardan büyük farklılıklar göstermez. Yalnızca insana özgü özellikler ise, el, kol, bacak ve ayaklarının farklılaşmış yapısı, dik durması, iki ayak üstünde yürümesidir. İnsanı inceleyen bilime insanbilim, bilhassa insanoğlunun kökenini inceleyen bilime de paleontoloji denir. Bulgular, insan türünün, ilk olarak insanımsılar şeklinde ve günümüzden 35 milyon yıl ilkin ortaya çıktığını göstermektedir. Malum en ilkel insan türü olan Afrika kökenli Australopithekus 2,5-3 milyon yıl ilkin üst Pliyosen'de yaşamıştır. Bu tür, insan özellikleri olmasıyla birlikte maymun özellikleri de taşıyordu ve insanla maymun içinde bir geçit oluşturmaktaydı. Fosilleri Doğu Afrika'da bulunan "Homo habilis" ise günümüzden ortalama 2 milyon yıl ilkin yaşadı. Kısa boyluydu, iki ayak üstünde durabiliyordu. Ellerini kullanan ve alet yapabilen ilk insan budur. Hemen sonra Pleistosen'de Pithekanthropus (Cava insanı) ve yakın türleri Sinnthropus (Pekin insanı), Atlanthropus (Şimal Afrika insanı) ortaya çıktı. 600.000-200.000 yıl ilkin yaşamış bu insan tiplerini günümüzde, "Homo erektus" adı altında toplamak eğilimi yaygındır. "Homo erektus" da kendinden önceki türler şeklinde maymun özellikleri taşıyordu. Bu türlerin alt taş devri kültürünü oluşturdukları kabul edilmektedir. Bulunan tüm bu fosiller insansı maymunlardan insanlara geçişte Afrika'nın mühim bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Günümüzden 160.000 yıl ilkin ise daha gelişmiş bir tür olan Neanderthal insanı ortaya çıkmıştır. Fosillerine birçok Avrupa mağaralarında, Asya ve Afrika'nın çeşitli bölgelerinde rastlanır. Bunlar, orta Yontmataş Devri kültürünü oluşturdular. Günümüz insanı "Homo sapiens"in ataları ortalama 40.000 yıl ilkin, buzul devrinin sonlarında ortaya çıktı. Günümüzdeki bir eğilim bu tarz şeyleri 10.000 yıl önceye kadar yaşamış "Homo sapiens fossilis" ve günümüzde yaşamakta olan "Homo sapiens" altcinsleri olarak ayırma yönündedir. Homo sapiens fossilis'in Cilalıtaş Devri kültürünü oluşturduğu kabul edilmektedir. Tüm bu insan türlerinin ortak özelliği, dik yürümedir. Birbirlerinden ayrılmaları ise kafatası ve ağız-diş yapılarıyla olur. Bulunan bir fosilin insan cinsinden sayılıp sayılmaması için belirleyici özellikler ise kafatası hacminin (beyin boşluğu) 600 cm3ün üstünde olması, köpekdişlerinin diğer dişlerinden büyük ve dışa doğru çıkık olmaması, damaklarının içbükey olması ve düz olmaması, kalça kemiklerinin dik duruşu sağlayacak halde olması vb.dir. Dinsel inanışlara bakılırsa insan herhangi bir evrim geçirmemiş, tanrılar tarafınca bugünkü şekliyle yaratılmıştır. Çeşitli dinsel inançlara bakılırsa insan, tanrının kölesi, parçası, yansıması ya da ölümlü bir tanrıdır. İslâm dininde insan "kul", Hristiyanlığa bakılırsa "koyun", Hindu dininde ise "iki ayaklı mülk"tür. İnsanın ortaya çıkışı çeşitli mitolojik öykülere de mevzu olmuştur (Pandora ve Âdem-Havva öyküleri şeklinde). Charles Darwin'in evrim kuramı ortaya çıkana dek insanoğlunun türeyişi, ağırlıkla bu açıklamaların tesirinde kaldı. Darwin evrim kuramıyla türlerin gelişimini ve naturel ayıklanmayı deklare etti, insanoğlunun türeyişini bilimsel bir temele dayandırdı. Evrim kuramından çok ilkin de başlamış olan "insan" terimi üstüne tartışmalar bu kuramla beraber "tabiatın bir ürünü olarak insan" terimine giderek, "hem etken hem edilgen insan" terimine yöneldi. Sosyologlar, psikologlar, toplumsal antropologlar "insanoğlunun aslı" mevzusunda türlü tartışmalara giriştiler. Eskiden yalnızca tanrısal bir varlık olarak ele alınan insan, artık bilimsel yöntemler kullanan tartışmaların mevzusudur. Ne var ki çağımızda da bu konudaki dinsel görüş ile bilimsel kuramları bağdaştırma olanağı yoktur.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Dar anlamda bilgili ve toplumsal varlık. Geniş anlamda memelilerde, iki eli olan ve iki ayak üstünde yürüyen, vasıta kullanan, üreten, konuşma ve düşünme kabiliyeti olan bilgili ve toplumsal varlık olarak tanımlanabilir. İnsan sözcüğü Arapçadır. Avrupa dillerindeki kökeni toprak anlamına gelen "khem" den lanır. Lâtinceye "humus" şeklinde geçen bu sözcük sonradan "homo" ve "hominis"e (insan) dönüşmüştür. Bazı dillerde insan terimi, düşünme edimini içinde taşır. Sanskritçedeki "manyete" ve Lâtincedeki "mens" terimlerinde böyledir. İnsan, memeli bir hayvan olarak memelilerin tüm özelliklerine haizdir. Vücut yapısı ve iç organları diğer memeli hayvanlardan büyük farklılıklar göstermez. Yalnızca insana özgü özellikler ise, el, kol, bacak ve ayaklarının farklılaşmış yapısı, dik durması, iki ayak üstünde yürümesidir. İnsanı inceleyen bilime insanbilim, bilhassa insanoğlunun kökenini inceleyen bilime de paleontoloji denir. Bulgular, insan türünün, ilk olarak insanımsılar şeklinde ve günümüzden 35 milyon yıl ilkin ortaya çıktığını göstermektedir. Malum en ilkel insan türü olan Afrika kökenli Australopithekus 2,5-3 milyon yıl ilkin üst Pliyosen'de yaşamıştır. Bu tür, insan özellikleri olmasıyla birlikte maymun özellikleri de taşıyordu ve insanla maymun içinde bir geçit oluşturmaktaydı. Fosilleri Doğu Afrika'da bulunan "Homo habilis" ise günümüzden ortalama 2 milyon yıl ilkin yaşadı. Kısa boyluydu, iki ayak üstünde durabiliyordu. Ellerini kullanan ve alet yapabilen ilk insan budur. Hemen sonra Pleistosen'de Pithekanthropus (Cava insanı) ve yakın türleri Sinnthropus (Pekin insanı), Atlanthropus (Şimal Afrika insanı) ortaya çıktı. 600.000-200.000 yıl ilkin yaşamış bu insan tiplerini günümüzde, "Homo erektus" adı altında toplamak eğilimi yaygındır. "Homo erektus" da kendinden önceki türler şeklinde maymun özellikleri taşıyordu. Bu türlerin alt taş devri kültürünü oluşturdukları kabul edilmektedir. Bulunan tüm bu fosiller insansı maymunlardan insanlara geçişte Afrika'nın mühim bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Günümüzden 160.000 yıl ilkin ise daha gelişmiş bir tür olan Neanderthal insanı ortaya çıkmıştır. Fosillerine birçok Avrupa mağaralarında, Asya ve Afrika'nın çeşitli bölgelerinde rastlanır. Bunlar, orta Yontmataş Devri kültürünü oluşturdular. Günümüz insanı "Homo sapiens"in ataları ortalama 40.000 yıl ilkin, buzul devrinin sonlarında ortaya çıktı. Günümüzdeki bir eğilim bu tarz şeyleri 10.000 yıl önceye kadar yaşamış "Homo sapiens fossilis" ve günümüzde yaşamakta olan "Homo sapiens" altcinsleri olarak ayırma yönündedir. Homo sapiens fossilis'in Cilalıtaş Devri kültürünü oluşturduğu kabul edilmektedir. Tüm bu insan türlerinin ortak özelliği, dik yürümedir. Birbirlerinden ayrılmaları ise kafatası ve ağız-diş yapılarıyla olur. Bulunan bir fosilin insan cinsinden sayılıp sayılmaması için belirleyici özellikler ise kafatası hacminin (beyin boşluğu) 600 cm3ün üstünde olması, köpekdişlerinin diğer dişlerinden büyük ve dışa doğru çıkık olmaması, damaklarının içbükey olması ve düz olmaması, kalça kemiklerinin dik duruşu sağlayacak halde olması vb.dir. Dinsel inanışlara bakılırsa insan herhangi bir evrim geçirmemiş, tanrılar tarafınca bugünkü şekliyle yaratılmıştır. Çeşitli dinsel inançlara bakılırsa insan, tanrının kölesi, parçası, yansıması ya da ölümlü bir tanrıdır. İslâm dininde insan "kul", Hristiyanlığa bakılırsa "koyun", Hindu dininde ise "iki ayaklı mülk"tür. İnsanın ortaya çıkışı çeşitli mitolojik öykülere de mevzu olmuştur (Pandora ve Âdem-Havva öyküleri şeklinde). Charles Darwin'in evrim kuramı ortaya çıkana dek insanoğlunun türeyişi, ağırlıkla bu açıklamaların tesirinde kaldı. Darwin evrim kuramıyla türlerin gelişimini ve naturel ayıklanmayı deklare etti, insanoğlunun türeyişini bilimsel bir temele dayandırdı. Evrim kuramından çok ilkin de başlamış olan "insan" terimi üstüne tartışmalar bu kuramla beraber "tabiatın bir ürünü olarak insan" terimine giderek, "hem etken hem edilgen insan" terimine yöneldi. Sosyologlar, psikologlar, toplumsal antropologlar "insanoğlunun aslı" mevzusunda türlü tartışmalara giriştiler. Eskiden yalnızca tanrısal bir varlık olarak ele alınan insan, artık bilimsel yöntemler kullanan tartışmaların mevzusudur. Ne var ki çağımızda da bu konudaki dinsel görüş ile bilimsel kuramları bağdaştırma olanağı yoktur.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
İnsan
- (Bu kelimenin aslı, lugat âlimlerince ""ins"" den geldiği söylenir. Kamusta da kûfiun'a bakılırsa ""Nisyan"" kelimesinden geldiği zikredilmektedir.)Akıl, bilinç ve imân ile öteki canlılardan ayrı, Cenabı Hakk'ın en mükerrem yarattığı mahluku olup, Rabbanî ni'metleri unutkanlığı dolayısıyla insan denilmiş.
- Davranış ve ahlâkı yüksek. Terbiyeli.(İnsan binler çeşit elemler ile müteellim ve binler nev'i lezzetler ile mütelezziz olacak bir zihayat makine ve oldukça aşama acziyle birlikte hadsiz maddi, mânevi düşmanları ve nihayetsiz fakriyle birlikte hadsiz zâhirî ve bâtınî gereksinimleri bulunan ve mütemadiyen zeval ve firak tokatlarını yiyen bir çaresiz yaratık iken, birden inanç ve ubudiyetle bu şekilde bir Padişahı Zülcelâle intisap edip tüm düşmanlarına karşı bir noktai istinad ve tüm hâcâtına medar bir noktai istimdad bularak, hepimiz mensup olduğu efendisinin şerefiyle, makamiyle iftihar etmiş olduğu şeklinde, o da bu şekilde nihayetsiz Kadir ve Rahim bir Padişaha inanç ile intisap etse ve ubudiyetle hizmetine girse ve ecelin idam ilânını kendi hakkında terhis tezkeresine çevirse ne kadar memnun ve minnettar ve ne kadar müteşekkirane iftihar edebilir, ölçme ediniz. S.)
- (İnsanın bu ehemmiyetli câmiiyetidir ki: Zâtı Hayyı Kayyum, insana, tüm Esmâsını ihsas etmek ve tüm envâı ihsanatını tattırmak için o şekilde iştihalı bir mide vermiş ki o midenin geniş sofrasını hadsiz envâi mat'umatiyle kerimane doldurmuş. Hem bu maddi mide şeklinde yaşamı da bir mide yapmış. O yaşam midesine duygular, eller hükmünde oldukça geniş bir sofrai nimet açmış. O yaşam ise duyguları vasıtasiyle o sofrai nimetten her çeşid istifadeler ile teşekküratın her nev'ini yapar. Ve bu yaşam midesinden sonrasında bir insaniyet midesini vermiş ki, o mide, yaşamdan daha geniş bir dairede rızk ve nimet ister. Akıl ve düşünce ve hayal, o midenin elleri hükmünde, semavat ve zemin genişliğinde, o sofrai rahmetten istifade edip şükreder. Ve insaniyet midesinden sonrasında hadsiz geniş öteki bir sofrai nimet açmak için, İslâmiyet ve inanç akidelerini, çok rızk ister bir mânevi mide hükmüne getirip, onun rızk sofrasının dairesini mümkinat dairesinin hâricinde genişletip, Esmâi İlâhiyyeyi de içine alır kılmıştır ki, o mide ile İsmi Rahmânı ve İsmi Hakimi en büyük bir zevki rızkî ile hisseder. ""Elhamdülillahi alâRahmaniyetihi ve alâ Hakîmiyetihi"" der ve hâkeza.. Bu mânevi midei kübra ile hadsiz nimeti İlâhiyyeden istifade edebilir; ve bilhassa o midedeki muhabbeti İlâhiyye zevkinin daha başka bir dairesi var...L.)
- (S - İnsan, Arza nisbeten bir zerredir; Arz da, kâinata nazaran bir zerredir; ve keza insanoğlunun bir ferdi, nev'ine nisbeten bir zerredir; nev'i de, sâir ortakları bulunan enva' içinde bir zerre gibidir. Ve keza, aklın düşünebildiği gayeler, faideler hikmeti ezeliye ve bilimsel İlâhideki faidelere nisbeten bir zerreden daha aşağıdır. Binaenaleyh, bu şekilde bir âlemin insanoğlunun istifadesi için yaratılmış olduğu akla giremez?C - Evet, zâhire bakılırsa insan bir zerre hükmündedir. Fakat, insanoğlunun taşımış olduğu ruha, kafasına taktığı akla, kalbinde beslediği istidatlara nazaran bu âlemi şehadet dardır, istiab edemez. Sadece o ruhun arzularını ve o aklın fikirlerini ve o istidatların meyillerini doygunluk ve te'min edecek âlemi âhirettir. Ve keza, istifade hususunda müzahame, mümanea ve tecezzi yoktur; bir küllînin cüz'iyatına nisbeti gibidir. Iyi mi ki bir küllî tüm cüz'iyatında mevcud olması durumunda, ne o küllîde tecezzi ve inkısam olur ve ne de cüz'iyatında müzahame ve savunma olur. Kürei Arzdan da binlerce müstefid olsa, ne aralarında bir müzahame olur ve ne Kürei Arzda bir noksaniyet peyda olur. Yalnız insanoğlunun indallah kerameti olduğu için, âlemi şehadetin yaratılışında insan, illei gaiye menzilesinde gösterilmiştir. Ve insanoğlunun hatırı için, tüm envâa bir umumi ziyafet verilmiştir. Bu ise, tüm âlemin fâideleri insana münhasır olup başkalara hiçbir faidesi yoktur demek değildir. İ.İ.)"
insan ingilizcesi
1. person, someone, human being, man.
2. the human race, man, mankind: Tanrı insaný yarattý. God created man.
3. decent person, upright person: Ãnsan şeklinde yaþamadý. He didn´t live as a decent person should. Ãnsan şeklinde çalýþ! Do your work as it should be done!
4. one, you: Ãnsan büyüðüyle o şekilde konuþmaz. One doesn´t speak that way to one´s superior. Ãnsana itimat veren bir sesi var. He özgü a voice that inspires trust.
5. decent, upright, good (person): Yümni insan bir adam. Yümni´s a decent fellow.
-ýn/adamýn/bir kimsenin adý çýkmadansa caný çýkmasý yeðdir/hayýrlýdýr. proverb It is better to die than to get a bad reputation.
- beþer, kuldur (kimi zaman) þaþar. proverb Nobody is perfect./Everybody makes mistakes.
- eti yiyecek colloq. to backbite, slander a person.
- evladý good person, decent person, person of integrity.
- şeklinde decently, properly, in an acceptable way, like a human being.
- haklarý human rights.
- Haklarý Beyannamesi hist. the Declaration of the Rights of Man.
- Haklarý Evrensel Beyannamesi the Universal Declaration of Human Rights (made by the U. N.).
- hali human nature.
- hali. colloq. Human nature is just that way.
- içine çýkmak to go out in public; to mix with people.
- scarcity of capable people.
-nda As there is no one better at this time, ....
- konuþa konuþa/söyleþe söyleþe, hayvan koklaþa koklaþa. proverb Animals communicate by sniffing; people by talking.
- kurusu
1. very thin person, bag of bones, scarecrow
2. very thin, (someone) who is nothing but skin and bones.
- müsveddesi
1. sorry apology for a human being, sorry excuse for a human being (said of a morally contemptible person).
2. (someone) who is a sorry apology for a human being.
- sarrafý
1. a good judge of people.
2. (someone) who is a good judge of people.
- türü Homo sapiens.
- yedisinde ne ise yetmiþinde de odur. proverb A person´s character does not change with time.
1. person, someone, human being, man.
2. the human race, man, mankind: Tanrı insaný yarattý. God created man.
3. decent person, upright person: Ãnsan şeklinde yaþamadý. He didn´t live as a decent person should. Ãnsan şeklinde çalýþ! Do your work as it should be done!
4. one, you: Ãnsan büyüðüyle o şekilde konuþmaz. One doesn´t speak that way to one´s superior. Ãnsana itimat veren bir sesi var. He özgü a voice that inspires trust.
5. decent, upright, good (person): Yümni insan bir adam. Yümni´s a decent fellow.
-ýn/adamýn/bir kimsenin adý çýkmadansa caný çýkmasý yeðdir/hayýrlýdýr. proverb It is better to die than to get a bad reputation.
- beþer, kuldur (kimi zaman) þaþar. proverb Nobody is perfect./Everybody makes mistakes.
- eti yiyecek colloq. to backbite, slander a person.
- evladý good person, decent person, person of integrity.
- şeklinde decently, properly, in an acceptable way, like a human being.
- haklarý human rights.
- Haklarý Beyannamesi hist. the Declaration of the Rights of Man.
- Haklarý Evrensel Beyannamesi the Universal Declaration of Human Rights (made by the U. N.).
- hali human nature.
- hali. colloq. Human nature is just that way.
- içine çýkmak to go out in public; to mix with people.
- scarcity of capable people.
-nda As there is no one better at this time, ....
- konuþa konuþa/söyleþe söyleþe, hayvan koklaþa koklaþa. proverb Animals communicate by sniffing; people by talking.
- kurusu
1. very thin person, bag of bones, scarecrow
2. very thin, (someone) who is nothing but skin and bones.
- müsveddesi
1. sorry apology for a human being, sorry excuse for a human being (said of a morally contemptible person).
2. (someone) who is a sorry apology for a human being.
- sarrafý
1. a good judge of people.
2. (someone) who is a good judge of people.
- türü Homo sapiens.
- yedisinde ne ise yetmiþinde de odur. proverb A person´s character does not change with time.
İnsan sevgisi nedir?
İnsan haklarının önemi nedir?
İnsan hakları bildirgesi nedir?
YORUMLAR