Irmak (Dere) Nedir ? (Özet) : Deniz ve göl şeklinde su kütlelerine dökülen büyük akarsulara ırmak denir. Irmak, suları eğimli bir yatak iç...
Irmak (Dere) Nedir ? (Özet) : Deniz ve göl şeklinde su kütlelerine dökülen büyük akarsulara ırmak denir. Irmak, suları eğimli bir yatak içinde akar. Irmaklar dağ ve tepe şeklinde yüksek alanlardan doğar. Yamaçlardan inen yağmur ve erimiş kar suları minik akıntılar oluşturur.
Bunların bir araya gelmesiyle çay ve dere şeklinde minik akarsular ortaya çıkar. Minik akarsular da birleşir ve çoğalan sularıyla geniş bir yatak oyarak ırmak biçimini alır. Kar ve yağmur suları kesilirse ırmaklar da kurur. Irmakların doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük ırmaklara katılan görece minik ırmaklar çoğu zaman kol diye adlandırılır . Irmaklar, akarken yatakları aşındırır ve yataklarındaki verimli toprakları götürür. Bu topraklar ırmağın, ağzında ya da taşan bir ırmağın kıyılarında birikir. Bu şekilde verimli ziraat arazisi oluşur.Irmak (Dere) Nedir ?
Dere ya da ırmak, çoğu zaman denizlere, göllere ya da bir başka büyük akarsuya dökülen, bilhassa genişliği ve taşımış olduğu su miktarı bakımından büyük akarsulara verilen genel isimdir. Bir takım durumlarda ise bir başka suya ulaşmadan yer altında kaybolduğu ya da tamamen kurumuş olduğu da görülmektedir. Büyük akarsular dere ya da ırmak olarak adlandırılırken daha küçükleri ise çay ve dere olarak adlandırılırlar.
Dere, su döngüsünün mühim bir öğesidir. Nehirlerdeki suyun temel membaı yağışlardır. Yağmur ya da kar yağışı ile yer yüzüne inen su yüzey akıntıları, yer altı suları şeklinde nehirleri beslerken buzullar şeklinde tabii kaynakların erimesiyle oluşan suları da bu kaynaklara ekleyebiliriz. Nehirlerin doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük ırmaklara katılan görece minik ırmaklar çoğu zaman kol diye adlandırılır.
Bir çay ile dere arasındaki fark: Çay dereden büyük ama ırmaktan minik akarsu olarak tanımlansa da bu büyüklük terimi görecelik göstermektedir. Kimi zaman bu fark akarsunun üstünde meydana getirilen aktivitilere (taşımacılık, suyun ekonomik kıymeti, çevresel faktörler) nazaran belirlenebilir.
Nehirlerdeki sukayıpları dere yatağından ya da derindeki akiferden meydana gelen su sısıntıları ve kısmen de buharlaşma neticesinde olur. Nehirlerdeki toplam su miktarı yeryüzündeki toplam su miktarının bir tek minik bir parçasını oluşturmaktadır;
Nehirler, kaynaklarından adım atmak suretiyle yer çekiminin etkisiyle yokuş aşağı yönde akarak bu akışlarını bir deniz ya da göle ulaşıncaya kadar sürdürürler. Fakat kurak alanlarda nehirlerin sularının tamamını buharlaşma yöntemiyle kaybetmiş olduğu durumlarda mevcuttur.Bir takım durumlarda ise bir nehrin belirgin yerde yer altına girerek bir takım kayaç türlerinin içinden yer altı suyu oluşturacak şekilde yoluna devam etmiş olduğu de olmaktadır. Gene bir takım nehirler insan eliyle yaratılmış edüstriyel bölgelerde çok fazla yoğun olarak kullanılmakta ve bu da nehrin sularının tabii akıntısına devam edemeden tükenmesine niçin olabilmektedir. Dünya üzerimndeki suyun %97'si okyanuslarda bulunurken içilebilir su miktarının üçte birisi ise kara buzullarında mevcuttur, ve geri kalanının nerdeyse tamamı yer altı kaynaklarındadır. Göller içilebilir suyun bir tek %0,5'lik bir bölümü içerirken dere kanallarında bulunan suyun oranı ise bunun yarısı olan %0,025'tir ve bu da yeryüzündeki toplam su reservinin dört binde herhangi birine müsavi gelmektedir.Irmak/Nehirlerin Topoğrafyası
Bir nehrin suları çoğu zaman yatak dediğimiz tabii bir kanal içinde akar. Bir takım büyük nehirler, bilhassa ovalar şeklinde düz alanlarda akarken belirgin dönemlerde ya da devamlı olarak nehrin her iki kıyısından taşacak şekilde sel benzeri şekilde de akarlar. Nehrin başladığı kısaca kaynağının olduğu kısım yukarı dere olarak adlandırılırken nehrin akış yönü doğrultusu ise aşağı dere olarak adlandırılır.
YORUMLAR