Ülkeler Rehberi İzlanda – İzlanda ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi İZLANDA Yüzölçüm...
Ülkeler Rehberi İzlanda – İzlanda ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Yüzölçümü: 102.829 km2.
Başkenti: Reykjavik.
Dil: İzlandaca.
Resmi dil İzlandacadır (İslenska). Hint-Avrupa Dili, Germen kolunun şimal öbeğinden olan İzlandaca, kökeni Garp Norveç’e dayanan eski Norveç dilinin değişikliğe uğramış biçimidir. Modern Norveçce, İsveççe, Danca dillerinden çok, eski İskandinav kökleri taşıyan modern İzlanda dili, eski İngilizceye çok benzer. İzlandaca, diğeri şimal dillerinin tersine, şaşılacak derecede az evrim geçirmiştir.
Din: Hristiyan (% 93 Evangelist Lutheryen, % 1 Katolik).
Nüfusun % 93’ü Evangelist Lutheryen’dir. Hristiyanlığın 9. yüzyılda benimsendiği adada, diğeri İskandinav ülkeleri şeklinde, Düzeltim döneminde 1550′ de Katolik Kilisesi’nden ayrılınarak Lutherci Kilise’ye bağlandı. 1944 Anayasası, her türlü dinsel inancı güvence altına almıştır, Evangelist Lutherci Kilise, Ulusal Kilise’ye dönüştürüldü, tek piskoposluk bölgesinin bulunmuş olduğu adada, başpiskopos, başkent Reykjavik’te oturur. Az sayıda Katolik, Yedinci Gün İnananları şeklinde dinsel azınlıklar da vardır.
Para birimi: 1 İzlanda kronu = 100 aurar.
Başlıca kentleri: Köpavogur, Hafnarfjördur, Akureyri.
Şimal Avrupa’da ada devletidir. Atlas Okyanusu’nun kuzeyinde, şimal kutup dairesinin derhal güneyinde volkanik kökenli bir ada olan İzlanda, 17° 10′ -63°19′ şimal enlemleriyle 13°30′-24° 32′ garp boylamları içinde yer alır. Avrupada Grönland Adası (285 km), güneydoğuda Faröer Adaları (420 km), adaya en yakın kara parçaları; İskoçya (800 km) ile Norveç (970 km) ise, Avrupa Kıtası’ndaki en yakın komşu ülkelerdir. Danimarka Boğazı ile Grönland’dan ayrılan ada, dünyanın mühim yerleşim merkezlerine çok uzaktadır.
Yüzey Şekilleri: Gerek adadaki volkanik patlamalar sonucu oluşan adalar, gerekse buzulların hareketleri sonucu oluşan fiyortlar, ülkenin yüzey şekillerinde devamlı değişikliklere neden olur. Ülke toprakları, yarıklardan püsküren bazaltlı kaim lavlarla örtülüdür. Bu lavlar, üçüncü süre başlangıcında ortaya çıkmıştır. Adanın büyük bir kısımı, deniz düzeyinden 750 m yükseltide volkanik kayalıklı bir yaylayla kaplıdır. Averaj 600 m yüksekliğindeki düzlükler kırıklarla yarılmış, kenarları ise yükselerek çanak biçimini almıştır. Tek geniş alçak alan, güneybatı kesimindedir. Ada, aralarında ünlü Hekla Dağı’nın (1.491 m) da bulunmuş olduğu 30’u etkin 200 kadar yanardağla beraber, jeolojik açıdan gelişme gösterir. Yanardağların en büyüğü güneydoğuda Oraefajokull’dur (2.119 m). Hekla Dağı’nda güneybatı-kuzeydoğu ışığında uzanan, 100-200 santimetre genişliğinde yarık, yılda 1-3 santimetre kadar açılmaktadır. Volkan hareketleri sonucu, sıcak yeraltı suları yüzeye baskı yaparak gayzerleri (kaynaç) oluştururlar. Gayzer ve sıcak su bolluğunun, ada açısından ekonomik önemi büyüktür. Adanın ortası lav ve buzullardan oluşmuş bir çöldür. Ada yüzeyinin 1/9’u devamlı buzla örtülüdür. 12.000 km2’lik bir alan kaplayan buzullar, bir takım kubbe oluşur. Kubbelerin en yükseği; adanın merkezindeki Hofsjokull (1.765 m), Avrupa’nın en büyük buzulu Vatnajökull (yüzeyi 8.420 km2), adanın en yüksek dağı Oraefajökull (2.119 m), bu buzul alanı üstünde yer alır. Cenup kıyılarının düzlüğüne rağmen, şimal kıyıları, dik yamaçlı, derin buzul vadilerinin alt kesimlerinin, deniz altında kalmasıyla ortaya çıkan fiyortlarla kaplıdır. Garp kıyılarındaki, iki büyük koy da buzul çöküntüleri sonucu oluşmuştur. Adanın buzullarla kaplı oluşu, yağmur ve kar yağışlarının yoğunluğu sebebiyle, ırmak ve göller karmaşık bir yapı gösterir. Yaz mevsiminde buzulların çözülmesiyle kabaran ırmakların bulanan suları, karların erimesiyle berraklaşır. En mühim ırmaklar güneyde Thjorsa, Olfusa, Hvjta, Vatnajükull; kuzeyde Skjalfandafijot, Jökulsa, Fjöllum; doğuda Jökulsa a Dal ve Lapar’dır. Kuzeyde muhteşem güzellikteki Myvatn Gölü, kıymetli çözeltiler ihtiva eder.
İklimi ve Nebat Örtüsü: Cenup kıyılarını yalayarak geçen Gulf Stream ve kollarından Şimal Atlantik Akıntısı’nın etkisiyle adada yer yer okyanus iklimi gözlenir. Bununla beraber, hava değişken olup kışlar genel anlamda fırtınalı geçer. Güneybatı kıyılarında en az sıcaklığın 0°C, en yüksek sıcaklığın 11-12°C olduğu ılıman bir iklim yaşanırken, iç kesimlerde ve kuzeyde iklim soğuktur. Bilhassa, kuzeyde, Grönland’dan gelen soğuk hava akımlarının etkisiyle kışlar çok sert ve yoğun kar yağışlı geçer. Senelik averaj yağış tutarı 860 mm’dir. Yağışın büyük kısımı kar şeklinde düşer. Kış döneminde cenup kıyıları deniz trafiğine açık kalırken, kuzeyde fiyortlar donar.
Güneybatıda büyük otlaklar haricinde, toprak kıraçtır. Ortaçağda adanın rüzgârlardan korunan yöreleri söğüt ve kayın ağacı ormanlarıyla örtülüydü. Vakit içinde ağaçlardan kereste elde etmek için kesilmesi, koyun ve keçi otlatılması sonucu, ormanlar otlak ve çayırlıklara dönüştü. Kimi yerlerde ormanlardan arta kalan huş ağaçları göze çarpar. Günümüzde ladin üretimi için yoğun uğraş gösterilir. Rüzgârlara açık kesimler ise tundralarla kaplıdır. Kutup tilkisi, İzlanda midillisi, İzlanda şahini fok, vb örneksiz hayvanların yanı sıra, adaya insan eliyle sokulan ren geyiği, vizon ve türlü kemirgenler yaşar. İspinoz, kar tiraz kuşu, çalıkuşu, kuzgun, vb göçmen kuşlar yaz mevsiminde adaya gelirler. Hayvanların tabii ortamda çoğalmalarını sağlamak ve korumak amacıyla kurulmuş üç ulusal park vardır.
Cemiyet Yapısı: İzlanda’nın ilk yerli halkının büyük çoğunluğu Norveç kökenlidir. Bununla birlikte, İrlandalılar, İskoçlar ve Keltlere de rastlanır. Tüm bunlara rağmen yüzyıllarca bir arada hayata devam etmenin getirmiş olduğu kaynaşma sonucu, günümüzde etnik farklılık ortadan kalkmış durumdadır. Halk içinde derin toplumsal ayrılıklar yoktur, adanın zor tabiat koşulları, İzlanda toplumundaki bağları güçlendirmiştir.
Iktisat:
Ziraat ve Hayvancılık: Tarıma elverişli topraklar, yüzölçümün ama % 1.3’ü kadardır. Patates, şalgam, kuru ot, başlıca tarımsal ürünlerdir. Buna rağmen, modern hayvan yetiştiriciliği, sığır, inek, koyun, domuz, at, kümes hayvanları, et ve süt gereksiniminin karşılanmasına olanak sağlar. Karasularının ilkin 50 mile (1972) bir süre sonra 200 mile (1975) çıkarılması, senelik balık üretimini % 100 artırdı.
Sanayi: Sanayi, balık ve et işleme, alüminyum, ferrosilikon üretimi ve dokumacılığa dayanır. Bu ürünler, bununla birlikte temel dışsatım mallarını oluşturur.
Tabii Kaynaklar: Tabii kaynaklardan yoksun oluşunun yanı sıra, orman varlığı da toplam yüzölçümünün % 1’idir. En mühim kaynaklar jeotermal enerji ve hemen hemen ama % 10’u kullanılan hidroelektrik potansiyelidir. Bilhassa, petrol fiyatlarının artmasından sonrasında daha çok kullanılmaya başlanan jeotermal enerjinin başlıca kullanım alanları, evler ve seraların ısıtılmasıyla diatomit üretimidir.
YORUMLAR