kafatası isim, anatomi İnsanda ve omurgalılarda içinde beyin bulunan, başın kemik kısmı, kafa içi. Lugat 2000 Lügat - T...
kafatası
isim, anatomi
- İnsanda ve omurgalılarda içinde beyin bulunan, başın kemik kısmı, kafa içi.
Lugat 2000 Lügat - Türkçe-İngilizce-Almanca-Fransızca Lügat
Lügat Nedir? Lügat Hakkında
Kafatası Nedir?
KAFATASI a. içinde beyin bulunan kemik çeperli boşluk. (Bk. ansikl. böl.)
—Anat. Kafatası çevresi, kafatasınr saran bölümlerin tümü. (Kafatası çevresi, derinden yüze doğru üç tabakayı ihtiva eder:
1. kafatası kemiklerinin dış zarı;
2. gevşek bir hücre dokusu tabakası;
3. artkafa-alın kası ve kafatası aponevrozu.)
—Nörol. Öznel kafatası travması sendromu, bir kafa travmasından sonrasında, kayda kıymet organik bir lezyon olmadan ortaya çıkan belirtilerin tümü. (Bu sendromda genel anlamda büyük bir halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, hafıza ve dikkat bozukluklarıyla beraber bomboş bir baş duygusu ortaya çıkar. Önemi ilk travmanın şiddetiyle bağıntılı değildir. Çoğu zaman hastanın kişiliğine [sıkıntılı, çökkün] ve mesleki ve toplumsal konumuna bağlıdır.)
—Zool. Kafatası gelişmesi, hayvanlarda, embriyon gelişmesi ve yavrunun büyümesi esnasında kafatasında meydana gelen gelişme. || Kafatası iç kalıbı, bir omurgalıda, kafatası boşluğunun suni ya da naturel kalıbı. Bilhassa memelilerde tümbeyine yakın bir şekil ve görünümdedir.
—ANSİKL. Anat. insanda kafatası, kafanın üst ve arka bölümlerini oluşturan oval bir kutudur. Altta ve arkada omurga ile eklemlenir, önde yüz kemiklerini taşır. Kafatası, orta çizgide bulunan dört tek kemik (önde alın kemiği, kafatasını yüz boşluklarından ayıran temelkemiği ve kalburke- miği, arkada artkafa kemiği) ile bakışımlı iki çift kemiğin (yankafa ve şakak kemikleri) birleşmesinden oluşur. Bu kemiklerin birbirine sıkıca birleşip bağlanmalarını, kenarları girintili çıkıntılı kemik dikişleri sağlar. Doğum esnasında bu dikişler tam kenetlenmiş değildir, aralarında bıngıldak denilen kemikleşmemiş zarsı alanlar bulunur.
Kafatası iki kısma ayrılır: kafatası kubbesi ve kafatası tabanı.
—Kafatası kubbesi bombelidir; tepesine vertesk denir; iç yüzünde geniş ve ince oluklar bulunur; geniş oluklar toplardamar sinüslerinin ince oluklar beyin zarı atardamarlarının karşılığıdır.
—Kafatası tabam muntazam yüzeyli değildir, üstünde çeşitli kafa ve omurilik sinirlerine ve beyinde kan dolaşımını elde eden atar ve toplardamarlara (iç karotis ve omurga damarları) geçit veren delikler vardır. Bu deliklerin başlıcaları şunlardır: optik kanallar, ön ve arka yırtık delikler, iç kulak yolu, artkafa deliği, oval delikler, ufak ve büyük yuvarlak delik, temelkemiği -çene yarığı. Kafatası tabanında şakakke- miğinin kaya denen kısmında kulak boşlukları, gene bu tabanın orta katında türk eyeri denen ve hipofizi barındıran bir boşluk yer alır.
Kafatasının iç yüzüne sertzar yapışır; bu sağlam zar beyni sarıyor ve korur; bunun, beyin yarımkürelerini ayıran bir kıvrımı beyin orağı'nı oluşturur, bir öteki kıvrımı da beyin çadırı'dır, beyinciği ve soğaniliği içeren arka çukuru kapatır.
Kafadanbacaklılarda kafatası ya da baş iskeleti, merkez sinir sisteminin tümünü saran kıkırdak bir kapsül biçimindedir. Omurgalılarda kafatası iki bölüm halindedir: nörokranyum ve splanknokranyum. Nörokranyum beyni ve bazı duyu organlarını (koklama, görme ve işitme kapsülleri) sarıyor; splanknokranyum ağız-yutak bölgesine desteklik eder. Kafatası skleretom ve dış mezanşim kökenlidir. Çenesizlerde lifsel, kırıkdaklı balıklarda kıkırdaksı ve kireçleşmiş, diğeri omurgalılarda azca ya da çok kemik'oşmiş durumdadır. Nörokranyumda, kalburkemiği, gözçukuru şakak ve iştime bölgelerinden oluşan ve paleokranyum denilen bir ön bölüm bulunur (yalnız çenesizlerde), buna, soyoluş bakımından daha yeni olan bir neokranyum denen bir bölüm eklenmiş olur; neokranyum, kafatasına birkaç omurun eklenmesiyle artkafa bölgesini oluşturur. Splanknokranyum esas olarak bazı iskelet yayları ihtiva eder ve bunlar solungaç yuvasını meydana getirir. Ön yay ya da çene yayı, çenelerin iskeletini oluşturur. Bunun derhal ardındaki yay ya da dilkemiği yayı, çenelerin kafatasına asılmasını sağlar. Erişkin amfibyumlarda ve dörtayaklılarda bu dilkemiği yayının bir kısmı, ortakulaktaki üzengiyi oluşturur ve böylece ses titreşimlerinin iletiminde vazife alır; splanknokranyumun diğeri kısımları dilkemiği aygıtını oluşturur. Embriyonda kafatası kıkırdak evresindedir (kıkırdak kafatası), fakat omurgalılarda (kıkırdaklı balıklar hariç) kemikleşir ve kemik kafatası olur. Bu sertleşme derin iskelette, doğrusu iç iskelette kıkırdak kökenli ve yüzeysel ya da dış iskelette deri kökenlidir. En derindeki iç iskeleti örten kafatasının sırt kısmına bilhassa deri kökenli dam denir; memelilerdeki kafatası kubbesi ya da takkesi bundan doğar. Deri iskeletteki bu üstünlük, memelilerde çene ekleminde de görülür: dişler (deri kökenli kemik) skuamozal (deri kökenli dam kemiği) üstüne eklemlenir, oysa diğeri omurgalılarda çene ekleminin kıkırdak kökenli iki kemiği (eklem kemik ile kare kemik) çekiç ile örse dönüşür ve üzengi ile beraber ortakulaktaki üç kemikçiği oluşturur.
—Antropol. ve Biyol. insan kafatası, bireylere ya da toplumlara nazaran değişebilen, gözlemlenebilir ve ölçülebilir bazı karakterler taşır. Bugünkü toplumların incelenmesi bakımından kafatasının antropo- biyolojide mühim bir yeri yoktur, şundan dolayı bugün bu alan, bugünkü insanoğlu üstünde incelenebilen çok geniş bir karakterler yelpazesine dayanmaktadır, fakat kafatası geçmişteki toplumları karşılaştırmak ve insan soyundan fosillerin antropobiyolojideki yerini belirlemek ve bu soyların insan olmayan primatların kalıntılarıyla bağıntısını ortaya çıkarmak için çok kıymetli bir gereçtir
—Patol. Kafatası hastalıkları. Bazı hastalıklar kafatasında yerleşebilir: miyelom, Paget hastalığı, bazı kanser metaztazları, hidrosefali, ansefalosel.
—Kafatası kırıkları. Kafatası kubbesindeki kırıklar, eğer çökme ve kayma yoksa tehlikesizdir. Kafatası tabanı kırıkları kafa sinirlerinde, sinüslerde ya da içkulakta lez- yonlara yol açabilir ve bir çok vakit beyin zarı enfeksiyonuna niçin olur. Kırık iyi mi olursa olsun, beyin lezyonları tüm emareleri ve bunların gidişini derinden etkisinde bırakır (beyin ödemi, beyin zarı kanaması, beyin içi hematom çeşitli sinirsel emareler ve koma biçiminde kendini gösterir; bu beyin lezyonlarıysa yaşamla bağdaşmayabilir). Sertzar dışı ve sertzar altı hematomlar çok özgül emareler gösterir; tramva ile sinirsel belirtilerin belirmesi arasındaki birkaç saatlik özgür vakit beyin travması geçirenlerin sıkı nezaret altında tutulmasını ve gerektiğinde müdahale yapılmasını mecburi kılar. Sekeller (sara, öznel kafa travması sendromu) nadir değildir.
—Anat. Kafatası çevresi, kafatasınr saran bölümlerin tümü. (Kafatası çevresi, derinden yüze doğru üç tabakayı ihtiva eder:
1. kafatası kemiklerinin dış zarı;
2. gevşek bir hücre dokusu tabakası;
3. artkafa-alın kası ve kafatası aponevrozu.)
—Nörol. Öznel kafatası travması sendromu, bir kafa travmasından sonrasında, kayda kıymet organik bir lezyon olmadan ortaya çıkan belirtilerin tümü. (Bu sendromda genel anlamda büyük bir halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, hafıza ve dikkat bozukluklarıyla beraber bomboş bir baş duygusu ortaya çıkar. Önemi ilk travmanın şiddetiyle bağıntılı değildir. Çoğu zaman hastanın kişiliğine [sıkıntılı, çökkün] ve mesleki ve toplumsal konumuna bağlıdır.)
—Zool. Kafatası gelişmesi, hayvanlarda, embriyon gelişmesi ve yavrunun büyümesi esnasında kafatasında meydana gelen gelişme. || Kafatası iç kalıbı, bir omurgalıda, kafatası boşluğunun suni ya da naturel kalıbı. Bilhassa memelilerde tümbeyine yakın bir şekil ve görünümdedir.
—ANSİKL. Anat. insanda kafatası, kafanın üst ve arka bölümlerini oluşturan oval bir kutudur. Altta ve arkada omurga ile eklemlenir, önde yüz kemiklerini taşır. Kafatası, orta çizgide bulunan dört tek kemik (önde alın kemiği, kafatasını yüz boşluklarından ayıran temelkemiği ve kalburke- miği, arkada artkafa kemiği) ile bakışımlı iki çift kemiğin (yankafa ve şakak kemikleri) birleşmesinden oluşur. Bu kemiklerin birbirine sıkıca birleşip bağlanmalarını, kenarları girintili çıkıntılı kemik dikişleri sağlar. Doğum esnasında bu dikişler tam kenetlenmiş değildir, aralarında bıngıldak denilen kemikleşmemiş zarsı alanlar bulunur.
Kafatası iki kısma ayrılır: kafatası kubbesi ve kafatası tabanı.
—Kafatası kubbesi bombelidir; tepesine vertesk denir; iç yüzünde geniş ve ince oluklar bulunur; geniş oluklar toplardamar sinüslerinin ince oluklar beyin zarı atardamarlarının karşılığıdır.
—Kafatası tabam muntazam yüzeyli değildir, üstünde çeşitli kafa ve omurilik sinirlerine ve beyinde kan dolaşımını elde eden atar ve toplardamarlara (iç karotis ve omurga damarları) geçit veren delikler vardır. Bu deliklerin başlıcaları şunlardır: optik kanallar, ön ve arka yırtık delikler, iç kulak yolu, artkafa deliği, oval delikler, ufak ve büyük yuvarlak delik, temelkemiği -çene yarığı. Kafatası tabanında şakakke- miğinin kaya denen kısmında kulak boşlukları, gene bu tabanın orta katında türk eyeri denen ve hipofizi barındıran bir boşluk yer alır.
Kafatasının iç yüzüne sertzar yapışır; bu sağlam zar beyni sarıyor ve korur; bunun, beyin yarımkürelerini ayıran bir kıvrımı beyin orağı'nı oluşturur, bir öteki kıvrımı da beyin çadırı'dır, beyinciği ve soğaniliği içeren arka çukuru kapatır.
Kafadanbacaklılarda kafatası ya da baş iskeleti, merkez sinir sisteminin tümünü saran kıkırdak bir kapsül biçimindedir. Omurgalılarda kafatası iki bölüm halindedir: nörokranyum ve splanknokranyum. Nörokranyum beyni ve bazı duyu organlarını (koklama, görme ve işitme kapsülleri) sarıyor; splanknokranyum ağız-yutak bölgesine desteklik eder. Kafatası skleretom ve dış mezanşim kökenlidir. Çenesizlerde lifsel, kırıkdaklı balıklarda kıkırdaksı ve kireçleşmiş, diğeri omurgalılarda azca ya da çok kemik'oşmiş durumdadır. Nörokranyumda, kalburkemiği, gözçukuru şakak ve iştime bölgelerinden oluşan ve paleokranyum denilen bir ön bölüm bulunur (yalnız çenesizlerde), buna, soyoluş bakımından daha yeni olan bir neokranyum denen bir bölüm eklenmiş olur; neokranyum, kafatasına birkaç omurun eklenmesiyle artkafa bölgesini oluşturur. Splanknokranyum esas olarak bazı iskelet yayları ihtiva eder ve bunlar solungaç yuvasını meydana getirir. Ön yay ya da çene yayı, çenelerin iskeletini oluşturur. Bunun derhal ardındaki yay ya da dilkemiği yayı, çenelerin kafatasına asılmasını sağlar. Erişkin amfibyumlarda ve dörtayaklılarda bu dilkemiği yayının bir kısmı, ortakulaktaki üzengiyi oluşturur ve böylece ses titreşimlerinin iletiminde vazife alır; splanknokranyumun diğeri kısımları dilkemiği aygıtını oluşturur. Embriyonda kafatası kıkırdak evresindedir (kıkırdak kafatası), fakat omurgalılarda (kıkırdaklı balıklar hariç) kemikleşir ve kemik kafatası olur. Bu sertleşme derin iskelette, doğrusu iç iskelette kıkırdak kökenli ve yüzeysel ya da dış iskelette deri kökenlidir. En derindeki iç iskeleti örten kafatasının sırt kısmına bilhassa deri kökenli dam denir; memelilerdeki kafatası kubbesi ya da takkesi bundan doğar. Deri iskeletteki bu üstünlük, memelilerde çene ekleminde de görülür: dişler (deri kökenli kemik) skuamozal (deri kökenli dam kemiği) üstüne eklemlenir, oysa diğeri omurgalılarda çene ekleminin kıkırdak kökenli iki kemiği (eklem kemik ile kare kemik) çekiç ile örse dönüşür ve üzengi ile beraber ortakulaktaki üç kemikçiği oluşturur.
—Antropol. ve Biyol. insan kafatası, bireylere ya da toplumlara nazaran değişebilen, gözlemlenebilir ve ölçülebilir bazı karakterler taşır. Bugünkü toplumların incelenmesi bakımından kafatasının antropo- biyolojide mühim bir yeri yoktur, şundan dolayı bugün bu alan, bugünkü insanoğlu üstünde incelenebilen çok geniş bir karakterler yelpazesine dayanmaktadır, fakat kafatası geçmişteki toplumları karşılaştırmak ve insan soyundan fosillerin antropobiyolojideki yerini belirlemek ve bu soyların insan olmayan primatların kalıntılarıyla bağıntısını ortaya çıkarmak için çok kıymetli bir gereçtir
—Patol. Kafatası hastalıkları. Bazı hastalıklar kafatasında yerleşebilir: miyelom, Paget hastalığı, bazı kanser metaztazları, hidrosefali, ansefalosel.
—Kafatası kırıkları. Kafatası kubbesindeki kırıklar, eğer çökme ve kayma yoksa tehlikesizdir. Kafatası tabanı kırıkları kafa sinirlerinde, sinüslerde ya da içkulakta lez- yonlara yol açabilir ve bir çok vakit beyin zarı enfeksiyonuna niçin olur. Kırık iyi mi olursa olsun, beyin lezyonları tüm emareleri ve bunların gidişini derinden etkisinde bırakır (beyin ödemi, beyin zarı kanaması, beyin içi hematom çeşitli sinirsel emareler ve koma biçiminde kendini gösterir; bu beyin lezyonlarıysa yaşamla bağdaşmayabilir). Sertzar dışı ve sertzar altı hematomlar çok özgül emareler gösterir; tramva ile sinirsel belirtilerin belirmesi arasındaki birkaç saatlik özgür vakit beyin travması geçirenlerin sıkı nezaret altında tutulmasını ve gerektiğinde müdahale yapılmasını mecburi kılar. Sekeller (sara, öznel kafa travması sendromu) nadir değildir.
Kaynak: Büyük Larousse
kafatası ingilizcesi
- skull, cranium
Kafatası
Beyni çevreleyen kemiklerin sıkıca kenetlenmesiyle oluşan yapı. Beyni dış etkilerden korur. Şekli yumurtamsıdır. Alt arkasında omurga ile eklemlenir. Ön tarafına yüz kemikleri bağlanır. Sekiz kemiğin birbirine eklemlenmesinden oluşur. Bunlardan dördü çift kemikler (iki yan kafa kemiği ve şakak kemikleri), öteki dördü ise tek kemiklerdir (alın, kalbur, temel ve art kafa kemikleri). Bir bebeğin kafatası, yumuşak ve incedir; eklemler içinde bıngıldak denilen zarsı boşluk vardır. Kafatası biçimleri doğuştan ya da sonradan olan çarpıklıklar taşıyabilir. Kafatasındaki kırık ya da çatlaklar, beyin için tehlikeli olabilir.
DEVAMI
Beyni çevreleyen kemiklerin sıkıca kenetlenmesiyle oluşan yapı. Beyni dış etkilerden korur. Şekli yumurtamsıdır. Alt arkasında omurga ile eklemlenir. Ön tarafına yüz kemikleri bağlanır. Sekiz kemiğin birbirine eklemlenmesinden oluşur. Bunlardan dördü çift kemikler (iki yan kafa kemiği ve şakak kemikleri), öteki dördü ise tek kemiklerdir (alın, kalbur, temel ve art kafa kemikleri). Bir bebeğin kafatası, yumuşak ve incedir; eklemler içinde bıngıldak denilen zarsı boşluk vardır. Kafatası biçimleri doğuştan ya da sonradan olan çarpıklıklar taşıyabilir. Kafatasındaki kırık ya da çatlaklar, beyin için tehlikeli olabilir.
DEVAMI
Lugat 2000 Lügat - Türkçe-İngilizce-Almanca-Fransızca Lügat
Lügat Nedir? Lügat Hakkında
Kafatası Nedir?
YORUMLAR