Cenup ve Şimal Kutuplarının genel özellikleri ile ilgili bilgiler. Kutuplarda yaşam nasıldır? Kutupların keşiflerin hikayeleri ve coğrafi de...
Cenup ve Şimal Kutuplarının genel özellikleri ile ilgili bilgiler. Kutuplarda yaşam nasıldır? Kutupların keşiflerin hikayeleri ve coğrafi detayları.
Yeryuvarlağının Ekvator’dan en uzak iki noktasından her herhangi birine kutup ismi verilir. Yer ekseninin kutuplardan geçmiş olduğu varsayılır. Kutuplardan kuzeydekine Şimal Kutbu (Arktika), cenup dekine de Cenup Kutbu (Antarktika) denir. Şimdi bu tarz şeyleri sırasıyla görelim.
BAŞTAN BAŞA KARLARLA, BUZLARLA KAPLI ÜLKELER
Şimal Kutup Çemberi’nin kuzeyinde kalan mıntıkaya Arktika denir. Bu bölge, karlarla, buzlarla kaplı denizleri, kara parçalarını içine alır. Asya, Avrupa, ABD’nın en şimal kesimleri de Arktika sınırları içine girer. Grönland’ın ise büyük bir kısımı bu bölgededir. Arktika’nın yüzölçümü 12.000.000 kilometrekareyi geçen bir kesimi Şimal Buz Denizi ile kaplıdır. Arktika’nın genel yüzölçümü ise, 20.000.000 kilometrekare kadardır.
ALTI AY GECE, ALTI AY GÜNDÜZ
Dünya, bilinmiş olduğu benzer biçimde, ekseni çevresinde eğik olarak döner. Bu nedenle, Arktika, senenin altı ayında güneşten yoksun kalır; diğer altı ayında da devamlı güneş görür. Ama, bu altı ay içinde de güneş ışınları bu mıntıkaya dikey’olarak düşmez. Bu bakımdan, yaz güneşi dahi Arktika’yı iyice ısıtmaktan uzaktır.
DOKSAN METRE KALINLIĞINDA BUZ TABAKALARI
Şimal Buz Denizi’nin yarısından büyük bir kesimi devamlı buzlar altındadır. Denizin derinliği 3.600 metreyi bulur. Arktika’da karalar da, denizler de yaz, kış kaim bir buz tabakasıyla kaplıdır. Buzların kalınlığı kimi bölgelerde 60 – 90 metreyi bulur. Buzların küçük oranda daha az olduğu bölgelerde, yazları bazı bitkiler yetişir.
EN SOĞUK YER KUTUP NOKTASI DEĞİL
Arktika’nın en soğuk bölgesi, ilk bakışta akla gelebileceği benzer biçimde, Şimal Kutbu, ya da yakınları değildir. Bölgenin en soğuk kesimi, Şimal Kutup Çemberi civarlarındaki Yakutsk’tur. Burada ısı, kimi zaman -86°’ye kadar düşer.
Şimal Buz Denizi adalarındaki en az ısı -53°, Şimal Kutbu’ndaki en az ısı ise ama -48°’dir. Yazları ise, ısı Arktika’mn kimi bölgelerinde +27°’ye kadar yükselir.
SİSLER İÇİNDE
Arktika’ya az kar yağar. Bölümde ö-nemli bir buzula da rastlanmaz. Çünkü, buzulların oluşabilmesi için, her şeyden ilkin dağlar gereklidir. Arktika’da çok sık sis olur. Yazın karadan doğru esen en hafifçe bir rüzgâr dahi, denizin buzlu havasıyla karşılaşınca, sise neden olur. Bunun benzer biçimde, denizden esen soğuk rüzgârlar da, çok ısınmış karaların üstüne ulaşınca, sis meydana getirirler.
ARKTİKA’DA HANGİ BİTKİLER, HANGİ HAYVANLAR VAR?
Arktika’nın cenup kesimlerinde, 2.000 tür nebat yaşar. Bu bölümde ladin, huş, köknar ağaçlan boldur. Bodur söğüt ağaçlarına da rastlanır. Daha şimal kesimlerde ise Arktika çayırlan, çalılıklar, likenler yetişir. Bu tür şeyler, bölümde yaşayan misk öküzleriyle ren geyiklerinin başlıca besinidir. Arktika’da çiçek açan bitkiler, çiçeksizlerden on kat daha çoktur.
Arktika’da yaşayan hayvanların başlangıcında ren geyiği ile misk öküzü gelir. Bu tür şeyler, tarih öncesi zamanlardan bu zamana kadar, evcil hayvanlardır. Misk öküzlerinin yününden yararlanılır. Arktika’da bunlardan biride başka fok, mors, balina benzer biçimde deniz hayvanları ile ak ayı, tilki de yaşar.
ARKTİKA’DA MADEN BOL
Arktika, maden bakımından çok mühim bir bölgedir. Atom bombası için lüzumlu uranyum’un büyük bir bölümü Kanada’nın Şimal Kutup Çemberi içinde kalan kesiminden elde edilir. Bölümde bununla birlikte bakır, demir, altın, petrol yatakları da vardır. Kutuplarda meydana getirilen bulgu yolculuklarında maden uzmanları bu bölgelerde yeni madenler sağlamak suretiyle de araştırmalara girişiyorlar.
ARKTİKA’DA İNSANLAR NASIL YAŞARLAR?
Milyonlarca kilometrekarelik bir yer olan Arktika’nın nüfusu pek azdır. 100 kilometrekare’ye ama bir şahıs düşer.
ABD’nın Arktika kapsamına giren bölgesi ile Grönland’da Eskimolar yaşar. Bu tür şeyler çok ilkel bir yaşam sürerler, iglu denen buzdan kulübelerde yaşarlar. Tüm ömürleri, oradan oraya giderek, av hayvanı aramakla geçer. Hayvan derilerinden yaptıkları rahat giysilerle dondurucu soğuğu yenmeye çalışırlar.
MEYVA NEDİR BİLMEZLER
Eskimolar’ın başlıca gıdaları balık ile fok etidir. Süt, taze sebze, meyva nedir bilmezler. Vücutları için lüzumlu olan vitamini kucak kucak çiğ etle balık yiyerek gidermeye çalışırlar. Fok balığının etinden başka, yağından da yararlanırlar. Bu yağla hem ısınır, hem de aydınlanırlar.
Eskimolar sakin yaradılışlı, dürüst, neşeli insanlardır. Müziğe, dostluğa düşkündürler. Cenk, kavga, hırsızlık nedir bilmezler. Burunlarını birbirine sürtüştürerek selâmlaşırlar. Ama, son zamanlarda, Beyazlar’dan bir sürü yeni âdetler öğrenmişlerdir.
YORUMLAR