makas isim Arapça mi®a¹¹ 1 . Bir eksen çevresinde dönebilecek halde çapraz eklemlenmiş, birbirine bakan yüzleri keskin iki ç...
makas
isim Arapça mi®a¹¹
1 .Bir eksen çevresinde dönebilecek halde çapraz eklemlenmiş, birbirine bakan yüzleri keskin iki çelik lamadan oluşmuş, arasına yerleştirilen herhangi bir şeyi kesmeye yarayan vasıta, sındı:
"Her iki eliyle kullanırdı makasıyla tarağını."- N. Cumalı.
2 .Birbirine komşu iki demir yolu hattını derhal bunların uzantısındaki üçüncü hatta bağlamaya yarayan alet.
3 .Birbirini kesen demir yolu kavşağı.
4 .Bazı araçlarda üst üste konulmuş birkaç yassı çelikten yay.
5 .Çatı ve köprülerde çoğu zaman ağaç ya da çelikten meydana getirilen, ağırlığı karşılıklı iki ayağa ya da duvara aktaran çatılmış kiriş sistemi.
6 .Mobilyalarda yukarıdan aşağıya doğru oluşturulan kapakları yatay konumda tutmak amacıyla yapılmış mafsallı, kollu kapak aracı.
7 .mecaz Çalma, kırpma.
8 .mimarlık Dirsek.
9 .denizcilik üst uçları birbirine bağlı, alt uçları açık olan iki direkten kurulmuş, ağırlık kaldırma düzeni.
10 .hayvan bilimi Bazı eklem bacaklı hayvanların ön ayaklarında bulunan, müdafa ve saldırmada kullanılan kıskaç.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- makas almak
- makas değişiklik yapmak
- makas vurmak
- makas hakkı
- makas oranı
- bahçe makası
- çember makası
- sürfile makası
- tırnak makası
Rüyada Makas Görmek
Maxim - Makas (Mp3)
ABD Kara Makas Gagalısı (Rhynchops nigra)
MAKAS, keskin kenarları karşılıklı gelecek halde bir araya getirilmiş iki bıçaktan oluÂşan ve saplarına bastırılarak bıçak ağızlarının birbirine değdirilmesi kanalıyla çalıştırılan kesiÂci, metal bir aygıttır. Makaslarda çoğu zaman, kesici ağzın bitip sapın başladığı noktadaki bir pim ya da vida, makası oluşturan iki bıçağı birleştirir. Pimin bir yanında kalan bölüme makasın sapı, diğer tarafındaki bölüme makaÂsın ağzı denir. İki sap birbirine yaklaştırıldığı vakit, keskin ağızlar ortadaki pimin çevreÂsinde dönerek bir araya gelir (makas kapanır) ve aralarında bulunan şeyi keser. Saplar birbirinden uzaklaştırılınca da pimin çevresinÂde dönen bıçaklar birbirinden ayrılır (makas açılır). Makası oluşturan iki bıçağın C biçiÂminde bir yayla, saplarından birleştirilmesiyle meydana getirilen makaslar da vardır.
İlk kez Tunç Çağı'nda meydana getirilen yaylı makasÂlar Avrupa'da ortaçağ sonuna kadar kullanılÂmıştır. Romalılar ve Eski Çinliler ise tunç ya da demirden yapılmış, pimli makaslar kullanÂmıştır. Pimli makasların Avrupa'da yaygın olarak kullanılması Robert Hinchcliffe'in 1761'de İngiltere'nin Sheffield kentinde dökÂme çelikten makas üretmesiyle adım atmıştır.
En iyi makas, kızıl kor sıcaklığındaki yükÂsek karbonlu çelikten yapılır; fakat soğuk dövme çelikten de iyi makas yapılabilir. Cerrah makası paslanmaz çelikten yapılır. Makasın sapı ve ağzı çoğu zaman tek parçadır. Makasın ağzını oluşturan bıçaklar birbirine yalnızca kesici kenarları süresince ve pimin takılı olduğu noktada değecek halde hafifçe eğri olarak yapılır.
Metalleri kesmek için, çalı ya da ağaçlan budamak için uzun saplı hususi makaslar geliştiÂrilmiştir.
Kaynak: Temel Britannica
MAKAS a. (ar. mikaş'tan).
1. Bir eksen çevresinde hareket edebilecek halde çapraz olarak birleştirilmiş iki kesici lamadan oluşan ve bu lamaların birbirine yak- laştırılmasıyla araya yerleştirilen cismi kesmeye yarayan aygıt.
2. Makas almak, bir kimsenin yanağını işaret parmağıyla ortaparmak arasına alarak sıkmak, kesme almak (arg.). || Makas oranı, makas hakkı, elbise biçiminde ölçüden birazcık fazla bırakılan yer; ölçüden fazlalığı organik karşılaman miktar. || Makas vurmak, makasla kesmek. || Bir kimseyi makasa almak, birkaç şahıs beraber onu sıkıştırmak, rahatça hareket etmesini engellemek. || Tırnak makası, el ve a^ık tırnaklarını kesmeye yarayan kısa ve eğri ağızlı, ya da kıskaç biçiminde çelik makas türü.
*-*Al. tak. Sert gereçleri (metal, karton vb.) kesmede kullanılan ekip. (Bk. ansikl. böl.) || Elektrikli makas, kesici kolları kamlar ya da bir biyelmanivela sistemi yardımıyla bir elektrik motoruyla hareket ettirilen makas.
*-*Arabac. Gaşgasının önüne ye arkasına çift, yanlarına da tek olmak suretiyle yerleştirilen yaprak yaylar. || Biri durağan(durgun) ve büyük, diğeri onun ortasına mille geçirilmiş oynak ve minik iki keskin ağızlı koldan oluşan sac kesme aleti. m-Bahç. Bahçıvan makası ya da budama makası, minik dalları kesmeye, ağaçları budamaya yarayan makas. (Bk. ansikl. böl.) || Çit makası, çitleri budamak için kullanılan, çok uzun kollu bahçıvan makası.
*-*Balıkç. Voli ve trata benzer biçimde ağlarda yakalara bağlanan ve ağın çekilmesini kolaylaştıran, ince, silindir biçiminde tahta parçası. (Boyuna, halatlara bağlanır. Bazı ağ tiplerinde alt uçlarına dik durmalarını sağlamak için ağırlık bağlandığı da olur.)
*-*Basın. Bir metinde uygulanan kesinti (halk dili).
*-*Cerr. Eğri makas, kesici ağızları, oynak yerinin ötesinde saplarla açı icra eden makas.
*-*Denize. Ağır cisimleri kaldırmada kullanılan, cundaları birbirine bağlanmış, topukları ise ventolarla sabitleştirilmiş bir çift sağlam direkten meydana getirilen dikme. (Cundalarına palanga donatılarak ağır cisimler kolayca kaldırılır.) ||Yelken makası, bir yelkenli teknede, mayna edilen yelkenin bumbasını taşıyan X biçiminde düzenek. (Yelken makası hareketlidir ve yelken hisa edildiğinde kaldırılır.)
*-* Dy. Birbirine komşu iki demiryolu hattını, bunların uzantısındaki başka bir hatta bağlamaya yarayan aygıt. (Bk. ansikl. böl.) Makas dili, makas başına doğru incelen bir raydan oluşan ve tekerlek budenlerini uygun yönde kılavuzlamaya yarayan makas parçası.
*-*El sant. Diş yş. da tırnak makası - Diş. ||Düz makas bakırcılıkta bakır levhanın kesilmesinde kullanılan, kerpetene benzer makas. (Bakırcılıkta en fazlaca kullanılan makaslardandır.) || Tel 'makası, bakırcılıkta bakraç, kazan, leğen türü kapların ağız kısmına çevrilen kalınca demir çubukları kesmeye yarayan makas. ||Yan makası, bakırcılıkta düz makas ve inceburunun giremediği bölgeleri kesmeye yarayan ağzı gaga biçiminde sivvi.ve eğri makas. (Eğri makas, oyma makası da denir.)
*-*Ev eşy. Sofrada sunulan kümes hayvanlarını parçalara ayırmakta kullanılan yaylı ve eğri ağızlı iri makas türü.
*-*Haliç. El dokuması halılarda ilme boylarının aynı düzeyde kesilmesine yarayan alet. (Uzunca, sivri uçlu makas biçiminde olanlann yanı sıra, ilme boyuna nazaran ayarlanabilenleri de vardır.) Makas altı, ilme boylarının aynı düzeyde kesilmesi esnasında çıkan kırpıntı.
*-*İnş. Tenekeci makası, çinko levhaları kesmeye yarayan, iki pah oluşturacak halde bilenmiş, kıvrık uçlu demir alet.
*-*İnş. ve Dülg. Çatının uzunluğu süresince düşey ve yanal bir düzlem içinde birleştirilmiş çatkı parçalanndan oluşan ve iki sağrılı bir dam örtüsünü aşıklar vesilesiyle taşımaya yarayan tüm. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Ara makas, metal bir çatıda iki makas içinde yer alarak ara yükü hafifleten üçgen kafes kiriş. || Sağrı ya da sırt makası, ikilt;jam sağrısının birleştiği yerde düzgüsel çatı makasıyla çapraz olarak birleşen yarım makas. || Yarım makas, tek (sundurma çatı) ya da üçgen sağrılı bir çatıda kullanılan, bir makasın yarısına eşdeğer tek makas kirişli üçgen çatkı öğesi.
*-*Kâğ san. Kâğıt ya da karton bobinlerini ya da rulolarını yaprak halinde kesen alet. (Eşanl. FORMASYON BIÇAĞI.) || Ayırıcı makas, kusurlu yaprakları saptayarak kesilen kâğıtlar arasından ayıran bir düzenekle donatılmış mal^s || Plan makas kâğıt ya da karton yapraklarını, mesela kutu ya da minik mukavva eşyalar yapmak için, tek tek kesmek için kullanılan makas.
*-*Kâğ. san. ve Ciltç. Matbaalarda, kâğıt fabrikalarında ve ciltçilikte kâğıdı yaprak haline getirmek ve bilhassa kitap kenarlarını kesmek için kullanılan aygıt. (GİYOTİN, BIÇAK, ARZANİ MAKAS da denir.) [Bk. ansikl. böl.]
*-*Koregr. Gerilmiş tutulan bacakların, havadayken birbiriyle almaşarak ene dördüncü pozisyonda bir battement yapmış olduğu ve kolların taç biçiminde başın üzerine kaldırıldığı sıçrama. (Bu sıçrama, jimnastiğe ve folklorik danslara aittir. Arkaya makas, akrobaside de kullanılır.)
*-*Mak. san. Kesme işlemlerinde kullanılan makine ya da düzenek. || Daire makas, sac parçalarını hususi bir çevre dizgisi süresince kesen iki döner bıçağı bulunan mştkas. || Sac makası, sac levhaları doğrusal bir çizgi süresince kesmede kullanılan, ayaklı ya da ayaksız makas. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Marangl. Eklemli ya da hidrolik iki uzun koldan oluşan ve düşme kapakları yatay konumda tutmaya olanak veren bir tüı menteşe. (Makas, her iki kolunun ucunda bulunan ayaklardan birini kapağa, öbürünü dolap çatkısına vidalayarak tespil edilir. Stoplama düzeneği kapağın konumuna nazaran ayarlanır.)
*-*Matbaac. Kâğıt tabakasını kenar tablasından alıp dönmekte olan merdanenin kıskaçlarına aktaran düzenek.
*-*Sirk. Bir akrobatın ya da bir karı at cambazının bacaklarını bir makas benzer biçimde açıp kapayarak yapmış olduğu atlama hareketi.
*-*Spor Makasın açılıp kapanmasına benzeyen bacak hareketi. Makas yüksek ve uzun atlamada, jimnastikte [kulplu beygir], güreşte, catch'de ve bazı yüzme stillerinde kullanılır.
*-*Tekst. Elle dokuma esnasında, peluşların ve ipek-kadifelerin havını kesmede kullanılan ve çok keskin bir lamayla donatılmış demir bir yataktan oluşan ekip. || Makas makinesi, yünlü kumaşları ve kimi kez de pamuklu dokumaları makaslamaya yarayan makine. (Makas makinesi, yüksek hızda dönen, helisel çelik bıçaklarla donatılmış bir ya da iki silindir ihtiva eder.)
*-*Tüt. Puro makası, puroların ucunu kesmeye yarayan aygıt.
*-*Zool. Eklembacaklılarda, sonunda bir kıskaç bulunan eklenti. (Önayaklı kabuklularda kıskaç iki parmaktan oluşur: sondan bundan önceki eklemin ya da propod'un devamı olan hareketsiz bir parmak; son boğumdan oluşan hareketli bir parmak.)
*-*ANSİKL. Al. tak. Makaslar, tenekecilikte, sac ve çinko işlemeciliğinde, kazancılıkta tek elle kullanılır. Çitleri ve bordür bitkilerini aynı hizada biçmeye yarayan bahçıvan makasları ile birazcık kalınca metal telleri kesmek için kullanılan takımlar iki elle çalıştırılır Makaslar kartonculuk ve ciltçilik benzer biçimde öteki meslek dallarında da kullanılır; bir tezgâha bağlanarak kullanılan bu makaslara giyotin ya da keski adı verilir.
*-*Bahç. Bahçıvan makasları, uzunluklarının dörtte üçünde yer edinen bir eksen çevresinde hareket eden iki koldan oluşur, iki koldan birinin ucunda içbükey, ötekinin ucunda dışbükey birer ağız vardır; yalnız içbükey ağız kesicidir, diğeri kesme esnasında dalı tutmaya yarar. Onun için keserken daima kesici ağız diğeri ağza nazaran dalın altına daha yakın tutulmalıdır. Bağlarda kullanılan budama makaslarının havalı sistemle çalışanları da vardır.
*-*Dy. Makas iki yaslanma rayından oluşan bir makas şasisinden meydana gelir; bu yaslanma rayları içinde iki makas dili ya da iğnesi salınır Makas dilleri, dilin yaslanma raylarının birine ya da diğerine yanaşmasına bağlı olarak, kursu esnasında tekerleklerin budeniyle kılavuzlanan vagona almaşık olarak lüzumlu doğrultuyu vermeyi sağlar.
Makas dilleri hareketleri esnasında şasiyi taşıyan traverslere tespit edilmiş yataklar üstünde kayar. Bu diller ara çubuğu isminde olan çubuklarla birbirine bağlıdır. Ufak açık çağıl makaslarda diller mafsallı değil esnektir. Bu diller bir manevra levyesi ile yerinden çalıştırılabileceği benzer biçimde manevra çubukları ya da telleriyle uzaktaki bir kumanda masasından ya da postasından da hareket ettirilebilir; ek olarak elektrikle kumanda edilen diller de vardır. Bir kumanda masasında ya da kendi içinde birbirine bağlayan kimi koşullar kilitleme düzenekleri ve kombinatörlerle gerçekleştirilir.
Dilin herhangi bir nedenle aralık kalması, dingil tekerlek budenlerinin aynı anda makas dili ile yaslanma rayı arasına girmesine ve dolayısıyla taşıtın raydan çıkmasına niçin olur Bu, makasın fena kullanımından doğabilecek en büyük tehlikelerden biridir. Bu şekilde bir durumu önlemek için trenlerin geçişi esnasında makas dillerini durağan(durgun) bir konumda tutmaya olanak veren bir kilitleme düzeneğinden yararlanılır. Bunun yanı sıra, dillerin konumu makas denetim aygıt'ı isminde olan bir aygıtla da denetlenir. Bu aygıt, makas dilleri yaslanma rayına tam olarak yapışmadığı ve kilitlenmediği sürece makasa giriş izni veren işaretlerin açılmasını önler.
Kimi durumlarda taşıtların geçişi esnasında dillerin yerinden oynamasını önleyen hususi pedallar kullanılır.
iki yollu bir makas, dingil tekerleklerinden birinin, diğer tekerleğin üstünde yuvarlandığı rayı aşmasına olanak veren bir kruvazman ile son bulur.
Tek bir yoldan iki ya da üç yola giriş elde eden makaslara iki ya da üç yollu makas adı verilir. Makas bir kruvazman çıkışında da yer aldığında “birbirine geçişli kolay ya da çift kruvazman†oluşturur.
Her türlü koşulda çalıştırılabilen makasa kolay makas denir. Bir anayol ile birle- şerek ikinci bir anayol oluşturan makasa "çatallanma makası†ya da "İngiliz makası" adı verilir; tek bir yoldan, aynı doğrultuda iki yol oluşturan makasa dedublöman makası denir. Yolu sapma yapmadan düz olarak devam eden makaslara düzgüsel makas, yolu eğri olan makaslara da eğri makas adı verilir; oluşturduğu iki yeni yol, anayolun her iki yanında bakışımlı olarak yer edinen makasa bakışımlı makas denir. Makasa iğneden giren bir taşıtın sağa ya da sola sapmasına nazaran makas sağ ya da sol makas adını alır.
Bir makasın açısı, gerek ondalık kıymet, gerek kesir biçiminde (mesela 0,111 ya da 1/9) gösterilen teğetiyle ayırt edilir.
Bir makasın açısı küçüldükçe sapan yolda makası geçerken uygulanan sınır hız artar.
*-*inş. ve Dülg. Ahşap, metal ya da betonarme, şekil değiştirmez üçgen bir çatkı öğesi olan makas, en yalın biçimiyle, yatay bir gergi ya da taban kirişi içinde birleşen eğik iki makas kirişinden oluşur. Gergiye gelen yükü azaltmak ve makas kirişlerinin ucunu karşılamak için, makasa düşey bir çatı babası eklenmiş olur. Göğüslemeler, kalkık bir gergi (yalancı gergi), ayaklar ve destek sunar, geniş açıklı bir makasta eğilmeyi önlemek için konulmuş olan öğelerdir. Çatı makası aşıklar vesilesiyle mertekleri taşır; kimi durumlarda da yanlamalar direkt doğruya mertekleri oluşturur.
*-*Kâğ san. ve Ciltç. Sanayide kullanılan makaslarda durağan(durgun) bir tabla ile bir volanla hareket ettirilen ve yanlamasına yer değiştiren kesici bir lama bulunur. Ayarlanabilir bir büteye dayanan kâğıt bir presle kesme işlemi süresince durağan(durgun) olarak yerinde tutulur. Tek lamalı makaslar otomatikman çalışabilir ve evvel programlanarak kesim yapabilir. Bu makaslar kâğıtları tıraşlamaya, kusursuz bir halde gönyelemeye ve gerektiğinde daha minik ebatlara ayırmaya yarar. üç lamalı otomatik makaslar mecmua, kitap vb. kenarlarını tıraşlamada kullanılır.
*-*Mak. san. Bir sac makası yatay ve durağan(durgun) bir kesici lama ile düşey düzlemde hareket eden ve aşağı doğru inerken kesme bölgesinin bir kenardan öteki kenara değin yavaş yaVaş yer değiştirmesini sağlayacak halde hafifçe eğik olan öteki bir kesici lamadan oluşur. Bir kısmı tabla üstüne yatırılan kesilecek sac, kesici lamalar arasına sokulur; makas çalıştırıldığında, levha, kesilmeden ilkin tablaya doğru sıkışır ve hareketsizleşir. Bir elektrik motoruyla tahrik edilen büyük makaslar, kalınlığı birkaç milimetre olan çelik sacları birkaç metrelik bir en süresince kesebilir.
1. Bir eksen çevresinde hareket edebilecek halde çapraz olarak birleştirilmiş iki kesici lamadan oluşan ve bu lamaların birbirine yak- laştırılmasıyla araya yerleştirilen cismi kesmeye yarayan aygıt.
2. Makas almak, bir kimsenin yanağını işaret parmağıyla ortaparmak arasına alarak sıkmak, kesme almak (arg.). || Makas oranı, makas hakkı, elbise biçiminde ölçüden birazcık fazla bırakılan yer; ölçüden fazlalığı organik karşılaman miktar. || Makas vurmak, makasla kesmek. || Bir kimseyi makasa almak, birkaç şahıs beraber onu sıkıştırmak, rahatça hareket etmesini engellemek. || Tırnak makası, el ve a^ık tırnaklarını kesmeye yarayan kısa ve eğri ağızlı, ya da kıskaç biçiminde çelik makas türü.
*-*Al. tak. Sert gereçleri (metal, karton vb.) kesmede kullanılan ekip. (Bk. ansikl. böl.) || Elektrikli makas, kesici kolları kamlar ya da bir biyelmanivela sistemi yardımıyla bir elektrik motoruyla hareket ettirilen makas.
*-*Arabac. Gaşgasının önüne ye arkasına çift, yanlarına da tek olmak suretiyle yerleştirilen yaprak yaylar. || Biri durağan(durgun) ve büyük, diğeri onun ortasına mille geçirilmiş oynak ve minik iki keskin ağızlı koldan oluşan sac kesme aleti. m-Bahç. Bahçıvan makası ya da budama makası, minik dalları kesmeye, ağaçları budamaya yarayan makas. (Bk. ansikl. böl.) || Çit makası, çitleri budamak için kullanılan, çok uzun kollu bahçıvan makası.
*-*Balıkç. Voli ve trata benzer biçimde ağlarda yakalara bağlanan ve ağın çekilmesini kolaylaştıran, ince, silindir biçiminde tahta parçası. (Boyuna, halatlara bağlanır. Bazı ağ tiplerinde alt uçlarına dik durmalarını sağlamak için ağırlık bağlandığı da olur.)
*-*Basın. Bir metinde uygulanan kesinti (halk dili).
*-*Cerr. Eğri makas, kesici ağızları, oynak yerinin ötesinde saplarla açı icra eden makas.
*-*Denize. Ağır cisimleri kaldırmada kullanılan, cundaları birbirine bağlanmış, topukları ise ventolarla sabitleştirilmiş bir çift sağlam direkten meydana getirilen dikme. (Cundalarına palanga donatılarak ağır cisimler kolayca kaldırılır.) ||Yelken makası, bir yelkenli teknede, mayna edilen yelkenin bumbasını taşıyan X biçiminde düzenek. (Yelken makası hareketlidir ve yelken hisa edildiğinde kaldırılır.)
*-* Dy. Birbirine komşu iki demiryolu hattını, bunların uzantısındaki başka bir hatta bağlamaya yarayan aygıt. (Bk. ansikl. böl.) Makas dili, makas başına doğru incelen bir raydan oluşan ve tekerlek budenlerini uygun yönde kılavuzlamaya yarayan makas parçası.
*-*El sant. Diş yş. da tırnak makası - Diş. ||Düz makas bakırcılıkta bakır levhanın kesilmesinde kullanılan, kerpetene benzer makas. (Bakırcılıkta en fazlaca kullanılan makaslardandır.) || Tel 'makası, bakırcılıkta bakraç, kazan, leğen türü kapların ağız kısmına çevrilen kalınca demir çubukları kesmeye yarayan makas. ||Yan makası, bakırcılıkta düz makas ve inceburunun giremediği bölgeleri kesmeye yarayan ağzı gaga biçiminde sivvi.ve eğri makas. (Eğri makas, oyma makası da denir.)
*-*Ev eşy. Sofrada sunulan kümes hayvanlarını parçalara ayırmakta kullanılan yaylı ve eğri ağızlı iri makas türü.
*-*Haliç. El dokuması halılarda ilme boylarının aynı düzeyde kesilmesine yarayan alet. (Uzunca, sivri uçlu makas biçiminde olanlann yanı sıra, ilme boyuna nazaran ayarlanabilenleri de vardır.) Makas altı, ilme boylarının aynı düzeyde kesilmesi esnasında çıkan kırpıntı.
*-*İnş. Tenekeci makası, çinko levhaları kesmeye yarayan, iki pah oluşturacak halde bilenmiş, kıvrık uçlu demir alet.
*-*İnş. ve Dülg. Çatının uzunluğu süresince düşey ve yanal bir düzlem içinde birleştirilmiş çatkı parçalanndan oluşan ve iki sağrılı bir dam örtüsünü aşıklar vesilesiyle taşımaya yarayan tüm. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Ara makas, metal bir çatıda iki makas içinde yer alarak ara yükü hafifleten üçgen kafes kiriş. || Sağrı ya da sırt makası, ikilt;jam sağrısının birleştiği yerde düzgüsel çatı makasıyla çapraz olarak birleşen yarım makas. || Yarım makas, tek (sundurma çatı) ya da üçgen sağrılı bir çatıda kullanılan, bir makasın yarısına eşdeğer tek makas kirişli üçgen çatkı öğesi.
*-*Kâğ san. Kâğıt ya da karton bobinlerini ya da rulolarını yaprak halinde kesen alet. (Eşanl. FORMASYON BIÇAĞI.) || Ayırıcı makas, kusurlu yaprakları saptayarak kesilen kâğıtlar arasından ayıran bir düzenekle donatılmış mal^s || Plan makas kâğıt ya da karton yapraklarını, mesela kutu ya da minik mukavva eşyalar yapmak için, tek tek kesmek için kullanılan makas.
*-*Kâğ. san. ve Ciltç. Matbaalarda, kâğıt fabrikalarında ve ciltçilikte kâğıdı yaprak haline getirmek ve bilhassa kitap kenarlarını kesmek için kullanılan aygıt. (GİYOTİN, BIÇAK, ARZANİ MAKAS da denir.) [Bk. ansikl. böl.]
*-*Koregr. Gerilmiş tutulan bacakların, havadayken birbiriyle almaşarak ene dördüncü pozisyonda bir battement yapmış olduğu ve kolların taç biçiminde başın üzerine kaldırıldığı sıçrama. (Bu sıçrama, jimnastiğe ve folklorik danslara aittir. Arkaya makas, akrobaside de kullanılır.)
*-*Mak. san. Kesme işlemlerinde kullanılan makine ya da düzenek. || Daire makas, sac parçalarını hususi bir çevre dizgisi süresince kesen iki döner bıçağı bulunan mştkas. || Sac makası, sac levhaları doğrusal bir çizgi süresince kesmede kullanılan, ayaklı ya da ayaksız makas. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Marangl. Eklemli ya da hidrolik iki uzun koldan oluşan ve düşme kapakları yatay konumda tutmaya olanak veren bir tüı menteşe. (Makas, her iki kolunun ucunda bulunan ayaklardan birini kapağa, öbürünü dolap çatkısına vidalayarak tespil edilir. Stoplama düzeneği kapağın konumuna nazaran ayarlanır.)
*-*Matbaac. Kâğıt tabakasını kenar tablasından alıp dönmekte olan merdanenin kıskaçlarına aktaran düzenek.
*-*Sirk. Bir akrobatın ya da bir karı at cambazının bacaklarını bir makas benzer biçimde açıp kapayarak yapmış olduğu atlama hareketi.
*-*Spor Makasın açılıp kapanmasına benzeyen bacak hareketi. Makas yüksek ve uzun atlamada, jimnastikte [kulplu beygir], güreşte, catch'de ve bazı yüzme stillerinde kullanılır.
*-*Tekst. Elle dokuma esnasında, peluşların ve ipek-kadifelerin havını kesmede kullanılan ve çok keskin bir lamayla donatılmış demir bir yataktan oluşan ekip. || Makas makinesi, yünlü kumaşları ve kimi kez de pamuklu dokumaları makaslamaya yarayan makine. (Makas makinesi, yüksek hızda dönen, helisel çelik bıçaklarla donatılmış bir ya da iki silindir ihtiva eder.)
*-*Tüt. Puro makası, puroların ucunu kesmeye yarayan aygıt.
*-*Zool. Eklembacaklılarda, sonunda bir kıskaç bulunan eklenti. (Önayaklı kabuklularda kıskaç iki parmaktan oluşur: sondan bundan önceki eklemin ya da propod'un devamı olan hareketsiz bir parmak; son boğumdan oluşan hareketli bir parmak.)
*-*ANSİKL. Al. tak. Makaslar, tenekecilikte, sac ve çinko işlemeciliğinde, kazancılıkta tek elle kullanılır. Çitleri ve bordür bitkilerini aynı hizada biçmeye yarayan bahçıvan makasları ile birazcık kalınca metal telleri kesmek için kullanılan takımlar iki elle çalıştırılır Makaslar kartonculuk ve ciltçilik benzer biçimde öteki meslek dallarında da kullanılır; bir tezgâha bağlanarak kullanılan bu makaslara giyotin ya da keski adı verilir.
*-*Bahç. Bahçıvan makasları, uzunluklarının dörtte üçünde yer edinen bir eksen çevresinde hareket eden iki koldan oluşur, iki koldan birinin ucunda içbükey, ötekinin ucunda dışbükey birer ağız vardır; yalnız içbükey ağız kesicidir, diğeri kesme esnasında dalı tutmaya yarar. Onun için keserken daima kesici ağız diğeri ağza nazaran dalın altına daha yakın tutulmalıdır. Bağlarda kullanılan budama makaslarının havalı sistemle çalışanları da vardır.
*-*Dy. Makas iki yaslanma rayından oluşan bir makas şasisinden meydana gelir; bu yaslanma rayları içinde iki makas dili ya da iğnesi salınır Makas dilleri, dilin yaslanma raylarının birine ya da diğerine yanaşmasına bağlı olarak, kursu esnasında tekerleklerin budeniyle kılavuzlanan vagona almaşık olarak lüzumlu doğrultuyu vermeyi sağlar.
Makas dilleri hareketleri esnasında şasiyi taşıyan traverslere tespit edilmiş yataklar üstünde kayar. Bu diller ara çubuğu isminde olan çubuklarla birbirine bağlıdır. Ufak açık çağıl makaslarda diller mafsallı değil esnektir. Bu diller bir manevra levyesi ile yerinden çalıştırılabileceği benzer biçimde manevra çubukları ya da telleriyle uzaktaki bir kumanda masasından ya da postasından da hareket ettirilebilir; ek olarak elektrikle kumanda edilen diller de vardır. Bir kumanda masasında ya da kendi içinde birbirine bağlayan kimi koşullar kilitleme düzenekleri ve kombinatörlerle gerçekleştirilir.
Dilin herhangi bir nedenle aralık kalması, dingil tekerlek budenlerinin aynı anda makas dili ile yaslanma rayı arasına girmesine ve dolayısıyla taşıtın raydan çıkmasına niçin olur Bu, makasın fena kullanımından doğabilecek en büyük tehlikelerden biridir. Bu şekilde bir durumu önlemek için trenlerin geçişi esnasında makas dillerini durağan(durgun) bir konumda tutmaya olanak veren bir kilitleme düzeneğinden yararlanılır. Bunun yanı sıra, dillerin konumu makas denetim aygıt'ı isminde olan bir aygıtla da denetlenir. Bu aygıt, makas dilleri yaslanma rayına tam olarak yapışmadığı ve kilitlenmediği sürece makasa giriş izni veren işaretlerin açılmasını önler.
Kimi durumlarda taşıtların geçişi esnasında dillerin yerinden oynamasını önleyen hususi pedallar kullanılır.
iki yollu bir makas, dingil tekerleklerinden birinin, diğer tekerleğin üstünde yuvarlandığı rayı aşmasına olanak veren bir kruvazman ile son bulur.
Tek bir yoldan iki ya da üç yola giriş elde eden makaslara iki ya da üç yollu makas adı verilir. Makas bir kruvazman çıkışında da yer aldığında “birbirine geçişli kolay ya da çift kruvazman†oluşturur.
Her türlü koşulda çalıştırılabilen makasa kolay makas denir. Bir anayol ile birle- şerek ikinci bir anayol oluşturan makasa "çatallanma makası†ya da "İngiliz makası" adı verilir; tek bir yoldan, aynı doğrultuda iki yol oluşturan makasa dedublöman makası denir. Yolu sapma yapmadan düz olarak devam eden makaslara düzgüsel makas, yolu eğri olan makaslara da eğri makas adı verilir; oluşturduğu iki yeni yol, anayolun her iki yanında bakışımlı olarak yer edinen makasa bakışımlı makas denir. Makasa iğneden giren bir taşıtın sağa ya da sola sapmasına nazaran makas sağ ya da sol makas adını alır.
Bir makasın açısı, gerek ondalık kıymet, gerek kesir biçiminde (mesela 0,111 ya da 1/9) gösterilen teğetiyle ayırt edilir.
Bir makasın açısı küçüldükçe sapan yolda makası geçerken uygulanan sınır hız artar.
*-*inş. ve Dülg. Ahşap, metal ya da betonarme, şekil değiştirmez üçgen bir çatkı öğesi olan makas, en yalın biçimiyle, yatay bir gergi ya da taban kirişi içinde birleşen eğik iki makas kirişinden oluşur. Gergiye gelen yükü azaltmak ve makas kirişlerinin ucunu karşılamak için, makasa düşey bir çatı babası eklenmiş olur. Göğüslemeler, kalkık bir gergi (yalancı gergi), ayaklar ve destek sunar, geniş açıklı bir makasta eğilmeyi önlemek için konulmuş olan öğelerdir. Çatı makası aşıklar vesilesiyle mertekleri taşır; kimi durumlarda da yanlamalar direkt doğruya mertekleri oluşturur.
*-*Kâğ san. ve Ciltç. Sanayide kullanılan makaslarda durağan(durgun) bir tabla ile bir volanla hareket ettirilen ve yanlamasına yer değiştiren kesici bir lama bulunur. Ayarlanabilir bir büteye dayanan kâğıt bir presle kesme işlemi süresince durağan(durgun) olarak yerinde tutulur. Tek lamalı makaslar otomatikman çalışabilir ve evvel programlanarak kesim yapabilir. Bu makaslar kâğıtları tıraşlamaya, kusursuz bir halde gönyelemeye ve gerektiğinde daha minik ebatlara ayırmaya yarar. üç lamalı otomatik makaslar mecmua, kitap vb. kenarlarını tıraşlamada kullanılır.
*-*Mak. san. Bir sac makası yatay ve durağan(durgun) bir kesici lama ile düşey düzlemde hareket eden ve aşağı doğru inerken kesme bölgesinin bir kenardan öteki kenara değin yavaş yaVaş yer değiştirmesini sağlayacak halde hafifçe eğik olan öteki bir kesici lamadan oluşur. Bir kısmı tabla üstüne yatırılan kesilecek sac, kesici lamalar arasına sokulur; makas çalıştırıldığında, levha, kesilmeden ilkin tablaya doğru sıkışır ve hareketsizleşir. Bir elektrik motoruyla tahrik edilen büyük makaslar, kalınlığı birkaç milimetre olan çelik sacları birkaç metrelik bir en süresince kesebilir.
Kaynak: Büyük Larousse
Rüyada Makas Görmek
Maxim - Makas (Mp3)
ABD Kara Makas Gagalısı (Rhynchops nigra)
YORUMLAR