Mal isim Arapça mÂ¥l 1 . Bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan, göç eder ya da taşınmaz varlıkların bütünü: ...
Mal
isim Arapça mÂ¥l
1 . Bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan, göç eder ya da taşınmaz varlıkların bütünü:
2 . Büyükbaş hayvan:
3 . tecim Alınıp satılabilen her türlü tecim eşyası, emtia.
4 . mecaz Bayağı, aşağılık, fena kimse:
5 . argo Esrar.
6 . kaba konuşmada O*****.
isim Arapça mÂ¥l
1 . Bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan, göç eder ya da taşınmaz varlıkların bütünü:
"Mal vardı, mülk vardı. At vardı, otomobil vardı."- Ö. Seyfettin.
2 . Büyükbaş hayvan:
"Boz atlar yağız değildi, artık; mallar erimiş, zayıflamıştı."- N. Araz.
3 . tecim Alınıp satılabilen her türlü tecim eşyası, emtia.
4 . mecaz Bayağı, aşağılık, fena kimse:
"Onun ne mal bulunduğunu bilirim."- .
5 . argo Esrar.
6 . kaba konuşmada O*****.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- mal adama hem dost hem düşmandır
- mal bulmuş Mağribî benzer biçimde
- mal canı kazanmaz, can malı kazanır
- mal canın yongasıdır
- mal da yalan mülk de yalan, var birazcık da sen oyalan
- mal edinmek
- mal etmek
- malı götürmek
- malını yemesini bilmeyen varlıklı her gün züğürttür
- malın iyisi boğazdan geçer
- malı ongun olanın adı angın olur
- mal kaldırmak
- mal kapatmak
- mal meydanda
- mal olmak
- mal sahibi mülk sahibi, hani bunun ilk sahibi
- mal yapmak
Birleşik Sözler
- mal beyanı
- mal bildirimi
- mal birliği
- mal canlısı
- mal mülk
- mal sahibi
- mal sandığı
- mal varlığı
- malın gözü
- anamal
- ara mal
- başmal
- beytülmal
- fason mal
- kabzımal
- mirî mal
- resülmal
- ana para mal
- tapon mal
- dünya malı
- hırsız malı
- işporta malı
- ithal malı
- mezat malı
- orta malı
- sıra malı
- vakıf malı
- yerli malı
- ikame mal
Mal Beyanı - Mal Beyanında Bulunulmaması
İslam'da Mal ve Mal Edinmek
Mal Varlığı Nedir?
Mal, alınıp satılabilen her türlü tecim eşyasıdır. Bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan göç eder ya da taşınmaz varlıkların bütünü anlamına da gelir.
vikipedi..
vikipedi..
Anlamlar:
[1] Bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan, göç eder ya da taşınmaz varlıkların bütünü.
[2] Büyükbaş hayvan.
[3] (Tecim) Alınıp satılabilen her türlü tecim eşyası, emtia.
[4] (Mecaz) Bayağı, aşağılık, fena kimse.
[5] (Argo) Esrar. viki lügat
[1] Bir kimsenin, bir tüzel kişinin mülkiyeti altında bulunan, göç eder ya da taşınmaz varlıkların bütünü.
[2] Büyükbaş hayvan.
[3] (Tecim) Alınıp satılabilen her türlü tecim eşyası, emtia.
[4] (Mecaz) Bayağı, aşağılık, fena kimse.
[5] (Argo) Esrar. viki lügat
MAL a. (ar. mat).
1. Iyelik hakkına mevzu olabilen göç eder ya da taşınmaz eşya: Başkasının malında gözü olmak. Çok malı var. (Bk. ansı kİ. böl. Huk.)
2. Alınıp satılan her şey: Ismarlanan mallann teslimi. Bu tüccann malı daha iyidir.
3. Bir kimsenin iyeliği altında bulunan büyükbaş hayvanların genel adı.
4. Tkz. Bayağı, aşağılık, alçak olduğu kabul edilen kimse: Ben malımı bilirim. O ne maldır bilmezsin.
5. Arg. Uyuşturucunun genel adı, bilhassa de esrar ya da eroin.
6. Mal bulmuş Mağribi benzer biçimde, bir zenginliğe kavuş- muşçasına, büyük bir hırsla. || Mal canlısı, mala çok düşkün olan, çok kıymet veren kimse için kullanılır: Sandığınız benzer biçimde o, mal canlısı biri değildir. || Mal edinmek, mal sahibi olmak, kendine mal sağlamak. || Bir şeyi kendine mal etmek, o şeyde hak savlamak, onu kendisininmiş benzer biçimde göstermek: Benim önerimi kendisine mal etti. || Bir şeyi bir fiyata, ucuza, pahalıya vb. mal etmek, onu belirtilen fiyata sağlamak, elde etmek: Çok ucuza mal ediyor, sonrasında bu tarz şeyleri pahalı pahalı satıyordu. || Mal kaçırmak, gümrük vergilerini ödemeden bir ülkeye mal sokmak ya da bir ülkeden dışarı mal çıkarmak. || Mal kaldırmak, ürün elde etmek: Geçen yıl da, bu yıl da çok azca mal kaldırdık. || Mal kapatmak, parasını evvelinde yatırarak bir mal ya da ürünün kendisine ayrılmasını sağlamak: Bir yıl öncesinden malı kapatır, fiyat artışlanndan etkilenmezdi. || Mal meydanda, bir şeyin ya da bir işin gizlisi saklısı olmadığını, her şeyin apaçık ortada bulunduğunu belirtmek için söylenir. || Mal olmak, belli bir kıymet karşılığında bir şeye haiz olmak; bir iş ya da bir davranış yüzünden büyük bir zarara ya da yıkıma uğramak: Bu otomobil bana on milyona mal oldu. Bu yazgıcı anlayışın bizlere nelere mal bulunduğunu düşünelim. || Mal sahibi, bir malın iyeliğini elinde bulunduran kimse || Mal varlığı, bir kimsenin parasal karşılığı saptanabilen haklarının tümü. || Mal yapmak, servet edinmek, mal biriktirmek: Kısa sürede bir fazlaca mal yapmış, çevrenin en varlıklı adamı olmuştu. || Malın gözü, çıkarcı, açıkgöz, erdemsiz, güvenilmez kimseler için kullanılır: Sakın ha, malın gözüdür o, asla ortak alınır mı? || Malının hesabını bilmemek, çok varlıklı olmak.
*-*Esk. Mal-bahş, mal bağışlayan. || Maldar - MALDAR. || Mal-perest, mala düşkün, mal canlısı. || Mal ü menal ya da mal menal, mal mülk, varlık. || Mal-ı gabi, sahipsiz, bulunmuş mal. || Mal-ı gayri menkul, taşınmaz mal. || Mal-ı maksum, bölünmüş, paylaştırılmış mal. || Mal-ı mektum, gizli saklı mal. || Mal-ı menkul, taşınabilir mal.| Mal-ı natık, hayvan, köle vb. canlı mal.| Mal-ı samit, cansız mal. || Mal-ı uhrevi, bu dünyaya ilişkin olmayan mal; ahiret için kazanılan sevap.
*-*Sonbahar. sant. Mal etme, kimin tarafınca yapıldığı bilinmeyen bir yapıtı bir sanatçıya mal etmek eylemi: Bu tablonun Tizia- nöya ma! edilmesi kuşkuyla karşılanıyor. (Bk. ansikl. böl. Sonbahar. sant.)
*-*Huk. Mal ayrılığı, evlilikte eşlerden her birinin kendi mallarının iyelik, yönetim ve yararlanma haklarını ellerinde tuttukları rejim. (Bk. ansikl. böl.)|| Mal birliği, evlilikte eşlerin mallarının birleştirilmesi esasına dayanan ve sözleşmeyle kabul edilen rejim. (Bk. ansikl. böl.) || Mal ortaklığı, evlilikte eşlerin mallarını iştirak halinde iyelik biçiminde birleştirmeleri esasına dayanan ve sözleşmeyle kabul edilen rejim. || Mal rejimi, evlilikte eşler arasındaki mali ilişkilerin düzenlenmesine ilişkin usul, sistem. (Türk hukukunda eşler arasındaki mali ilişkileri düzenleme mevzusunda üç rejim öngörülmüştür: mal ayrılığı, mal birliği ve mal ortaklığı.) || Mal varlığı, bir kimsenin parasal kıymeti olan haklarının ve borçlarının tümü. (Eşanl. MAMELEK, PATRİMUAN.) [Bk. ansikl. böl.] || Gayrimenkul mal - TAŞINMAZ. || Kamu malı - KAMU. || Maddi mal, iyelik hakkına mevzu olabilen her tür eşya. || Maddi olmayan mal, insan düşüncesi ve yaratıcılığın ürünü olan ve parasal kıymet taşıyan haklar. (Mesela telif hakları, ihtira beratı vb.) || Mahfuz mal, mal birliği ve mal ortaklığı rejimlerinde, eşlerin kendi yönetimlerinde kalan, birlik ya da ortaklığa girmeyen mal.
Yasaya nazaran bu mallar şunlardır:
1. eşlerden her birinin kişisel eşyası (giyim vb.);
2. kadının iş ya da mesleğini yapmasına yarayan eşya;
3. kadının ev işleri dışındaki çalışmasının geliri (Türk med. k. md. 183).
Mahfuz mallar eşler içinde bir sözleşmeyle de saptanabilir. Sadece eşlerden birinin mirastaki saklı payları mahfuz mallar arasına konamaz (Türk med. k. md. 182).
*-*Ic. ifl. huk. Mal beyanı *-* MAL BİLDİRİM.
*-*ikt. Gereksinimleri gidermeye yarayan ve bu amaçla kullanılan şey. (Bk. ansikl. böl.) || Mal varlığı, bir kişinin, bir ailenin, bir işletmenin ya da bir kamu kuruluşunun, belli aniden, mülkiyetinde bulunan satılabilir ve devredilebilir öğelerin tümü. (Bk. ansikl. böl.) || Ara mal, başka bir ürünle bütünleştiğinde yok olmayan mamul mal (mesela, ek olarak satın alınıp bir otomobile takılan farlar). || Ara tüketim malı, bir malın üretiminde kullanılan ve kullanılması esnasında o malla bütünleşerek yok olan mal (kömür, maden cevheri). || Dayanıklı tüketim malı, yeniden yeniden kullanmaya yarayan ve oldukça uzun bir süre süresince kıymetini yitirmeyen mal. || Donatım malı, başka malların üretiminde kullanılmak için yapılmış mal. || Kamu malı, tümüyle bireysel iyelik mevzusu olmayan ve üretimle tüketim açısından bireyler içinde bölünemeyen mal, (Bk. ansikl. böl.) || Maddi mallar, ayni bir hak mevzusu olan göç eder ya da taşınmaz mallar (ev, mobilya, hisse senedi, mücevherat). || Maddi olmayan mallar, zihinsel bir etkinlik ve yaratıcılığın ortaya çıkardığı mallar (sanat yapıtları,«tercüme, patent haklan). || Tamamlayıcı mal, başka bir malın kullanımı için lüzumlu mal (mesela, tıraş makinesi için tıraş bıçağı). || Göç eder (menkul) mal, kıymet ve niteliği bozulup değişmeksizin bir yerden başka bir yere taşınabilen mal (mobilya, kıymetli evrak, vb.). || Taşınmaz (gaynmen- kul) mal, yeri değiştirilemeyen mal (tarla, ev, tesis, yapınak, vb.). || Transit mal, bir ülkeden başka bir ülkeye gönderilmek suretiyle gümrüklerden geçirilen eşya. || Tüketim malı, tüketicilerin gereksinimlerini karşılamaya yarayan mal. (Buna kimi zaman SON MAL ya da KULLANIM MALI da denir.) || üretim malı, üretime yarayan mal (bilhassa donatım malları). [Eşanl. TEKNİK SERMAYE.]
*-*isi. huk. Mal-ı gayri mütekavvim, hemen hemen elde edilmemiş olan ya da kullanılması yasak olan mal. (Topraktan çıkarılmamış madenler, domuz eti, ölü hayvan eti vb.) || Mal-ı mesruk, çalınmış mal. || Mal-ı miri, devlet malı. || Mal-ı mütekavvim, elde edilmiş ve kullanılması yasak olmayan mal. || Mal-ı nami, para, tecim malları benzer biçimde gelir getiren mallarla hayvan ve ziraat malları benzer biçimde ürün veren mallar.
*-*İşi. ikt. Mal hesabı, malların (hammaddeler, yarı işlenmiş maddeler, işlenmiş maddeler) hareketiyle ilgili muhasebe.
*-*Kur. tar. Mal defterdarı - HAZİNE DEFTERDARI. || Mal-ı cizye, Osmanlılar'da hıristiyan ve musevilerden alınan cizye vergisi. || Mal-ı ganaim, savaşlarda elde edilmiş ganimetten alınan beşte bir oranındaki vergi. (Hums-u şer'i de denir.) || Mal-ı miri, mülkiyeti devletin olan mal. || Mal-ı mug- tenemat, ganimet olarak elde edilmiş mal. || Mal-ı mukabele, tımarlardan sağlanan gelir. || Mal-ı mukayyet, mukataa ve malikânelerin defterine yazılmış olan gelirleri.
*-*Mil. muhs. Mal ve hizmetler, tutumsal etkinliğin ulusal muhasebede ağırlık verilen üç işlem kategorisinden birinin konusunu oluşturan maddi ve maddi olmayan ürünleri. || Naturel mal varlığı, toplumda bireylere refah elde eden, fakat muhasebelen- dirilmesi güç öğelerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Seram. Kütahya çiniciliğinde, seramik ve çinilere verilen genel ad.
*-*ANSİKL. Sonbahar. sant. imzasız bir sanat yapıtı karşısında, onun kimin tarafınca gerçekleştirilmiş olabileceği araştırılır. Yapıtın genel nitelikleri (mevzu, araç-gereç, üslup), periyodunu ve okulunu saptama olanağını verir; sadece, elyazısının kişiye özgü olduğu benzer biçimde, her sanatçının da kişisel bir seçimi vardır; bununla beraber, bir yapıtın belirli bir ustaya mal edilmesi bir çok vakit güçtür Uzmanların tereddütleri ve düştükleri çelişkiler, meydana getirilen değerlendirmelerin bir seviyede öznel olmasıyla açıklanabilir. Bir yapıtı bir sanatçıya mal etmek için karşılaştırma wintemine başvurulur; bu yapılırken, teknik gelişmelerle ortaya çıkan büyüteç, mikroskop, fotoğraf, radyografi benzer biçimde belleğe destek öğelerden yararlanılmaya başlanmıştır. Morötesi ışınlar, boyalı bir alandaki bozulmaları, tekrardan boyanan bölgeleri, değişik ellerin fırça vuruşlarını saptama olanağını sağlar. Kızılaltı ışınlar vernikleri ve saydam boyaları derinlemesine tarayarak gizli saklı kalmış imzaları açığa çıkarabilir. X ışınları daha da güçlüdür. Bugün, elektronik mikroskop yardımıyla boyalı malzemenin yapısı derinlemesine bilinebilir. Sadece radyografiler, tanının yalnızca bir öğesidir; sanatçının tekniği ve yapıtın gerçekleştirildiği kültür ortamı üstüne sağlam bilgilerden hiçbir vakit vazgeçilemez.
*-*Huk. Mallar, “taşınır" ve "taşınmaz" olmak suretiyle iki ana gruba ayrılır. Göç eder mal, kıymet ve niteliğine zarar vermeksizin bir yerden başka bir yere taşınabilen eşyadır. Bu yer değiştirmenin eşyanın kendi hareketinin sonucu olması (mesela hayvanlar) ya da başka bir etkenle meydana gelmesinin önemi yoktur. Niteliği ve kıymeti değişmeden taşınabilen her şey, göç eder mal sayılır. Mesela otomobil, radyo, kitap vb. göç eder mallardır. Taşınmaz mal ise arsa, ev benzer biçimde bir yerden başka bir yere götürüle- meyen eşyadır, icra hukuku, gemileri de taşınmaz mal sayar. Hukuk alanında, göç eder ve taşınmaz nitelikteki, fizyolojik varlıkları olan eşyaların haricinde, mal sayılan kimi haklar da vardır. Bunlara maddi olmayan mallar denir (düşünce ve sanat eserleri üstündeki haklar).
• Mal ayrılığı. Eşler, sözleşmeyle mal birliği ya da mal ortaklığı rejimlerinden birini kabul etmemişlerse uygulanan, genel ve yasal mal rejimidir. Bu rejimde malların mülkiyeti, gelirleri ve yönetimi mala haiz olan eşe aittir. Hanım, mallarının yönetimini kocasına vermişse, evlilik süresince hesap sormaktan vazgeçmiş ve mallarının tüm gelirini, ev giderlerine karşılık olarak, ona bırakmış sayılır. Eşlerden her birinin mallarının gelirleri ve kendi kazançları kendilerinin olur (Türk med. k. md. 189). Koca, aile giderlerine karısının uygun bir seviyede katılmasını isteyebilir.
* Mal birliği. Eşlerin sadece sözleşmeyle seçebilecekleri bir mal rejimidir. Bu mal rejiminde eşlerin mahfuz malları dışındaki tüm mallar ve bunların gelirleri, birliğe girer. Birlik mallarını koca yönetir ve yönetim giderleri ona düşer. Kadının, sadece evlilik birliğini temsildeki yetkisi oranında yönetim yetkisi vardır. Mal birliği rejiminde eşlerden her biri birliğe giren malların sahibi olarak bırakılırlar; bu sistemde karı koca içinde mülkiyette ayrılık esası kabul edilmiştir. Sadece yasaya nazaran koca karısının kişisel mallarından yararlanma hakkına haizdir (Türk med. k. md. 197). Mal birliği rejimi eşlerden birinin ölümü, boşanma, evliliğin feshi, başka bir ma! rejiminin benimsenmesi sebebiyle sonlanmış olur.
* Mal ortaklığı. Eşlerin sözleşmeyle kabul edebilecekleri bir mal rejimidir. Bu rejimde eşlerin mahfuz malları dışındaki kişisel malları ortak bir servete dönüşür. Bu rejimde eşler, ortaklık mallarının ve gelirlerinin ortaklaşa sahibi olur ve hiçbiri kendi payına tek başına tutum edemez. Eşlerin tüm mallarını ve gelirlerini kapsayan mal ortaklığı rejimine, genel mal ortaklığı rejimi denir. Kimi malların ortaklık haricinde kalması kararlaştırılabilir. Bu duruma da sınırı olan mal ortaklığı adı verilir. Bir malın ortaklığa girmediğini iddia eden eş, bunu kanıtlamak zorundadır. Ortaklık mallarını koca yönetir. Yönetim giderleri ortaklık mallarından ödenir. Hanım, evlilik birliğini temsildeki yetkisi oranında yönetim hakkına haizdir. Karı ve koca, olağan yönetim işleri haricinde, ortaklık mallarına sadece elbirliğiyle ya da birbirlerinin onayını alarak tutum edebilirler (Türk med. k. md. 213).
* Mal varlığı. Mal varlığı, hukuksal bir bütündür. Bu bütünü oluşturan haklar ve borçlar değişebilir, sadece mal varlığının bütünlüğü bozulmaz. Bir mal varlığı tüm olarak hakkın mevzusu olmaz. Mal varlığı içindeki çeşitli haklar onun aktifini, borçlar da pasifini oluşturur, ilke olarak, her insanın sadece tek bir mal varlığı olabilir. Mal varlığı yalnızca parasal kıymeti olan haklardan ve borçlardan oluşur. Kişilik hakları benzer biçimde, parasal kıymeti olmayan haklar, manevi yükümlülükler mal varlığına girmez.
*-*ikt. iktisatçılara nazaran, bir malın başlıca niteliği yararlığıdır; başka bir deyişle, bir gereksinimi karşılama kabiliyetidir. Dolayısıyla bir nesne, sadece onunla karşılana- bilen gerçek ya da potansiyel bir gereksinim var ise mal sayılabilir. Bir nesne, ona gereksinim olduğu ya da olacağı düşünüldüğü için satın alınır.
Malların sınıflandırılması ilkin kıtlık (nedret) terimine dayanır. Şundan dolayı, yararlanılabilecek malların sınırı olan sayıda olmasına karşılık, gereksinimler sınırsızdır. Kıtlık terimi tutumsal etkinliğin temelidir: kıtlık olmasaydı, ekonomi bilimi de olamazdı. Netice olarak, yararlanılabilme derecesine nazaran mallar, özgür mallar ve kıt (ender) mallar olarak ikiye ayrılırlar. Özgür mallar, her kişinin, hiçbir fedakârlık seçeneği karşısında kalmaksızın istediği kadar ve dilediği benzer biçimde kullanabileceği kadar bolca oranda doğada bulunabilen mallardır. Bunun klasik örneği hava ve sudur; her ikisi de yaşamsal gereksinimleri karşıladıkları halele, ekonomi bilimi için hiçbir ehemmiyet taşımazlar. (Bununla beraber, havayla suyun kirlenmeleri durumunda, bunların özgür mal olma niteliğini yitirip yitirmedikleri sorusu haklı olarak sorulabilir.) Bir mal, belli bir gereksinimin tam olarak karşılanmasına elvermeyecek seviyede bulunabildiği vakit kıt mal olmuş anlama gelir. Aynı şey, tüm mallar için geçerlidir, şundan dolayı hepsi de sadece başka mallarla mübadele edilerek elde edilebilirler. Öyleyse malların üretiminin belli bir maliyeti vardır: hacimleri, gereksinimlere oranla yetersizdir, tutumsal çözümleme, yalnızca bu tip malların ortaya koyduğu sorunlarla uğraşır.
Kıt malları iki gruba ayırabiliriz: tüketim mallan: kullanım sonucu tükenen bu mallara kimi zaman dolaysız mallar da denir (yiyecek, giyecek benzer biçimde); üretim malları: dolaysız ya da dolaylı malların üretimine yönelik olduklarından bunlara dolaylı mallar ya da donatım mallan da denir. Bu temel ayırım, ana para, yatırım, kıymet, üretim ve çevrimsel dalgalanmalar kuramlarının esasını oluşturur.
Malların kullanım süresini göz önüne alan başka bir sınıflama daha ileri sürülmüştür. Bu görüş açısına nazaran, ilk kullanımları sonunda yok olan mallara dayanıksız tüketim malları adı verilir. Yiyecek maddeleri bu tür mallardandır Azca ya da çok uzun bir kullanım sûresi sonunda yok olan mallar ise (otomobiller ev aletleri) dayanıklı ya da yarı dayanıklı tüketim malları adını alır, tutumsal büyümeme göstergesi dayanıklı ya da yarı dayanıklı malların çoğalması olduğuna nazaran, bu kategori tutumsal çözümlemede büyük bir ehemmiyet kazanmıştır.
Nihayet, mallar, kendi aralarındaki ilişkilere nazaran, tamamlayıcı ya da ikameci olurlar. Tamamlayıcı malların talepleri bir biriyle bağlantılıdır: otomobil talebiyle tekerlek lastiği talebi benzer biçimde, ikameci malların talepleri ise ortak ya da birbirinin yerini alabilir niteliktedir: tereyağı talebi ile margarin talebi benzer biçimde. Bu son durumda, söz mevzusu mallardan birinin sağlamış olduğu tatminle ötekinin sağlamış olduğu doyum eşdeğerdedir.
*Kamu malı. Temelde bölünmez bir talep mevzusu oluşturması bakımından kamu malı, hususi maldan ayrılır. Hakkaten de, kamu malı için hiçbir vakit salt bireysel ya da hususi bir tüketin söz mevzusu olması imkansız; tam tersine kamu malı sadece azca ya da çok ortak tüketirjPteiçimlerine mevzu olabilir.
Kamusattiğın çeşitli dereceleri vardır: mesela bir yol sözkonusu olduğunda bu kalite fazla belirgin olmayabilir, şundan dolayı her kişinin ondan sağlamış olduğu yarar, onu kullananların sayısından bir seviyede bağımsızdır; fakat, ulusal müdafa söz mevzusu olduğunda bu kalite kendini açıkça gösterir (cemiyet üyelerinin hiçbiri, bu mevzuda verecek hiçbir şeyi olmasa ya da vermeyi reddetse bile, ulusal savunmanın nimetlerinden yararlanmaktan yoksun bırakılamaz). Uygar ekonomik çözümleme, kamu mallarının temel niteliğinden dört özellik çıkarmıştır. Birincisi, kamu malı, kullanıcısı çok olan bir üründür: nitekim, bir hizmet biriminin bir kişiye arzı ile aynı hizmet biriminin başka kişilere de arzı, ortak ürünler ya da hizmetler arzı oluşturur; bir hizmet biriminin üretilmesi, bu hizmetin potansiyel kullanıcılarının sayısı kadar ortak hizmetler yaratır. İkincisi, kamu malı artan randımanlı bir üretim sürecinden doğar: kamu hizmetleri arzının bölünmez özellikte olması sebebiyle, bir hizmet birimi bir kere üretildi mi, bir kimsenin yapacağı fazla tüketim, diğeri kullananların yararlanabilecekleri hizmet miktarında aynı seviyede bir azalışa yol açmaz (yeter ki, kamu malının kapasitesinde bir azalma olmasın). Radyo ve tv yayınları buna örnek gösterilebilir, üçüncüsü, kamu malı, piyasa tarafınca dışlanma ilkesinden etkilenmez. Kamu malı bir kere üretilip kullanıma arzedildikten sonrasında, her insanın emrinde anlama gelir; asla kimse onu kullanmaktan alıkonulamaz: klasik fiyat tespiti mekanizmasıyla, tüketicilerden bir bölümünün bu malın kullanımından dışlanmasına olanak yoktur. Onun için, dördüncü olarak, bazı tüketicilerin fiyat yöntemiyle kullanımdan dışlanmasının olanaksız olduğu durumlarda, kamu malları, onları kulla- nanlarca ortaklaşa tüketilebilmeleri sebebiyle, büyük seviyede dış etkilerin doğmasına yol açarlar.
Devlet tarafınca sağlanan belli başlı hizmetler, katıksız kamu hizmetiyle, piyasa ekonomisi alanına ilişkin mal ve hizmetler içinde aracı görünümündedirler. Kimi zaman karşılıksız, kimi zaman de bir karşılık karşılığında sunulan bu mallar, bölünebilen ve bireyselleştirilebilen bir tüketime mevzu olabilirler. Bundan başka, uygar ekonomi kuramı, devlet halinde örgütlenmiş bir toplulukta, bireylerin bir arada yaşamalarının, salt piyasa ekonomisi çerçevesi İçinde yer edinen çıkar hareketlerinden lanmayan bazı özgül kamusal gereksinimlerin doğmasına yol açtığını da kabul etmektedir. Bu gereksinimlerin giderilmesi, devletin vesayetini lüzumlu kıldığı için, bu gereksinmeleri karşılayan mallara da, “vesayet malları" adı verilir. Bu gereksinimlerin karşılanması, devletin zorlayıcı müdahalesine mevzu olabilir. Öyleki ki, devlet, tüketimin gemlenmesi gerektiği hallerde kamu malının fiyatı ya da piyasaya arz edilen miktarı üstünde değişim yapabilir (alkollü içkilerde olduğu benzer biçimde) ya da, ortak tüketim söz mevzusu olduğunda, mal ve hizmetlerin üretim ve kullanımını direkt doğruya denetimi altına alabilir (mecburi öğretimde olduğu benzer biçimde.).
• Mal varlığı. Hususi kişilerin mal varlığı içine giren türlü öğeler nesnel yapılarına nazaran sınıflandırılabilir. Bu durumda mal varlığı şunlardan oluşur: taşınabilir (menkul) öğeler (dayanıklı mallar, makineler), taşınmaz (gayrimenkul) öğeler (araziler, bina ve tesisler), mali öğeler (banknot, çek, poliçe, her türlü borç senedi benzer biçimde parasal bir kalite taşıyan bir itibari kıymeti; ya da anonim şirket hisse senedi, belli bir getirisi olan tahviller benzer biçimde bir gerçek kıymeti temsil eden senetler), maddi olmayan öğeler (kira hakkı, özgür meslekte bulunanların alan kişi çevresi). Öte taraftan, işlevlerine nazaran de şu şekilde bir sınıflandırma yapılır: ev hizmetlerinde kullanılan mallar (aslolan ya da geçici ikametgâh olarak kullanılan konutlar, dayanıklı ev eşyası), mesleki kullanım malları (kişisel işletme durumunda, işletmenin işleyişine ayrılan gerçek malların; diğeri durumlarda da işletmeyle ilgili mali ya da maddi olmayan öğelerin tümü), gelir elde eden mallar (sahipleri tarafınca, belirli bir karşılık karşılığında, kullanıcılara kiraya verilen malların tümüyle, bir gelir [faiz ya da kâr] getiren mali öğelerin tümü), tutum ya da vurgunculuk ya da giderek bir yardım ve hayır işlevi gören mallar (kullanımı ücretsiz bir şekilde başkalarına bırakılmış konut benzer biçimde).
*-*Mil. muhs. Naturel mal varlığı. Bunun muhasebesi iki amaca yöneliktir:
1. Kavramsal düzeyde amaç, refahı değilse bile serveti yalnıza ulusal hasılaya nazaran ölçen ulusal muhasebe sistemlerinin ortak kusurunu düzeltmektir. Hakkaten de, organik mal varlığı isminde olan ve yenilenmesinin olanaksızlığından ya da onarılamazcasına hasara uğramaya elverişli olmasından dolayı hususi bir kıymet taşıyan ana para sözkonusu olduğunda, "akım†türünden verinin yerine, tam tersine, "yığın" türünden bir değerlendirmenin konulması gerekir.
2. işlemsel düzeyde ise amaç, karar vericileri, mal varlıkları mevzusundaki sorumluluklarını kavramalarına destek olabilecek ve tercihlerine, bilhassa de organik mal varlığı mevzusunda kaide olduğu suretiyle uzun vadeli tercihlerine ışık dokunabilecek bir aletle donatmaktır.
1. Iyelik hakkına mevzu olabilen göç eder ya da taşınmaz eşya: Başkasının malında gözü olmak. Çok malı var. (Bk. ansı kİ. böl. Huk.)
2. Alınıp satılan her şey: Ismarlanan mallann teslimi. Bu tüccann malı daha iyidir.
3. Bir kimsenin iyeliği altında bulunan büyükbaş hayvanların genel adı.
4. Tkz. Bayağı, aşağılık, alçak olduğu kabul edilen kimse: Ben malımı bilirim. O ne maldır bilmezsin.
5. Arg. Uyuşturucunun genel adı, bilhassa de esrar ya da eroin.
6. Mal bulmuş Mağribi benzer biçimde, bir zenginliğe kavuş- muşçasına, büyük bir hırsla. || Mal canlısı, mala çok düşkün olan, çok kıymet veren kimse için kullanılır: Sandığınız benzer biçimde o, mal canlısı biri değildir. || Mal edinmek, mal sahibi olmak, kendine mal sağlamak. || Bir şeyi kendine mal etmek, o şeyde hak savlamak, onu kendisininmiş benzer biçimde göstermek: Benim önerimi kendisine mal etti. || Bir şeyi bir fiyata, ucuza, pahalıya vb. mal etmek, onu belirtilen fiyata sağlamak, elde etmek: Çok ucuza mal ediyor, sonrasında bu tarz şeyleri pahalı pahalı satıyordu. || Mal kaçırmak, gümrük vergilerini ödemeden bir ülkeye mal sokmak ya da bir ülkeden dışarı mal çıkarmak. || Mal kaldırmak, ürün elde etmek: Geçen yıl da, bu yıl da çok azca mal kaldırdık. || Mal kapatmak, parasını evvelinde yatırarak bir mal ya da ürünün kendisine ayrılmasını sağlamak: Bir yıl öncesinden malı kapatır, fiyat artışlanndan etkilenmezdi. || Mal meydanda, bir şeyin ya da bir işin gizlisi saklısı olmadığını, her şeyin apaçık ortada bulunduğunu belirtmek için söylenir. || Mal olmak, belli bir kıymet karşılığında bir şeye haiz olmak; bir iş ya da bir davranış yüzünden büyük bir zarara ya da yıkıma uğramak: Bu otomobil bana on milyona mal oldu. Bu yazgıcı anlayışın bizlere nelere mal bulunduğunu düşünelim. || Mal sahibi, bir malın iyeliğini elinde bulunduran kimse || Mal varlığı, bir kimsenin parasal karşılığı saptanabilen haklarının tümü. || Mal yapmak, servet edinmek, mal biriktirmek: Kısa sürede bir fazlaca mal yapmış, çevrenin en varlıklı adamı olmuştu. || Malın gözü, çıkarcı, açıkgöz, erdemsiz, güvenilmez kimseler için kullanılır: Sakın ha, malın gözüdür o, asla ortak alınır mı? || Malının hesabını bilmemek, çok varlıklı olmak.
*-*Esk. Mal-bahş, mal bağışlayan. || Maldar - MALDAR. || Mal-perest, mala düşkün, mal canlısı. || Mal ü menal ya da mal menal, mal mülk, varlık. || Mal-ı gabi, sahipsiz, bulunmuş mal. || Mal-ı gayri menkul, taşınmaz mal. || Mal-ı maksum, bölünmüş, paylaştırılmış mal. || Mal-ı mektum, gizli saklı mal. || Mal-ı menkul, taşınabilir mal.| Mal-ı natık, hayvan, köle vb. canlı mal.| Mal-ı samit, cansız mal. || Mal-ı uhrevi, bu dünyaya ilişkin olmayan mal; ahiret için kazanılan sevap.
*-*Sonbahar. sant. Mal etme, kimin tarafınca yapıldığı bilinmeyen bir yapıtı bir sanatçıya mal etmek eylemi: Bu tablonun Tizia- nöya ma! edilmesi kuşkuyla karşılanıyor. (Bk. ansikl. böl. Sonbahar. sant.)
*-*Huk. Mal ayrılığı, evlilikte eşlerden her birinin kendi mallarının iyelik, yönetim ve yararlanma haklarını ellerinde tuttukları rejim. (Bk. ansikl. böl.)|| Mal birliği, evlilikte eşlerin mallarının birleştirilmesi esasına dayanan ve sözleşmeyle kabul edilen rejim. (Bk. ansikl. böl.) || Mal ortaklığı, evlilikte eşlerin mallarını iştirak halinde iyelik biçiminde birleştirmeleri esasına dayanan ve sözleşmeyle kabul edilen rejim. || Mal rejimi, evlilikte eşler arasındaki mali ilişkilerin düzenlenmesine ilişkin usul, sistem. (Türk hukukunda eşler arasındaki mali ilişkileri düzenleme mevzusunda üç rejim öngörülmüştür: mal ayrılığı, mal birliği ve mal ortaklığı.) || Mal varlığı, bir kimsenin parasal kıymeti olan haklarının ve borçlarının tümü. (Eşanl. MAMELEK, PATRİMUAN.) [Bk. ansikl. böl.] || Gayrimenkul mal - TAŞINMAZ. || Kamu malı - KAMU. || Maddi mal, iyelik hakkına mevzu olabilen her tür eşya. || Maddi olmayan mal, insan düşüncesi ve yaratıcılığın ürünü olan ve parasal kıymet taşıyan haklar. (Mesela telif hakları, ihtira beratı vb.) || Mahfuz mal, mal birliği ve mal ortaklığı rejimlerinde, eşlerin kendi yönetimlerinde kalan, birlik ya da ortaklığa girmeyen mal.
Yasaya nazaran bu mallar şunlardır:
1. eşlerden her birinin kişisel eşyası (giyim vb.);
2. kadının iş ya da mesleğini yapmasına yarayan eşya;
3. kadının ev işleri dışındaki çalışmasının geliri (Türk med. k. md. 183).
Mahfuz mallar eşler içinde bir sözleşmeyle de saptanabilir. Sadece eşlerden birinin mirastaki saklı payları mahfuz mallar arasına konamaz (Türk med. k. md. 182).
*-*Ic. ifl. huk. Mal beyanı *-* MAL BİLDİRİM.
*-*ikt. Gereksinimleri gidermeye yarayan ve bu amaçla kullanılan şey. (Bk. ansikl. böl.) || Mal varlığı, bir kişinin, bir ailenin, bir işletmenin ya da bir kamu kuruluşunun, belli aniden, mülkiyetinde bulunan satılabilir ve devredilebilir öğelerin tümü. (Bk. ansikl. böl.) || Ara mal, başka bir ürünle bütünleştiğinde yok olmayan mamul mal (mesela, ek olarak satın alınıp bir otomobile takılan farlar). || Ara tüketim malı, bir malın üretiminde kullanılan ve kullanılması esnasında o malla bütünleşerek yok olan mal (kömür, maden cevheri). || Dayanıklı tüketim malı, yeniden yeniden kullanmaya yarayan ve oldukça uzun bir süre süresince kıymetini yitirmeyen mal. || Donatım malı, başka malların üretiminde kullanılmak için yapılmış mal. || Kamu malı, tümüyle bireysel iyelik mevzusu olmayan ve üretimle tüketim açısından bireyler içinde bölünemeyen mal, (Bk. ansikl. böl.) || Maddi mallar, ayni bir hak mevzusu olan göç eder ya da taşınmaz mallar (ev, mobilya, hisse senedi, mücevherat). || Maddi olmayan mallar, zihinsel bir etkinlik ve yaratıcılığın ortaya çıkardığı mallar (sanat yapıtları,«tercüme, patent haklan). || Tamamlayıcı mal, başka bir malın kullanımı için lüzumlu mal (mesela, tıraş makinesi için tıraş bıçağı). || Göç eder (menkul) mal, kıymet ve niteliği bozulup değişmeksizin bir yerden başka bir yere taşınabilen mal (mobilya, kıymetli evrak, vb.). || Taşınmaz (gaynmen- kul) mal, yeri değiştirilemeyen mal (tarla, ev, tesis, yapınak, vb.). || Transit mal, bir ülkeden başka bir ülkeye gönderilmek suretiyle gümrüklerden geçirilen eşya. || Tüketim malı, tüketicilerin gereksinimlerini karşılamaya yarayan mal. (Buna kimi zaman SON MAL ya da KULLANIM MALI da denir.) || üretim malı, üretime yarayan mal (bilhassa donatım malları). [Eşanl. TEKNİK SERMAYE.]
*-*isi. huk. Mal-ı gayri mütekavvim, hemen hemen elde edilmemiş olan ya da kullanılması yasak olan mal. (Topraktan çıkarılmamış madenler, domuz eti, ölü hayvan eti vb.) || Mal-ı mesruk, çalınmış mal. || Mal-ı miri, devlet malı. || Mal-ı mütekavvim, elde edilmiş ve kullanılması yasak olmayan mal. || Mal-ı nami, para, tecim malları benzer biçimde gelir getiren mallarla hayvan ve ziraat malları benzer biçimde ürün veren mallar.
*-*İşi. ikt. Mal hesabı, malların (hammaddeler, yarı işlenmiş maddeler, işlenmiş maddeler) hareketiyle ilgili muhasebe.
*-*Kur. tar. Mal defterdarı - HAZİNE DEFTERDARI. || Mal-ı cizye, Osmanlılar'da hıristiyan ve musevilerden alınan cizye vergisi. || Mal-ı ganaim, savaşlarda elde edilmiş ganimetten alınan beşte bir oranındaki vergi. (Hums-u şer'i de denir.) || Mal-ı miri, mülkiyeti devletin olan mal. || Mal-ı mug- tenemat, ganimet olarak elde edilmiş mal. || Mal-ı mukabele, tımarlardan sağlanan gelir. || Mal-ı mukayyet, mukataa ve malikânelerin defterine yazılmış olan gelirleri.
*-*Mil. muhs. Mal ve hizmetler, tutumsal etkinliğin ulusal muhasebede ağırlık verilen üç işlem kategorisinden birinin konusunu oluşturan maddi ve maddi olmayan ürünleri. || Naturel mal varlığı, toplumda bireylere refah elde eden, fakat muhasebelen- dirilmesi güç öğelerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Seram. Kütahya çiniciliğinde, seramik ve çinilere verilen genel ad.
*-*ANSİKL. Sonbahar. sant. imzasız bir sanat yapıtı karşısında, onun kimin tarafınca gerçekleştirilmiş olabileceği araştırılır. Yapıtın genel nitelikleri (mevzu, araç-gereç, üslup), periyodunu ve okulunu saptama olanağını verir; sadece, elyazısının kişiye özgü olduğu benzer biçimde, her sanatçının da kişisel bir seçimi vardır; bununla beraber, bir yapıtın belirli bir ustaya mal edilmesi bir çok vakit güçtür Uzmanların tereddütleri ve düştükleri çelişkiler, meydana getirilen değerlendirmelerin bir seviyede öznel olmasıyla açıklanabilir. Bir yapıtı bir sanatçıya mal etmek için karşılaştırma wintemine başvurulur; bu yapılırken, teknik gelişmelerle ortaya çıkan büyüteç, mikroskop, fotoğraf, radyografi benzer biçimde belleğe destek öğelerden yararlanılmaya başlanmıştır. Morötesi ışınlar, boyalı bir alandaki bozulmaları, tekrardan boyanan bölgeleri, değişik ellerin fırça vuruşlarını saptama olanağını sağlar. Kızılaltı ışınlar vernikleri ve saydam boyaları derinlemesine tarayarak gizli saklı kalmış imzaları açığa çıkarabilir. X ışınları daha da güçlüdür. Bugün, elektronik mikroskop yardımıyla boyalı malzemenin yapısı derinlemesine bilinebilir. Sadece radyografiler, tanının yalnızca bir öğesidir; sanatçının tekniği ve yapıtın gerçekleştirildiği kültür ortamı üstüne sağlam bilgilerden hiçbir vakit vazgeçilemez.
*-*Huk. Mallar, “taşınır" ve "taşınmaz" olmak suretiyle iki ana gruba ayrılır. Göç eder mal, kıymet ve niteliğine zarar vermeksizin bir yerden başka bir yere taşınabilen eşyadır. Bu yer değiştirmenin eşyanın kendi hareketinin sonucu olması (mesela hayvanlar) ya da başka bir etkenle meydana gelmesinin önemi yoktur. Niteliği ve kıymeti değişmeden taşınabilen her şey, göç eder mal sayılır. Mesela otomobil, radyo, kitap vb. göç eder mallardır. Taşınmaz mal ise arsa, ev benzer biçimde bir yerden başka bir yere götürüle- meyen eşyadır, icra hukuku, gemileri de taşınmaz mal sayar. Hukuk alanında, göç eder ve taşınmaz nitelikteki, fizyolojik varlıkları olan eşyaların haricinde, mal sayılan kimi haklar da vardır. Bunlara maddi olmayan mallar denir (düşünce ve sanat eserleri üstündeki haklar).
• Mal ayrılığı. Eşler, sözleşmeyle mal birliği ya da mal ortaklığı rejimlerinden birini kabul etmemişlerse uygulanan, genel ve yasal mal rejimidir. Bu rejimde malların mülkiyeti, gelirleri ve yönetimi mala haiz olan eşe aittir. Hanım, mallarının yönetimini kocasına vermişse, evlilik süresince hesap sormaktan vazgeçmiş ve mallarının tüm gelirini, ev giderlerine karşılık olarak, ona bırakmış sayılır. Eşlerden her birinin mallarının gelirleri ve kendi kazançları kendilerinin olur (Türk med. k. md. 189). Koca, aile giderlerine karısının uygun bir seviyede katılmasını isteyebilir.
* Mal birliği. Eşlerin sadece sözleşmeyle seçebilecekleri bir mal rejimidir. Bu mal rejiminde eşlerin mahfuz malları dışındaki tüm mallar ve bunların gelirleri, birliğe girer. Birlik mallarını koca yönetir ve yönetim giderleri ona düşer. Kadının, sadece evlilik birliğini temsildeki yetkisi oranında yönetim yetkisi vardır. Mal birliği rejiminde eşlerden her biri birliğe giren malların sahibi olarak bırakılırlar; bu sistemde karı koca içinde mülkiyette ayrılık esası kabul edilmiştir. Sadece yasaya nazaran koca karısının kişisel mallarından yararlanma hakkına haizdir (Türk med. k. md. 197). Mal birliği rejimi eşlerden birinin ölümü, boşanma, evliliğin feshi, başka bir ma! rejiminin benimsenmesi sebebiyle sonlanmış olur.
* Mal ortaklığı. Eşlerin sözleşmeyle kabul edebilecekleri bir mal rejimidir. Bu rejimde eşlerin mahfuz malları dışındaki kişisel malları ortak bir servete dönüşür. Bu rejimde eşler, ortaklık mallarının ve gelirlerinin ortaklaşa sahibi olur ve hiçbiri kendi payına tek başına tutum edemez. Eşlerin tüm mallarını ve gelirlerini kapsayan mal ortaklığı rejimine, genel mal ortaklığı rejimi denir. Kimi malların ortaklık haricinde kalması kararlaştırılabilir. Bu duruma da sınırı olan mal ortaklığı adı verilir. Bir malın ortaklığa girmediğini iddia eden eş, bunu kanıtlamak zorundadır. Ortaklık mallarını koca yönetir. Yönetim giderleri ortaklık mallarından ödenir. Hanım, evlilik birliğini temsildeki yetkisi oranında yönetim hakkına haizdir. Karı ve koca, olağan yönetim işleri haricinde, ortaklık mallarına sadece elbirliğiyle ya da birbirlerinin onayını alarak tutum edebilirler (Türk med. k. md. 213).
* Mal varlığı. Mal varlığı, hukuksal bir bütündür. Bu bütünü oluşturan haklar ve borçlar değişebilir, sadece mal varlığının bütünlüğü bozulmaz. Bir mal varlığı tüm olarak hakkın mevzusu olmaz. Mal varlığı içindeki çeşitli haklar onun aktifini, borçlar da pasifini oluşturur, ilke olarak, her insanın sadece tek bir mal varlığı olabilir. Mal varlığı yalnızca parasal kıymeti olan haklardan ve borçlardan oluşur. Kişilik hakları benzer biçimde, parasal kıymeti olmayan haklar, manevi yükümlülükler mal varlığına girmez.
*-*ikt. iktisatçılara nazaran, bir malın başlıca niteliği yararlığıdır; başka bir deyişle, bir gereksinimi karşılama kabiliyetidir. Dolayısıyla bir nesne, sadece onunla karşılana- bilen gerçek ya da potansiyel bir gereksinim var ise mal sayılabilir. Bir nesne, ona gereksinim olduğu ya da olacağı düşünüldüğü için satın alınır.
Malların sınıflandırılması ilkin kıtlık (nedret) terimine dayanır. Şundan dolayı, yararlanılabilecek malların sınırı olan sayıda olmasına karşılık, gereksinimler sınırsızdır. Kıtlık terimi tutumsal etkinliğin temelidir: kıtlık olmasaydı, ekonomi bilimi de olamazdı. Netice olarak, yararlanılabilme derecesine nazaran mallar, özgür mallar ve kıt (ender) mallar olarak ikiye ayrılırlar. Özgür mallar, her kişinin, hiçbir fedakârlık seçeneği karşısında kalmaksızın istediği kadar ve dilediği benzer biçimde kullanabileceği kadar bolca oranda doğada bulunabilen mallardır. Bunun klasik örneği hava ve sudur; her ikisi de yaşamsal gereksinimleri karşıladıkları halele, ekonomi bilimi için hiçbir ehemmiyet taşımazlar. (Bununla beraber, havayla suyun kirlenmeleri durumunda, bunların özgür mal olma niteliğini yitirip yitirmedikleri sorusu haklı olarak sorulabilir.) Bir mal, belli bir gereksinimin tam olarak karşılanmasına elvermeyecek seviyede bulunabildiği vakit kıt mal olmuş anlama gelir. Aynı şey, tüm mallar için geçerlidir, şundan dolayı hepsi de sadece başka mallarla mübadele edilerek elde edilebilirler. Öyleyse malların üretiminin belli bir maliyeti vardır: hacimleri, gereksinimlere oranla yetersizdir, tutumsal çözümleme, yalnızca bu tip malların ortaya koyduğu sorunlarla uğraşır.
Kıt malları iki gruba ayırabiliriz: tüketim mallan: kullanım sonucu tükenen bu mallara kimi zaman dolaysız mallar da denir (yiyecek, giyecek benzer biçimde); üretim malları: dolaysız ya da dolaylı malların üretimine yönelik olduklarından bunlara dolaylı mallar ya da donatım mallan da denir. Bu temel ayırım, ana para, yatırım, kıymet, üretim ve çevrimsel dalgalanmalar kuramlarının esasını oluşturur.
Malların kullanım süresini göz önüne alan başka bir sınıflama daha ileri sürülmüştür. Bu görüş açısına nazaran, ilk kullanımları sonunda yok olan mallara dayanıksız tüketim malları adı verilir. Yiyecek maddeleri bu tür mallardandır Azca ya da çok uzun bir kullanım sûresi sonunda yok olan mallar ise (otomobiller ev aletleri) dayanıklı ya da yarı dayanıklı tüketim malları adını alır, tutumsal büyümeme göstergesi dayanıklı ya da yarı dayanıklı malların çoğalması olduğuna nazaran, bu kategori tutumsal çözümlemede büyük bir ehemmiyet kazanmıştır.
Nihayet, mallar, kendi aralarındaki ilişkilere nazaran, tamamlayıcı ya da ikameci olurlar. Tamamlayıcı malların talepleri bir biriyle bağlantılıdır: otomobil talebiyle tekerlek lastiği talebi benzer biçimde, ikameci malların talepleri ise ortak ya da birbirinin yerini alabilir niteliktedir: tereyağı talebi ile margarin talebi benzer biçimde. Bu son durumda, söz mevzusu mallardan birinin sağlamış olduğu tatminle ötekinin sağlamış olduğu doyum eşdeğerdedir.
*Kamu malı. Temelde bölünmez bir talep mevzusu oluşturması bakımından kamu malı, hususi maldan ayrılır. Hakkaten de, kamu malı için hiçbir vakit salt bireysel ya da hususi bir tüketin söz mevzusu olması imkansız; tam tersine kamu malı sadece azca ya da çok ortak tüketirjPteiçimlerine mevzu olabilir.
Kamusattiğın çeşitli dereceleri vardır: mesela bir yol sözkonusu olduğunda bu kalite fazla belirgin olmayabilir, şundan dolayı her kişinin ondan sağlamış olduğu yarar, onu kullananların sayısından bir seviyede bağımsızdır; fakat, ulusal müdafa söz mevzusu olduğunda bu kalite kendini açıkça gösterir (cemiyet üyelerinin hiçbiri, bu mevzuda verecek hiçbir şeyi olmasa ya da vermeyi reddetse bile, ulusal savunmanın nimetlerinden yararlanmaktan yoksun bırakılamaz). Uygar ekonomik çözümleme, kamu mallarının temel niteliğinden dört özellik çıkarmıştır. Birincisi, kamu malı, kullanıcısı çok olan bir üründür: nitekim, bir hizmet biriminin bir kişiye arzı ile aynı hizmet biriminin başka kişilere de arzı, ortak ürünler ya da hizmetler arzı oluşturur; bir hizmet biriminin üretilmesi, bu hizmetin potansiyel kullanıcılarının sayısı kadar ortak hizmetler yaratır. İkincisi, kamu malı artan randımanlı bir üretim sürecinden doğar: kamu hizmetleri arzının bölünmez özellikte olması sebebiyle, bir hizmet birimi bir kere üretildi mi, bir kimsenin yapacağı fazla tüketim, diğeri kullananların yararlanabilecekleri hizmet miktarında aynı seviyede bir azalışa yol açmaz (yeter ki, kamu malının kapasitesinde bir azalma olmasın). Radyo ve tv yayınları buna örnek gösterilebilir, üçüncüsü, kamu malı, piyasa tarafınca dışlanma ilkesinden etkilenmez. Kamu malı bir kere üretilip kullanıma arzedildikten sonrasında, her insanın emrinde anlama gelir; asla kimse onu kullanmaktan alıkonulamaz: klasik fiyat tespiti mekanizmasıyla, tüketicilerden bir bölümünün bu malın kullanımından dışlanmasına olanak yoktur. Onun için, dördüncü olarak, bazı tüketicilerin fiyat yöntemiyle kullanımdan dışlanmasının olanaksız olduğu durumlarda, kamu malları, onları kulla- nanlarca ortaklaşa tüketilebilmeleri sebebiyle, büyük seviyede dış etkilerin doğmasına yol açarlar.
Devlet tarafınca sağlanan belli başlı hizmetler, katıksız kamu hizmetiyle, piyasa ekonomisi alanına ilişkin mal ve hizmetler içinde aracı görünümündedirler. Kimi zaman karşılıksız, kimi zaman de bir karşılık karşılığında sunulan bu mallar, bölünebilen ve bireyselleştirilebilen bir tüketime mevzu olabilirler. Bundan başka, uygar ekonomi kuramı, devlet halinde örgütlenmiş bir toplulukta, bireylerin bir arada yaşamalarının, salt piyasa ekonomisi çerçevesi İçinde yer edinen çıkar hareketlerinden lanmayan bazı özgül kamusal gereksinimlerin doğmasına yol açtığını da kabul etmektedir. Bu gereksinimlerin giderilmesi, devletin vesayetini lüzumlu kıldığı için, bu gereksinmeleri karşılayan mallara da, “vesayet malları" adı verilir. Bu gereksinimlerin karşılanması, devletin zorlayıcı müdahalesine mevzu olabilir. Öyleki ki, devlet, tüketimin gemlenmesi gerektiği hallerde kamu malının fiyatı ya da piyasaya arz edilen miktarı üstünde değişim yapabilir (alkollü içkilerde olduğu benzer biçimde) ya da, ortak tüketim söz mevzusu olduğunda, mal ve hizmetlerin üretim ve kullanımını direkt doğruya denetimi altına alabilir (mecburi öğretimde olduğu benzer biçimde.).
• Mal varlığı. Hususi kişilerin mal varlığı içine giren türlü öğeler nesnel yapılarına nazaran sınıflandırılabilir. Bu durumda mal varlığı şunlardan oluşur: taşınabilir (menkul) öğeler (dayanıklı mallar, makineler), taşınmaz (gayrimenkul) öğeler (araziler, bina ve tesisler), mali öğeler (banknot, çek, poliçe, her türlü borç senedi benzer biçimde parasal bir kalite taşıyan bir itibari kıymeti; ya da anonim şirket hisse senedi, belli bir getirisi olan tahviller benzer biçimde bir gerçek kıymeti temsil eden senetler), maddi olmayan öğeler (kira hakkı, özgür meslekte bulunanların alan kişi çevresi). Öte taraftan, işlevlerine nazaran de şu şekilde bir sınıflandırma yapılır: ev hizmetlerinde kullanılan mallar (aslolan ya da geçici ikametgâh olarak kullanılan konutlar, dayanıklı ev eşyası), mesleki kullanım malları (kişisel işletme durumunda, işletmenin işleyişine ayrılan gerçek malların; diğeri durumlarda da işletmeyle ilgili mali ya da maddi olmayan öğelerin tümü), gelir elde eden mallar (sahipleri tarafınca, belirli bir karşılık karşılığında, kullanıcılara kiraya verilen malların tümüyle, bir gelir [faiz ya da kâr] getiren mali öğelerin tümü), tutum ya da vurgunculuk ya da giderek bir yardım ve hayır işlevi gören mallar (kullanımı ücretsiz bir şekilde başkalarına bırakılmış konut benzer biçimde).
*-*Mil. muhs. Naturel mal varlığı. Bunun muhasebesi iki amaca yöneliktir:
1. Kavramsal düzeyde amaç, refahı değilse bile serveti yalnıza ulusal hasılaya nazaran ölçen ulusal muhasebe sistemlerinin ortak kusurunu düzeltmektir. Hakkaten de, organik mal varlığı isminde olan ve yenilenmesinin olanaksızlığından ya da onarılamazcasına hasara uğramaya elverişli olmasından dolayı hususi bir kıymet taşıyan ana para sözkonusu olduğunda, "akım†türünden verinin yerine, tam tersine, "yığın" türünden bir değerlendirmenin konulması gerekir.
2. işlemsel düzeyde ise amaç, karar vericileri, mal varlıkları mevzusundaki sorumluluklarını kavramalarına destek olabilecek ve tercihlerine, bilhassa de organik mal varlığı mevzusunda kaide olduğu suretiyle uzun vadeli tercihlerine ışık dokunabilecek bir aletle donatmaktır.
Kaynak: Büyük Larousse
Mal Beyanı - Mal Beyanında Bulunulmaması
İslam'da Mal ve Mal Edinmek
Mal Varlığı Nedir?
YORUMLAR