MALİ sıf. (ar. mâl ve -/'den m SU). 1. Mal ve para ile ilgili; parasal: Mali durum. 2. Mâliyeye ilişkin, maliye ile ilgili: Mali...
MALİ sıf. (ar. mâl ve -/'den m SU).
1. Mal ve para ile ilgili; parasal: Mali durum.
2. Mâliyeye ilişkin, maliye ile ilgili: Mali önlemler.
*-*Esk. İlm-i mali, maliye bilimi.
*-*Bank. Mali senet ya da Mali evrak, bir kredi açılışını temsil etmek suretiyle çıkarılan ve mobilize edildiğinde ikraza bankaya finansman yenilemesi yapmak olanağını elde eden senet. || Mali işlemler, mali piyasa tarafınca firmalara öz ana para ya da uzun vadeli krediler (ana para artırımı, tahvil emisyonu) verilmesine yarayan işlemler.
*-*ikt. Hususi ya da kamusal malvarlıklarının yönetilmesine ve ana para piyasasında meydana getirilen uzun vadeli işlemlere (hisse senetleri, tahvil emisyonları) ilişkin olan şeye denir. || Mali kesim, bir ülkede tutumsal etkinliklerin finansmanında rol oynayan kurumlan kapsayan kesim. (Mali kesim, ülke ekonomisinin gelişmişlik derecesine nazaran genişlemekte ya da daralmaktadır. Türkiyede bu kesim, başta bankacılık sistemi olmak suretiyle, toplumsal güvenlik kurumlan, sigorta şirketleri, kredi kooperatifleri, ana para piyasası ve örgütlenmemiş para piyasasından oluşmaktadır.) || Mali yük, devletçe ve mahalli resmi makamlarca meydana getirilen vergi ve benzeri alımların global kitlesiyle gayrısafi hasıla ya da gayrısafi ulusal gelir arasındaki karşılaştırmadan çıkan netice. (Bu karşılaştırma, bir orantı oluşturmayı sağlar. Bir çok kez, “mali baskı†adında olan bu orantı, birbirinden azca çok uzak seneler ya da değişik ülkeler içinde karşılaştırmalar yapmakta kullanılır. Birinci karşılaştırma daha anlamlı ve daha güvenilirdir. Bu karşılaştırma, tüm ülkelerde, zaman içinde kamu harcamalarının ya da mali yükün devamlı bir halde artığını açıkça ortaya koymaktadır.
*-*ikt. tar. Mali cizye, OsmanlI devletinde, harpte kazanılan düşman topraklanndan alınan cizye, müstemenlerden alınan gümrük, sulh karşılığında düşmandan alınan mallar vb. gelirler için kullanılan deyim. (Bu gelir, harp giderleriyle subaylara ve bunların hizmetinde bulunan askerlere; kale, mescit, köprü şeklinde tesislere harcanırdı.)
*-*işi. ikt. Mali bunalım, bir işletmenin ödeme güçlüğüne düşmesi, kredi alabilme olanaklarını yitirmesi.
*-*Mal. Kamu mâliyesi, hususi maliye ya da para işleriyle ilgili olan. || Mali analist, bir bankada, bir işletmede, bir ekonomik kuruluşta göç eder değerlerle yatırım projelerinin seçimini ve verimlilik incelemelerini icra eden uzman. || Mali cebir, vadeli ve faizli işlemler, amortisman hesapları, dönem başı ve dönem sonu taksitlerle yatırımlar, rant ve istikrar hesapları şeklinde parasal işlemleri mevzu alan bilim dalı. || Mali durum, bir kimsenin ya da bir grubun, belli aniden, gereksinimleri karşılığı elinde bulunan parasal lar; bir kimsenin, bir topluluğun bütçesi. || Mali yıl, devlet bütçesinin uygulanmış olduğu genel olarak bir senelik süre.
*-*Muhs. Mali bilanço, mali yasaların koyduğu kaide ve yaptırımlara uygun olarak düzenlenen bilanço. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Uluslarar. İkt. Mali taahhütler, bir ülkenin, yabancıların elinde ya da dışarıda bulunan ve o ülke merkez bankasının, talep olduğu süre, başka dövizlere çevrilmesini karşılamak zorunda olduğu dövizlerin tutarı.
*-*Vergi huk. Malı kaza, vergi anlaşmazlıklarını çözümlemek amacıyla uygulanan yargı sistemi. (Bk. ansikl. böl.)
*-*ANSİKL. Mal. Mali yıl olarak adlandırılan bütçe yılının başlama zamanı, ülkelere nazaran değişmektedir. Çoğu zaman ocak, mart, nisan, haziran ve temmuz aylarından biri mali senenin başlangıç ayı olarak kabul edilir. Türkiye'de Meşrutiyet döneminde mali yılbaşı olarak 1 mart kabul edilmişti. Cumhuriyet döneminde ise 1926 -1944 içinde 1 haziran, 1945-1948 yıllarında 1 ocak, 1949-1983 yıllarını kapsayan dönemde 1 mart, 1983'ten sonrasında da 1 ocak mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
*-*Muhs. Vergi bilançosu da denilen mali bilançolar hazırlanırken aktifi oluşturan kalemlere (bina, demirbaş, hisse senetleri, tahviller vb.) kıymet biçilmesinde amortisman ve karşılıklara uygulanacak amortisman oranlarının saptanmasında kâr ve zarar hesaplarının hazırlanmasında vb. işlemlerde Vergi usul kanunu hükümlerine uyulması zorunludur. Şu sebeple, vergiye mevzu olan ticari kazançlar, sadece bu yasa hükümlerinin yerine getirilmesiyle doğru bir halde saptanabilir. Mali bilançolar bununla birlikte Maliye bakanlığından izni alınmış ve Vergi kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenmiş "yatırımın indirimleri''nin de kârdan düşülmesine olanak sağlar. Tüm bu özellikleri sebebiyle işletmeler, ticari bilançolarının yanında mali bilanço da hazırlamaktadır. Sadece, mali bilanço hazırlanması bir zorunluluk değildir. Ticari bilançolarını düzenlerken Vergi kanunu hükümlerini aynen yerine getiren işletmelerin vergi karşısındaki durumları da belirleneceği için yalnızca bu bilançoyla yetinebilirler.
-*-*Verg. huk. Yükümlülük, ceza kesme, vergi tahsili vb. mevzularda ortaya çıkan vergi anlaşmazlıkları, ülkelerin mali kaza sistemlerine nazaran genel ya da hususi mahkemeler tarafınaan çözümlenir Türkiye'de, 1982'ye kadar, vergi uyuşmazlıklarında itiraz komisyonları, Temyiz komisyonları ve son karar organı olarak da Danıştay yetkili kılınmıştı. 1982'de bu sistem değiştirilerek yeni bir yasal düzenleme getirildi. Buna nazaran, mali anlaşmazlıklar 2575 sayılı Danıştay kanunu, 2576 sayılı Bölge yönetim mahkemeleri, yönetim mahkemeleri ve Vergi mahkemelerinin kuruluşu ve görevleri hakkında kanun ve 2577 sayılı yönetimsel yargılama usulü kanunlanna nazaran çözümlenmektedir. Bu yasalara uygun olarak, 1982'de Bölge yönetim mahkemeleri, İdare mahkemeleri ve Vergi mahkemeleri göreve adım atmıştır. Böylece Vergi mahkemesi, itiraz ve Temyiz komisyonlarının yerine geçmiştir Bu yem düzenlemeye nazaran itirazlar, yetkili Bölge mahkemesi ve Vergi mahkemesine yapılmakta, temyiz için de Danıştay'a başvurulmaktadır. Ek olarak Vergi mahkemelerinin kurulması ile çeşitli yasalarda yer edinen vergi yargılama usulü hükümleri de yürürlükten kaldırılarak, yerine 2577 sayılı yönetimsel yargılama usulü konmuştur.
MALİ sıf. (fars. mâli). Esk.
1. Bir şeyle dolmuş bulunan, dolu: "Raşid'in şiirleri çoğun hikmetle mâlîdir" (A. R. Altınay).
2. Çok, fazla.
1. Mal ve para ile ilgili; parasal: Mali durum.
2. Mâliyeye ilişkin, maliye ile ilgili: Mali önlemler.
*-*Esk. İlm-i mali, maliye bilimi.
*-*Bank. Mali senet ya da Mali evrak, bir kredi açılışını temsil etmek suretiyle çıkarılan ve mobilize edildiğinde ikraza bankaya finansman yenilemesi yapmak olanağını elde eden senet. || Mali işlemler, mali piyasa tarafınca firmalara öz ana para ya da uzun vadeli krediler (ana para artırımı, tahvil emisyonu) verilmesine yarayan işlemler.
*-*ikt. Hususi ya da kamusal malvarlıklarının yönetilmesine ve ana para piyasasında meydana getirilen uzun vadeli işlemlere (hisse senetleri, tahvil emisyonları) ilişkin olan şeye denir. || Mali kesim, bir ülkede tutumsal etkinliklerin finansmanında rol oynayan kurumlan kapsayan kesim. (Mali kesim, ülke ekonomisinin gelişmişlik derecesine nazaran genişlemekte ya da daralmaktadır. Türkiyede bu kesim, başta bankacılık sistemi olmak suretiyle, toplumsal güvenlik kurumlan, sigorta şirketleri, kredi kooperatifleri, ana para piyasası ve örgütlenmemiş para piyasasından oluşmaktadır.) || Mali yük, devletçe ve mahalli resmi makamlarca meydana getirilen vergi ve benzeri alımların global kitlesiyle gayrısafi hasıla ya da gayrısafi ulusal gelir arasındaki karşılaştırmadan çıkan netice. (Bu karşılaştırma, bir orantı oluşturmayı sağlar. Bir çok kez, “mali baskı†adında olan bu orantı, birbirinden azca çok uzak seneler ya da değişik ülkeler içinde karşılaştırmalar yapmakta kullanılır. Birinci karşılaştırma daha anlamlı ve daha güvenilirdir. Bu karşılaştırma, tüm ülkelerde, zaman içinde kamu harcamalarının ya da mali yükün devamlı bir halde artığını açıkça ortaya koymaktadır.
*-*ikt. tar. Mali cizye, OsmanlI devletinde, harpte kazanılan düşman topraklanndan alınan cizye, müstemenlerden alınan gümrük, sulh karşılığında düşmandan alınan mallar vb. gelirler için kullanılan deyim. (Bu gelir, harp giderleriyle subaylara ve bunların hizmetinde bulunan askerlere; kale, mescit, köprü şeklinde tesislere harcanırdı.)
*-*işi. ikt. Mali bunalım, bir işletmenin ödeme güçlüğüne düşmesi, kredi alabilme olanaklarını yitirmesi.
*-*Mal. Kamu mâliyesi, hususi maliye ya da para işleriyle ilgili olan. || Mali analist, bir bankada, bir işletmede, bir ekonomik kuruluşta göç eder değerlerle yatırım projelerinin seçimini ve verimlilik incelemelerini icra eden uzman. || Mali cebir, vadeli ve faizli işlemler, amortisman hesapları, dönem başı ve dönem sonu taksitlerle yatırımlar, rant ve istikrar hesapları şeklinde parasal işlemleri mevzu alan bilim dalı. || Mali durum, bir kimsenin ya da bir grubun, belli aniden, gereksinimleri karşılığı elinde bulunan parasal lar; bir kimsenin, bir topluluğun bütçesi. || Mali yıl, devlet bütçesinin uygulanmış olduğu genel olarak bir senelik süre.
*-*Muhs. Mali bilanço, mali yasaların koyduğu kaide ve yaptırımlara uygun olarak düzenlenen bilanço. (Bk. ansikl. böl.)
*-*Uluslarar. İkt. Mali taahhütler, bir ülkenin, yabancıların elinde ya da dışarıda bulunan ve o ülke merkez bankasının, talep olduğu süre, başka dövizlere çevrilmesini karşılamak zorunda olduğu dövizlerin tutarı.
*-*Vergi huk. Malı kaza, vergi anlaşmazlıklarını çözümlemek amacıyla uygulanan yargı sistemi. (Bk. ansikl. böl.)
*-*ANSİKL. Mal. Mali yıl olarak adlandırılan bütçe yılının başlama zamanı, ülkelere nazaran değişmektedir. Çoğu zaman ocak, mart, nisan, haziran ve temmuz aylarından biri mali senenin başlangıç ayı olarak kabul edilir. Türkiye'de Meşrutiyet döneminde mali yılbaşı olarak 1 mart kabul edilmişti. Cumhuriyet döneminde ise 1926 -1944 içinde 1 haziran, 1945-1948 yıllarında 1 ocak, 1949-1983 yıllarını kapsayan dönemde 1 mart, 1983'ten sonrasında da 1 ocak mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
*-*Muhs. Vergi bilançosu da denilen mali bilançolar hazırlanırken aktifi oluşturan kalemlere (bina, demirbaş, hisse senetleri, tahviller vb.) kıymet biçilmesinde amortisman ve karşılıklara uygulanacak amortisman oranlarının saptanmasında kâr ve zarar hesaplarının hazırlanmasında vb. işlemlerde Vergi usul kanunu hükümlerine uyulması zorunludur. Şu sebeple, vergiye mevzu olan ticari kazançlar, sadece bu yasa hükümlerinin yerine getirilmesiyle doğru bir halde saptanabilir. Mali bilançolar bununla birlikte Maliye bakanlığından izni alınmış ve Vergi kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenmiş "yatırımın indirimleri''nin de kârdan düşülmesine olanak sağlar. Tüm bu özellikleri sebebiyle işletmeler, ticari bilançolarının yanında mali bilanço da hazırlamaktadır. Sadece, mali bilanço hazırlanması bir zorunluluk değildir. Ticari bilançolarını düzenlerken Vergi kanunu hükümlerini aynen yerine getiren işletmelerin vergi karşısındaki durumları da belirleneceği için yalnızca bu bilançoyla yetinebilirler.
-*-*Verg. huk. Yükümlülük, ceza kesme, vergi tahsili vb. mevzularda ortaya çıkan vergi anlaşmazlıkları, ülkelerin mali kaza sistemlerine nazaran genel ya da hususi mahkemeler tarafınaan çözümlenir Türkiye'de, 1982'ye kadar, vergi uyuşmazlıklarında itiraz komisyonları, Temyiz komisyonları ve son karar organı olarak da Danıştay yetkili kılınmıştı. 1982'de bu sistem değiştirilerek yeni bir yasal düzenleme getirildi. Buna nazaran, mali anlaşmazlıklar 2575 sayılı Danıştay kanunu, 2576 sayılı Bölge yönetim mahkemeleri, yönetim mahkemeleri ve Vergi mahkemelerinin kuruluşu ve görevleri hakkında kanun ve 2577 sayılı yönetimsel yargılama usulü kanunlanna nazaran çözümlenmektedir. Bu yasalara uygun olarak, 1982'de Bölge yönetim mahkemeleri, İdare mahkemeleri ve Vergi mahkemeleri göreve adım atmıştır. Böylece Vergi mahkemesi, itiraz ve Temyiz komisyonlarının yerine geçmiştir Bu yem düzenlemeye nazaran itirazlar, yetkili Bölge mahkemesi ve Vergi mahkemesine yapılmakta, temyiz için de Danıştay'a başvurulmaktadır. Ek olarak Vergi mahkemelerinin kurulması ile çeşitli yasalarda yer edinen vergi yargılama usulü hükümleri de yürürlükten kaldırılarak, yerine 2577 sayılı yönetimsel yargılama usulü konmuştur.
MALİ sıf. (fars. mâli). Esk.
1. Bir şeyle dolmuş bulunan, dolu: "Raşid'in şiirleri çoğun hikmetle mâlîdir" (A. R. Altınay).
2. Çok, fazla.
Kaynak: Büyük Larousse
Mali Tablolar Programı
Yeminli Mali Müşavir
Mali ve Mali Zamanı
YORUMLAR