Sürtünme kuvvetinin varlığının pozitif ve negatif tesirleri nedir, örnek verir misiniz? Sürtünme Kuvvetinin Tesirleri Sürtünme k...
Sürtünme kuvvetinin varlığının pozitif ve negatif tesirleri nedir, örnek verir misiniz?
Sürtünme Kuvvetinin Tesirleri
Sürtünme kuvveti, cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti var olmasaydı bir sürü yaşamsal etkenlik mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez, bir mekanda oturamaz, yiyecek yiyemez, yazı yazamaz, araç kullanamazdık. Örneklerde de görüldüğü benzer biçimde her türlü yaşamsal olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin tesiri vardır. Otomobil örneğini belli bir miktar açacak olursak, yolda hareketine başlamış olan bir aracın durması sürtünme kuvvetinin tesiri ile oluşmaktadır. Bu kuvvet olmasaydı frenler tutmayacağı için otomobil devamlı hareket ederdi.
Buzun sürtünme kuvvetinin toprak ya da asfalta gore daha az bir sürtünme kuvveti olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu yollarda araçlar daha çok kaymakta ve frenlerin tesiri daha az olmaktadır. Bundan dolayı kışın meydana gelen kazalar, başka zamanlara gore daha çok olmaktadır. Bundan dolayı kışın buzun erimesi için tuz kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) ya da toprak atılması bu sürtünme kuvvetini çoğaltmak içindir.
Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Çünkü sürtünme kuvvetini yenerek, cisimleri harekete geçirmek için daha büyük kuvvet kullanılması gerekir. Ve büyük yükleri, sürtünme kuvveti sebebi ile kas gücümüzle hareket ettiremeyiz. Bundan dolayı türlü makineler kullanarak bu yükleri hareket ettiririz.
Makineler çalışırken, içindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zaman içinde aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Makinelerin yıpranmasını engellemek için sürtünme kuvvetini düşürücü önlemler alabilmek gerekir. Şu demek oluyor ki sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla birlikte bir takım zorlukları da vardır.
Sürtünme Kuvvetini Çoğaltmak ve Azaltmanın Yolları
Sürtünme kuvvetinin, bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kalmış olduğu durumlarda alınması ihtiyaç duyulan tedbirler vardır. Ekranda görülen pencereden bazılarını sıralayacak olursak;
- Kışın otomobil lastiklerine zincir takılması,
- Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması,
- İş makinelerinin tekerlerinde dişlerin daha büyük yapılması,
- Büyük kütlelerin altına tekerlek tipinde cisimlerin konulması,
-Makinelerin yağlanması,
- Dik yokuşlarda ulaşımı kolaylaştırmak için önlemler alınması.
Yeniliklerin pozitif ve negatif tesirleri nedir?
Pozitif ve negatif aktarma nedir, örnek verir misiniz?
Eğitimde çevrenin pozitif ve negatif tesirleri nedir?
Sürtünme Kuvvettinin Pozitif ve Negatif Tesirleri
Cismlerin bulundukları yerde hareket etmeden durmaları sürtünme kuvveti sayesindedir.Hareketlilerde sürtünme kuvveti olmasaydı istendiği vakit durulamazdı.Bizde yürürken duramazdık.Bu vaziyet çarpışma ve kazalara niçin olurdu.
Buz ya da kar üstünde sürtünme kuvvetti azdır.Bundan dolayı kış mevsiminde ayakkabıların altlarının pürüslü olması tercih edilir.Otomobillerin kaymalarını önlemek içnde zincir takılır.
Makina parçaları hareket ederken bir herhangi birine sürtünür.Sürtünmeden dolayı parçalar yıpranır.
Cisimlerin ağırlığı büyük olur sürtünmeden dolayı onları hareket ettirmek için daha çok enerji gerekir.
Yukarda anlatılan sürtünmenin pozitif ve negatif etkilerini azlalt için bazı önlenler alınır.
Otomobil motorunun rahat emek harcaması ya da sürtünmeyi azaltmak için parçalar yağlanır.Tekerleklerin rahatça dönmesi için bilye kullanılır.
Trenlerin tekerlekleri demirdir.Raylarda demir olduğundan sürtünme azdır.Bundan dolayı kamyondan daha büyük olan vagonların daha az enerjin harcayarak hareketi sağlanır.Ama durması gerektiğinde sürtünmenini artması gerekir bu yüzden tekerlek ile ray içinde kum püskürtülerek kolayca durması sağlanır.
Buz ya da kar üstünde sürtünme kuvvetti azdır.Bundan dolayı kış mevsiminde ayakkabıların altlarının pürüslü olması tercih edilir.Otomobillerin kaymalarını önlemek içnde zincir takılır.
Makina parçaları hareket ederken bir herhangi birine sürtünür.Sürtünmeden dolayı parçalar yıpranır.
Cisimlerin ağırlığı büyük olur sürtünmeden dolayı onları hareket ettirmek için daha çok enerji gerekir.
Yukarda anlatılan sürtünmenin pozitif ve negatif etkilerini azlalt için bazı önlenler alınır.
Otomobil motorunun rahat emek harcaması ya da sürtünmeyi azaltmak için parçalar yağlanır.Tekerleklerin rahatça dönmesi için bilye kullanılır.
Trenlerin tekerlekleri demirdir.Raylarda demir olduğundan sürtünme azdır.Bundan dolayı kamyondan daha büyük olan vagonların daha az enerjin harcayarak hareketi sağlanır.Ama durması gerektiğinde sürtünmenini artması gerekir bu yüzden tekerlek ile ray içinde kum püskürtülerek kolayca durması sağlanır.
Bu bildiri 'en iyi çözüm' seçilmiştir.
Sürtünme kuvveti, cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti var olmasaydı bir sürü yaşamsal etkenlik mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez, bir mekanda oturamaz, yiyecek yiyemez, yazı yazamaz, araç kullanamazdık. Örneklerde de görüldüğü benzer biçimde her türlü yaşamsal olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin tesiri vardır. Otomobil örneğini belli bir miktar açacak olursak, yolda hareketine başlamış olan bir aracın durması sürtünme kuvvetinin tesiri ile oluşmaktadır. Bu kuvvet olmasaydı frenler tutmayacağı için otomobil devamlı hareket ederdi.
Buzun sürtünme kuvvetinin toprak ya da asfalta gore daha az bir sürtünme kuvveti olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu yollarda araçlar daha çok kaymakta ve frenlerin tesiri daha az olmaktadır. Bundan dolayı kışın meydana gelen kazalar, başka zamanlara gore daha çok olmaktadır. Bundan dolayı kışın buzun erimesi için tuz kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) ya da toprak atılması bu sürtünme kuvvetini çoğaltmak içindir.
Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Çünkü sürtünme kuvvetini yenerek, cisimleri harekete geçirmek için daha büyük kuvvet kullanılması gerekir. Ve büyük yükleri, sürtünme kuvveti sebebi ile kas gücümüzle hareket ettiremeyiz. Bundan dolayı türlü makineler kullanarak bu yükleri hareket ettiririz.
Makineler çalışırken, içindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zaman içinde aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Makinelerin yıpranmasını engellemek için sürtünme kuvvetini düşürücü önlemler alabilmek gerekir. Şu demek oluyor ki sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla birlikte bir takım zorlukları da vardır.
Sürtünme Kuvvetini Çoğaltmak ve Azaltmanın Yolları
Sürtünme kuvvetinin, bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kalmış olduğu durumlarda alınması ihtiyaç duyulan tedbirler vardır. Ekranda görülen pencereden bazılarını sıralayacak olursak;
- Kışın otomobil lastiklerine zincir takılması,
- Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması,
- İş makinelerinin tekerlerinde dişlerin daha büyük yapılması,
- Büyük kütlelerin altına tekerlek tipinde cisimlerin konulması,
-Makinelerin yağlanması,
- Dik yokuşlarda ulaşımı kolaylaştırmak için önlemler alınması.
Sürtünme kuvvetinin pozitif yönleri
-Arabaların frene basınca durmasını sağlar.
-Yürümeyi kolaylaştırır.
-Cisimlerin kaymasını önler(yamaçlardaki topraklar vsvs benzer biçimde)
-Eşyaların bulundukları yerde durağan bir biçimde durabilmeleri, sürtünme kuvvetinin varlığındandır
-Sporcuların kullandıkları ayakkabıların alt kısmındaki çıkıntılar, sürtünme kuvveti sebebiyle yere daha rahat basmalarını sağlar.
Sürtünme kuvvetinin negatif yönleri
-Araçların hızını azaltır.(tayyare,vapur,tren,otomobil vsvs benzer biçimde.)
-Sürtünme kuvveti cisimleri aşındırır
-Metaller içinde oluşan sürtünme de,sert metal yumuşak metali aşındırır bu yüzden enerji kaybı olur.
-Hareketi zorlaştırır
-Arabalardaki motor gücünün %20 si sürtünme kuvvetini yenmek için harcanır.
-Arabaların frene basınca durmasını sağlar.
-Yürümeyi kolaylaştırır.
-Cisimlerin kaymasını önler(yamaçlardaki topraklar vsvs benzer biçimde)
-Eşyaların bulundukları yerde durağan bir biçimde durabilmeleri, sürtünme kuvvetinin varlığındandır
-Sporcuların kullandıkları ayakkabıların alt kısmındaki çıkıntılar, sürtünme kuvveti sebebiyle yere daha rahat basmalarını sağlar.
Sürtünme kuvvetinin negatif yönleri
-Araçların hızını azaltır.(tayyare,vapur,tren,otomobil vsvs benzer biçimde.)
-Sürtünme kuvveti cisimleri aşındırır
-Metaller içinde oluşan sürtünme de,sert metal yumuşak metali aşındırır bu yüzden enerji kaybı olur.
-Hareketi zorlaştırır
-Arabalardaki motor gücünün %20 si sürtünme kuvvetini yenmek için harcanır.
Sürtünme kuvvetinin harekete tesiri
Sürtünme kuvveti daima hareket yönüne zıt bir kuvvettir .Hareketi zorlaştırır, yavaşlatır.Sürtünme kuvvetinin hareket ettirici özelliği yoktur. Edilgen bir kuvvettir ; hareketi önler.Sürtünme ;kuvvet ile aynı doğrultuda ve zıt yönlerdedir. Eğer cisim duruyorsa,sürtünme ve kuvvet eşittir ya da kuvvet, sürtünmeden daha azdır. Sürtünme kuvveti,yüzeydeki pürüzlük arttıkça artar.Bir cismin üstüne tepki kuvveti ve yerçekimi kuvveti haricinde kuvvet uygulanmıyorsa sürtünme yoktur.
Sürtünme kuvveti daima hareket yönüne zıt bir kuvvettir .Hareketi zorlaştırır, yavaşlatır.Sürtünme kuvvetinin hareket ettirici özelliği yoktur. Edilgen bir kuvvettir ; hareketi önler.Sürtünme ;kuvvet ile aynı doğrultuda ve zıt yönlerdedir. Eğer cisim duruyorsa,sürtünme ve kuvvet eşittir ya da kuvvet, sürtünmeden daha azdır. Sürtünme kuvveti,yüzeydeki pürüzlük arttıkça artar.Bir cismin üstüne tepki kuvveti ve yerçekimi kuvveti haricinde kuvvet uygulanmıyorsa sürtünme yoktur.
Sürtünme Kuvveti
Yağmur tanelerinin yere düşme hızı,sesin duvara çarparak yankılanması ve hava direnciyle karşılaşan bir paraşütün bu hava direnci(havanın sürtünme kuvveti) yardımıyla yere inebilmesi, arabaların frenleri (sürtünme gücüyle karşılaşan arabanın freni bu kuvvetin etkisiyle devreye girer ve otomobil durur) Bu örneklerin hepsi,sürtünme kuvvetinin varlığıyla ilgilidir.
Yağmur tanelerinin yere düşme hızı,sesin duvara çarparak yankılanması ve hava direnciyle karşılaşan bir paraşütün bu hava direnci(havanın sürtünme kuvveti) yardımıyla yere inebilmesi, arabaların frenleri (sürtünme gücüyle karşılaşan arabanın freni bu kuvvetin etkisiyle devreye girer ve otomobil durur) Bu örneklerin hepsi,sürtünme kuvvetinin varlığıyla ilgilidir.
ÖNEMİ:
Sürtünmenin büyük önemi vardır. Sürtünme olmasa yürüyemeyiz taşıt araçları da hareket edemez ve duramazlar. Motor arka tekerleri döndürür. Pürüzlü lastik ve kuru yolda oluşan sürtünme kuvvetleri tekerin kaymasını önler ve dönmesini sağlar. Dönme de otomobili hareket ettirir. Teker ile yer içinde sürtünme kuvveti tekeri döndüren kuvvetten ufak ise yine kayar(patinaj). Böylelikle statik sürtünme kuvveti konulmuş olur ki bu sonucu küçültür. Bir kayakçı kayarak indirilmiş olduğu tepeye kayaklarıyla aşama aşama çıkabilir. Bu nasıl açıklanır? Keza araçları durdurmak için fren düzeneğine gereksinim vardır. Burada fren balataları denen sürtünmesi çok levhalar kullanılır.
Bir takım hallerde enerjiyi başa götürmüş olan hızı azaltan ve bizi daha büyük kuvvetler kullanmaya zorlayan sürtünme kuvvetlerini azaltmak gerekir. Bu maksatla sürtünen yüzeyler arasına yağ konulur. Böylelikle yüzeyler birbiri üstünde kayan sıvı tabakaları üstünde hareket eder. Sıvı(akışkan) tabakaları arasındaki sürtünme (viskosluk)kuru sürtünme denen önceki sürtünmeye gore çok küçüktür.
Sürtünmenin büyük önemi vardır. Sürtünme olmasa yürüyemeyiz taşıt araçları da hareket edemez ve duramazlar. Motor arka tekerleri döndürür. Pürüzlü lastik ve kuru yolda oluşan sürtünme kuvvetleri tekerin kaymasını önler ve dönmesini sağlar. Dönme de otomobili hareket ettirir. Teker ile yer içinde sürtünme kuvveti tekeri döndüren kuvvetten ufak ise yine kayar(patinaj). Böylelikle statik sürtünme kuvveti konulmuş olur ki bu sonucu küçültür. Bir kayakçı kayarak indirilmiş olduğu tepeye kayaklarıyla aşama aşama çıkabilir. Bu nasıl açıklanır? Keza araçları durdurmak için fren düzeneğine gereksinim vardır. Burada fren balataları denen sürtünmesi çok levhalar kullanılır.
Bir takım hallerde enerjiyi başa götürmüş olan hızı azaltan ve bizi daha büyük kuvvetler kullanmaya zorlayan sürtünme kuvvetlerini azaltmak gerekir. Bu maksatla sürtünen yüzeyler arasına yağ konulur. Böylelikle yüzeyler birbiri üstünde kayan sıvı tabakaları üstünde hareket eder. Sıvı(akışkan) tabakaları arasındaki sürtünme (viskosluk)kuru sürtünme denen önceki sürtünmeye gore çok küçüktür.
Sürtünme birbirine görevli olarak hareket eden iki nesnenin içinde oluşan ve harekete karşı koyan kuvete denir.
Sürtünme, kuvvet ile aynı doğrultuda ve zıt yönlerdedir. Eğer cisim duruyorsa, sürtünme ve kuvvet eşit ya da kuvvet sürtünmeden daha azdır. Eğer bir cismin üstüne tepki kuvveti ve yer çekimi kuvveti haricinde kuvvet uygulanmıyorsa sürtünme yoktur.
Bir cismi değişik yüzeylerde hareket ettirmenin, cismin hareketinde değişimler yaptığını günlük yaşantımızdan bilmekteyiz. Pürüzlü, ıslak ya da cilalı yüzeylerde aynı cismin hareketi değişik değişik olmaktadır. Cam üstünde bir cisim daha kolay hareket ederken tahta üstünde hareket etmesi daha zor olsa gerek. Cismin hareket etmiş olduğu yüzeyin pürüzlü olması, cismin harekete geçmesini zorlaştırırken, düz ya da pürüzsüz yüzeylerde aynı cisim daha kolay harekete geçer. Bundan dolayı halı, tahta, taşlı zemin benzer biçimde yüzeylerde cismi harekete geçirmek için lüzumlu olan kuvvet; cam, asfalt, yağlı zemin benzer biçimde yüzeylerdeki aynı cismi hareket ettirmek için lüzumlu olan kuvvetten daha büyüktür. Şu demek oluyor ki cismin temas etmiş olduğu yüzeyin pürüzlüğü arttıkça, cismin harekete geçmesi için lüzumlu olan kuvvete çoğalmaktadır
1. Yürümeyi kolaylaştırır. Hareketi zorlaştırır.
2. Sürtünme kuvveti sebebiyle yerine koyduğumuz koltuk ve masa benzer biçimde eşyalar yerinde kalır.
3. Metaller içinde oluşan sürtünme sonucu sert metal yumuşak metali aşındırır. Enerji yitirilmesine niçin olur. Arabaların motor gücünün ortalama %20 si sürtünme kuvvetini yenmeye harcar.
4. Sporcular ayaklarına giyindikleri çıkıntılı ayakkabılar ile daha rahat yere basarlar.
5. Sürtünme kuvveti cisimleri aşındırır .
6. Otomobil,tayyare,vapur ve trenin hızını yavaşlatır.
7. Sürtünme kuvveti olmasaydı dağ yamaçlarındaki kaya ve topraklar rahatlıkla kayardı.
8. Kalemle yazamaz ya da yazdıklarımızı silemezdik.
9. Otomobiller frene basılınca duramazdı.
SüRTüNME KUVVETİ
Bir cismi değişik yüzeylerde hareket ettirmenin cismin hareketinde değişimler yaptığını günlük yaşantımızdan bilmekteyiz. Pürüzlü ıslak ya da cilalı yüzeylerde aynı cismin hareketi değişik değişik olmaktadır. Cam üstünde bir cisim daha kolay hareket ederken tahta üstünde hareket etmesi daha zor olsa gerek.
Cismin hareket etmiş olduğu yüzeyin pürüzlü olması cismin harekete geçmesini zorlaştırırken düz ya da pürüzsüz yüzeylerde aynı cisim daha kolay harekete geçer. Bundan dolayı halı tahta taşlı zemin benzer biçimde yüzeylerde cismi harekete geçirmek için lüzumlu olan kuvvet; cam asfalt yağlı zemin benzer biçimde yüzeylerdeki aynı cismi hareket ettirmek için lüzumlu olan kuvvetten daha büyüktür. Şu demek oluyor ki cismin temas etmiş olduğu yüzeyin pürüzlüğü arttıkça cismin harekete geçmesi için lüzumlu olan kuvvete çoğalmaktadır.
Şekilde olduğu benzer biçimde iki traktör yolda gitmektedirler. Bu traktörlerden bir tanesi asfalt yolda giderken başka taşlı bir yolda gitmektedir. Taşlı yolda giden traktörle düz yolda giden traktörün aynı hızda gitmeleri için taşlı yoldaki traktörün daha çok kuvvet kullanımı gerekmektedir.
Bir zemin üstünde bulunan bir cismi harekete geçirmek için yüzeyin cisme uygulanan hareketin zıt yönünde oluşan sürtünme kuvvetinden daha büyük bir kuvvete gereksinim vardır. Ters taktirde uygulanan kuvvet cismin sürtünme kuvvetinden daha ufak ya da eşitse cisim harekete geçmez.
Durağan hızla hareket eden bir cisme etkiyen sürtünme kuvveti ile harekete geçirici kuvvetin bileşkesi sıfırdır. Çünkü cismi harekete geçirici kuvvet ile sürtünme kuvveti ters yöndedir.
Bu bilgilerden hareketle; cisimler hareket ederken temas ettikleri yüzeylerin sürtünmesinden lanan ve yer değiştirmeye zıt yönde ortaya çıkan kuvvete sürtünme kuvveti denir.
Sürtünme Kuvvetinin Bağlı Olduğu Etkenler
a) Yüzeyin pürüzlü olması
Cismin hareket edeceği yüzeyin pürüzlü olması cismin hareketinde önemlidir. Pürüzlü yüzeylerde cisimlerin hareket etmesi için daha büyük kuvvete gereksinim vardır.
Tüm yüzeylerde ne olursa olsun pürüz vardır. Cisimler birbiri üstünde hareket ederken yüzeylerindeki girinti ve çıkıntılar birbirinin içine girerek cismin hareket etmesini güçleştirirler. Cilalı yüzeylerde bu girinti-çıkıntılar daha az olduğundan sürtünme kuvveti de o oranda azdır. Bundan dolayı pürüzlü yüzeylerin yağlanması ile bu girintiler azaltılarak daha az sürtünme kuvveti uygulaması sağlanabilir.
b) Cismin ağırlığı
Bir cismin ağırlığı arttığında cismin ve yüzeyin girinti-çıkıntıları daha çok birbiri içine gireceğinden sürtünme de artar. Şu demek oluyor ki cismin hareketini engellemiş olan kuvvetin büyüklüğü de artar. Cismin hareket etmesini engellemiş olan bu kuvveti yenmek için bu kuvvetten daha büyük bir kuvveti cisme uygulamak gerekir.
Sürtünme Kuvvetinin Tesirleri
Sürtünme kuvveti cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti var olmasaydı bir sürü yaşamsal etkenlik mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez bir mekanda oturamaz yiyecek yiyemez yazı yazamaz araç kullanamazdık. Örneklerde de görüldüğü benzer biçimde her türlü yaşamsal olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin tesiri vardır. Otomobil örneğini belli bir miktar açacak olursak yolda hareketine başlamış olan bir aracın durması sürtünme kuvvetinin tesiri ile oluşmaktadır. Bu kuvvet olmasaydı frenler tutmayacağı için otomobil devamlı hareket ederdi.
Buzun sürtünme kuvvetinin toprak ya da asfalta gore daha az bir sürtünme kuvveti olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu yollarda araçlar daha çok kaymakta ve frenlerin tesiri daha az olmaktadır. Bundan dolayı kışın meydana gelen kazalar başka zamanlara gore daha çok olmaktadır. Bundan dolayı kışın buzun erimesi için tuz kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) ya da toprak atılması bu sürtünme kuvvetini çoğaltmak içindir.
Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Çünkü sürtünme kuvvetini yenerek cisimleri harekete geçirmek için daha büyük kuvvet kullanılması gerekir. Ve büyük yükleri sürtünme kuvveti sebebi ile kas gücümüzle hareket ettiremeyiz. Bundan dolayı türlü makineler kullanarak bu yükleri hareket ettiririz.
Makineler çalışırken içindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zaman içinde aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Makinelerin yıpranmasını engellemek için sürtünme kuvvetini düşürücü önlemler alabilmek gerekir. Şu demek oluyor ki sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla birlikte bir takım zorlukları da vardır.
Sürtünme Kuvvetini Çoğaltmak ve Azaltmanın Yolları
Sürtünme kuvvetinin bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kalmış olduğu durumlarda alınması ihtiyaç duyulan tedbirler vardır. Ekranda görülen pencereden bazılarını sıralayacak olursak;
a) Kışın otomobil lastiklerine zincir takılması
b) Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması
c) İş makinelerinin tekerlerinde dişlerin daha büyük yapılması
d) Büyük kütlelerin altına tekerlek tipinde cisimlerin konulması
e) Makinelerin yağlanması
f) Dik yokuşlarda ulaşımı kolaylaştırmak için önlemler alınması
Bir cismi değişik yüzeylerde hareket ettirmenin cismin hareketinde değişimler yaptığını günlük yaşantımızdan bilmekteyiz. Pürüzlü ıslak ya da cilalı yüzeylerde aynı cismin hareketi değişik değişik olmaktadır. Cam üstünde bir cisim daha kolay hareket ederken tahta üstünde hareket etmesi daha zor olsa gerek.
Cismin hareket etmiş olduğu yüzeyin pürüzlü olması cismin harekete geçmesini zorlaştırırken düz ya da pürüzsüz yüzeylerde aynı cisim daha kolay harekete geçer. Bundan dolayı halı tahta taşlı zemin benzer biçimde yüzeylerde cismi harekete geçirmek için lüzumlu olan kuvvet; cam asfalt yağlı zemin benzer biçimde yüzeylerdeki aynı cismi hareket ettirmek için lüzumlu olan kuvvetten daha büyüktür. Şu demek oluyor ki cismin temas etmiş olduğu yüzeyin pürüzlüğü arttıkça cismin harekete geçmesi için lüzumlu olan kuvvete çoğalmaktadır.
Şekilde olduğu benzer biçimde iki traktör yolda gitmektedirler. Bu traktörlerden bir tanesi asfalt yolda giderken başka taşlı bir yolda gitmektedir. Taşlı yolda giden traktörle düz yolda giden traktörün aynı hızda gitmeleri için taşlı yoldaki traktörün daha çok kuvvet kullanımı gerekmektedir.
Bir zemin üstünde bulunan bir cismi harekete geçirmek için yüzeyin cisme uygulanan hareketin zıt yönünde oluşan sürtünme kuvvetinden daha büyük bir kuvvete gereksinim vardır. Ters taktirde uygulanan kuvvet cismin sürtünme kuvvetinden daha ufak ya da eşitse cisim harekete geçmez.
Durağan hızla hareket eden bir cisme etkiyen sürtünme kuvveti ile harekete geçirici kuvvetin bileşkesi sıfırdır. Çünkü cismi harekete geçirici kuvvet ile sürtünme kuvveti ters yöndedir.
Bu bilgilerden hareketle; cisimler hareket ederken temas ettikleri yüzeylerin sürtünmesinden lanan ve yer değiştirmeye zıt yönde ortaya çıkan kuvvete sürtünme kuvveti denir.
Sürtünme Kuvvetinin Bağlı Olduğu Etkenler
a) Yüzeyin pürüzlü olması
Cismin hareket edeceği yüzeyin pürüzlü olması cismin hareketinde önemlidir. Pürüzlü yüzeylerde cisimlerin hareket etmesi için daha büyük kuvvete gereksinim vardır.
Tüm yüzeylerde ne olursa olsun pürüz vardır. Cisimler birbiri üstünde hareket ederken yüzeylerindeki girinti ve çıkıntılar birbirinin içine girerek cismin hareket etmesini güçleştirirler. Cilalı yüzeylerde bu girinti-çıkıntılar daha az olduğundan sürtünme kuvveti de o oranda azdır. Bundan dolayı pürüzlü yüzeylerin yağlanması ile bu girintiler azaltılarak daha az sürtünme kuvveti uygulaması sağlanabilir.
b) Cismin ağırlığı
Bir cismin ağırlığı arttığında cismin ve yüzeyin girinti-çıkıntıları daha çok birbiri içine gireceğinden sürtünme de artar. Şu demek oluyor ki cismin hareketini engellemiş olan kuvvetin büyüklüğü de artar. Cismin hareket etmesini engellemiş olan bu kuvveti yenmek için bu kuvvetten daha büyük bir kuvveti cisme uygulamak gerekir.
Sürtünme Kuvvetinin Tesirleri
Sürtünme kuvveti cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti var olmasaydı bir sürü yaşamsal etkenlik mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez bir mekanda oturamaz yiyecek yiyemez yazı yazamaz araç kullanamazdık. Örneklerde de görüldüğü benzer biçimde her türlü yaşamsal olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin tesiri vardır. Otomobil örneğini belli bir miktar açacak olursak yolda hareketine başlamış olan bir aracın durması sürtünme kuvvetinin tesiri ile oluşmaktadır. Bu kuvvet olmasaydı frenler tutmayacağı için otomobil devamlı hareket ederdi.
Buzun sürtünme kuvvetinin toprak ya da asfalta gore daha az bir sürtünme kuvveti olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu yollarda araçlar daha çok kaymakta ve frenlerin tesiri daha az olmaktadır. Bundan dolayı kışın meydana gelen kazalar başka zamanlara gore daha çok olmaktadır. Bundan dolayı kışın buzun erimesi için tuz kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) ya da toprak atılması bu sürtünme kuvvetini çoğaltmak içindir.
Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Çünkü sürtünme kuvvetini yenerek cisimleri harekete geçirmek için daha büyük kuvvet kullanılması gerekir. Ve büyük yükleri sürtünme kuvveti sebebi ile kas gücümüzle hareket ettiremeyiz. Bundan dolayı türlü makineler kullanarak bu yükleri hareket ettiririz.
Makineler çalışırken içindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zaman içinde aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Makinelerin yıpranmasını engellemek için sürtünme kuvvetini düşürücü önlemler alabilmek gerekir. Şu demek oluyor ki sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla birlikte bir takım zorlukları da vardır.
Sürtünme Kuvvetini Çoğaltmak ve Azaltmanın Yolları
Sürtünme kuvvetinin bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kalmış olduğu durumlarda alınması ihtiyaç duyulan tedbirler vardır. Ekranda görülen pencereden bazılarını sıralayacak olursak;
a) Kışın otomobil lastiklerine zincir takılması
b) Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması
c) İş makinelerinin tekerlerinde dişlerin daha büyük yapılması
d) Büyük kütlelerin altına tekerlek tipinde cisimlerin konulması
e) Makinelerin yağlanması
f) Dik yokuşlarda ulaşımı kolaylaştırmak için önlemler alınması
Yeniliklerin pozitif ve negatif tesirleri nedir?
Pozitif ve negatif aktarma nedir, örnek verir misiniz?
Eğitimde çevrenin pozitif ve negatif tesirleri nedir?
YORUMLAR