Vurgu Nedir

Vurgu Nedir ? (Özet) : Bir metini okurken ya da konuşma esnasında bir takım kelimelerin, hecelerin başka sözcük ve hecelere gore daha baskı...

Vurgu Nedir ? (Özet) : Bir metini okurken ya da konuşma esnasında bir takım kelimelerin, hecelerin başka sözcük ve hecelere gore daha baskılı okunmasına ya da söylenmesine vurgu denir.

Vurgu Nedir ? (Detay)

Konuşma amacıyla çıkarılan ses dizisinde hecelerden birinin diğerlerine gore daha baskılı, daha güçlü olarak söylenmesine vurgu denir. Konuşmanın tekdüzelikten kurtarılması dilin doğasındaki vurgu ile sağlanmaktadır.
Vurgu, dilin bünyesinden ve konuşanın ruh hâlinden oluşur. Bu sebeple vurgu, iki çeşittir:
1. İSTEÄžE BAÄžLI VURGU
Konuşanın isteğine ve kullanışına gore farklılık gösteren, dilin tabii vurgusu haricinde meydana getirilen vurgudur. Konuşmanın tesirini çoğaltmak, konuşmaya uyum vermek, dinleyenleri etkilemek amacıyla yapılır. Pekiştirme vurgusu ve uyum vurgusu olmak suretiyle ikiye ayrılır:

a) Pekiştirme vurgusu
His ve düşüncenin sertliğini, derecesini göstermeye yarayan vurgudur: Çok güzel! Enfes! Berbat! Çek git! Zevksiz adam! Kim alacaksa alsın!

b) Uyum vurgusu
Çoğu zaman bir dinleyici grubuna karşı meydana getirilen konuşmalarda ve şiir okumada sözün tesirini, ahengini çoğaltmak, dinleyenler üstünde pozitif bir tesir uyandırmak amacıyla isteğe bağlı olarak meydana getirilen vurgudur:
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak!
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

2. DOÄžAL VURGU
Dilin yapısı ve kelimenin anlamıyla direkt ilgili olan, konuşana ve kullanışa gore değişmeyen, hepimiz tarafınca uyulması ihtiyaç duyulan vurgudur. Tabii vurguya uyulmadığı vakit dilin yapısı bozulur. Kimi zaman de söylenmek istenenle ortaya çıkan mana birbirlerinden değişik olur.
Garp dillerinden bazılarındaki şeklinde, Arapçadaki şeklinde çok güçlü bir vurgu Türkçede yoktur. Türkçede vurgulu hecelerle vurgusuz heceler içinde fazla sertlik farkı olmadığı için vurgulu heceyi ayırt etmek zor olsa gerek. Kelimede hangi hecenin vurgulu bulunduğunu doğru tespit etmek için her defasında değişik bir hece ötekilerden abartılı bir şekilde söylenir. Bu söyleyişlerden hangisi kulağa anormal gelmezse vurgu o hece üstünde anlamına gelir. Meselâ,u-nut-ma keli­mesinde ma hecesi dışındaki heceler vurgulu okunduğu vakit anormallik sezilmektedir. Demek ki bu kelimede vurgu son hecededir.
Dil birliklerine gore; kelime vurgusu, grup vurgusu ve tümce vurgusu olmak suretiyle üç tür tabii vurgu vardır:
a) Kelime vurgusu
Kelimedeki hangi hecenin ötekilerden daha şiddetli vurgu taşıdığını gösterir. Türkçede kelimelerin çoğu zaman son hecesi vurguludur. Yapım ekleriyle kelime genişletildikçe vurgu son heceye kayar: anne, durak, konut, sözlük; düşüncesizlik, çekingen.
Türkçenin bu genel vurgu sistemine uymayan, vurgusu son hecede olmayan kelimeler de vardır. Ekranda görülen pencereden başlıcaları alt tarafta sıralanmıştır:
· Yer adlarında ve coğrafî adlarda vurgu çoğu zaman ilk hecede olur. Yer adlarından yabancı olanların Türkçe söylenişinde ise vurgu, sondaki heceden öndeki hecelere doğru geçer: Ankara, Kayseri, Erzurum, Türkiye, Asya, Avrupa; Almanya, İngiltere, nih.
-istan ile biten adlarda (ve yer adlarında) vurgu sondadır: Gülistan;Türkistan, Hindistan, Yunanistan, Kazakistan.
· Zarfların büyük bölümü: ahmakça, ansızın, artık, ayrıca, belki, demin, gayet, lâ, hatta, iyice, kurnazca, öğleyin, önce, sonra, şimdi, şöyle, yalnız, yarın, yine, zorla.
· Ünlem ve ünlem olarak kullanılan adlarla hitaplarda vurgu ilk heceye geçer: acaba, aferin, arkadaş!, Aslan!, baba!, beyefendi!, elbette, evet, garson!, ler!, haydi, hayır, işte, Mehmet!, peki, yahu.
· Dil isimleri: Almanca, Arapça, Farsça, Rusça, Türkçe.
· Küçültme eki almış bir takım sıfatlar: alçacık, azıcık, daracık, incecik, sacık, çücük, ufacık, yumuşacık.
· (Geniş vakit çekimi haricinde) -ma, -me olumsuzluk eki almış fiiller: aldatmadılar, gitmemek, istemeyecek, kalkmıyor, konuşmamak, oturmayacaklar, uyumayın.
· Yukarıdaki maddelere girmeyen bir takım kelimeler: anne, banka, çekirge, görümce, karınca, masa, posta, radyo, teyze, yenge.
· Birleşik kelimelerden bazıları: bugün, biraz, birçok, onbaşı, kafaçavuş, cumartesi, ayakkabı, kahverengi.
Bu kelimelere vurgulu ek geldiği vakit da (vurgu, kelime tabanının son hecesinde olmadıkça) vurgunun yeri değişmez: annelik, Almancadan, Ankara’da, Bolu’dan, karıncaya, masayı, önceki, radyoda, Türkçenin, yarınki.
Çekim eki almış kelimelerde vurgu genellikle çekim eki üzerindedir. Vurgusuz bir takım çekim ekleri ise vurguyu kendilerinden önceki heceye atarlar. Vurguyu önceki heceye atan vurgusuz çekim ekleri alt tarafta sıralanmıştır:
· -n araç hâli eki: baharın, zün,şın, yazın.
· -la / -le eki: atla, babamla, bıçakla, çocukla, kalemle.
· -ca / -ce ve bunun genişlemiş şekli -casına / -cesine eki: açıkça, bence, güzelce, onca, yüzlerce; alçakçasına, aptalcasına, delicesine.
· Sual eki: bildi mi?, öğrenecekler mi? sevecek misiniz?; Ankara mı?, güzel mi?, kitap mı?
· -dir eki: akıllıdır, bilmiştir, gelecektir, geniştir, kısadır.
· Şahıs ekleri (Birinci ve üçüncü şahıs komut ekleri haricinde): geleceğim, görmeliyim, güzelsin, kalkın, kalşsınız, oturunuz, yazarım, yazasın, yorgunum.
· -yor şimdiki vakit eki: ayor, güyor, okuyor.
· Birleşik çekimlerde kullanılan hikâye (-di), rivayet (-miş) ve koşul (-sa) ekleri: kafalardı, çalışırsak, gidermiş, giderse okurdum.
-ken, -madan / -meden şeklinde bir takım zarf-fiil ekleri de vurgusuzdur: almadan, kafalarken, durmadan, giderken, uyumuşken, yazacakken.
-ınca ve -dıkça zarf-fiil eklerinde vurgu son hecede değildir: gittikçe, görünce, satınca, okudukça.
Dilin yapısıyla direkt doğruya ilgili olan vurgu, yanlış hecede yapılırsa mana karışıklığı ortaya çıkar. Yalnız kelimesinin yanlız şeklinde söylenmesi nasıl bir dil yanlışıysa, meselâ okuyan kelimesinin ilk hecesinin vurgulu söylenmesi de aynı derecede mühim, bir dil yanlışıdır. Başka millete mensup insanlardan Türkçeyi yeni öğrenenlerin Türkçedeki vurguları kendi dillerindeki şeklinde vurgulamalarında ve vurgunun yer değiştirmesiyle eş anlamlılarını ya da türlerini değiştiren kelimelerde bu vaziyet açıkça görünür:
bebek: minik çocuk Bebek: İstanbul'da bir semt
kurtuluş: kurtulma, istiklâl Kurtuluş: Ankara'da bir semt
kartal: bir kuş Kartal: İstanbul'da bir semt
bayat: taze olmayan Bayat: Oğuzların bir boyu
garson : isimGarson!: Hitap, ünlem
yalnız: ödat ya da zarf yalnız: bağlama edatı
okuma: kıraat okuma: okumamaktan komut
bıçakla: bıça klamaktan komut bıçakla: bıçak ile
Türkçede aslolan vurgu yanında ikinci derecede bir kelime vurgusu daha vardır: Kelimenin aslolan vurgusu sonda ise, ikinci derecedeki vurgu ilk hecede; aslolan vurgu ilk hecede ise, ikinci derecedeki vurgu son hecede vardır: annemin, babamın, deminki,evdeki, Kurtuluş.
Türkçede vurgu bakımından en zayıf hece, orta hecedir.

b) Grup vurgusu
Kelime gruplarında hangi hecenin daha şiddetle vurgulanacağını gösterir. Bir kelime grubunu oluşturan kelimelerden her birinin ayrı ayrı vurgusu olduğu şeklinde, kelime grubunun da, kelime vurgusunun üstünde, kendine özgü bir vurgusu vardır. Grup vurgusu, grubu oluşturan kelimelerdeki vurgulardan daha şiddetlidir.
Türkçede grup vurgusu, destek öğe olan (grubun başlangıcında yer edinen) kelimenin vurgusunun bulunmuş olduğu hecededir: beyaz kitap, otuz kalem, evdeki hesap, evin kapısı, masa örtüsü, yuvarlak masa, dilim dilim, gitgide, koşa koşa, çarhızlı, su hava ateş ve toprak, Ali ile Veli, Kızılırmak, Çanakkale, zikretmek, alay etmek, yavermek, Osman Bey, Mustafa Kemal Paşa, Fahriye abla, Oğuz Kağan, ey oğul, on iki, güneşe karşı, bunun için, ya yazmak, okula gitmek, işten dönüş, yuvaya koşan, kitap okuyarak.
Sözcük Vurgusu
Türkiye Türkçesinde, sözcük vurgusu çoğu zaman son hecede mevcuttur. Vurgu ilk hecede az, orta hecede ise çok az ve ender olarak görülmektedir.
Grup Vurgusu
Grup vurgusu, kelimelerin vurgularından daha baskın olan vurgu türüdür. Grup vurgusu, tamlama halinde kullanıldığı vakit yer değiştirmektedir:

Uz-?man = uz-man? çavuş
yir?-mi = yir-mi?' gün
öğ?'-renci = öğren-ci' dernekleri
Tümce Vurgusu
Tümce vurgusu, düzgüsel koşullarda yüklem üzerindedir. Fakat konuşma esnasında, tümcede yer edinen kelimelerin esnasında, kimi değişimler olabilir.
Bu tip vurgu, sözcükler içinde yer değiştirebilen ve sözcük öbeklerinin kendi vurgularından daha güçlü olan vurgudur. Bu özelliği ile de tümcede, mana değişimleri oluşumuna niçin olmaktadır.
İyi kalpli oğlan çiftçinin kızını seviyor.
İyi kalpli oğlan çiftçinin kızını seviyor.
İyi kalpli oğlan çiftçinin kızını seviyor.
Aşkın, yarın film seyretmek için Akün sinemasına gidecek.
Aşkın, yarın film seyretmek için Akün sinemasına gidecek.
Aşkın, yarın film seyretmek için Akün sinemasına gidecek.
Aşkın, yarın film seyretmek için Akün sinemasına gidecek.
Aşkın, yarın film seyretmek için Akün sinemasına gidecek.

Ünlem Vurgusu
Çok fazla bir duyguyu ya da heyecanı ifade eden vurgu çeşididir. Tümcelerde, aynı hece üstünde ilkin yükselen bir tonda görülür sonrasında da azalan bir ses frekansı izler.

Aah!
Eyvaah!
Dikaat! şeklinde.
Seslenme ve hitaplarda vurgu, ilk hecededir.
Hay-?di!
As?-ker!
Ma'-şallah!
A'-ferin!

Uyum Vurgusu
Bu tip vurgu çeşidi, bilhassa edebî metinlerde, tiyatro oyunlarının sahnelenmesinde, hitabet kendi alanında konuşma ya da seslendirmeye bağlı olarak ortaya çıkan vurgu çeşididir. Söze his ve mana kıymeti katar, bu yönüyle de dinleyicinin dikkatini çekerek, anlamın kavranmasını kolaylaştırır.

Bin atlı akınlarda çocuklar şeklinde şendik;
Bin atlı o gün dev şeklinde bir orduyu yendik;

Yahya Kemal Beyatlı

YORUMLAR

Ad

Anlamı Nedir?,22,Biyoloji Konu Anlatımı,25,Cilt Bakımı,82,Coğrafya Ders Anlatımı,978,Genel,46,Güzel Sözler,16075,Music,1,Ne Nedir?,32164,Resimli Sözler,4111,Saç Sağlığı,119,Sağlık Bilgileri,1596,Soru-Cevap,10236,Sports,1,Tarih Konu Anlatımı,5,Teknoloji,36,Türk Dili ve Edebiyatı Konu Anlatımı,2,
ltr
item
Ders Kitapları Konu Anlatımı: Vurgu Nedir
Vurgu Nedir
Ders Kitapları Konu Anlatımı
https://ders-kitabi.blogspot.com/2017/06/vurgu-nedir.html
https://ders-kitabi.blogspot.com/
http://ders-kitabi.blogspot.com/
http://ders-kitabi.blogspot.com/2017/06/vurgu-nedir.html
true
5083728687963487478
UTF-8
Tüm Yazılar Yüklendi hiçbir mesaj bulunamadı HEPSİNİ GÖR Devamı Cevap Cevabı iptal Silmek Cevabı iptal Home SAYFALARI POST Hepsini gör SİZİN İÇİN ÖNERİLEN ETİKET ARŞİV SEARCH Tüm Mesajlar İsteğinizle eşleşme bulunamadı Ana Sayfaya Dön Pazar Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Şu anda... 1 dakika önce $$1$$ minutes ago 1 saat önce $$1$$ hours ago Dün $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago İzleyiciler Takip et THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Tüm Kodunu Kopyala Tüm Kodunu Seç Tüm kodlar panonuza kopyalanmıştır. Kodları / metinleri kopyalayamıyor, kopyalamak için lütfen [CTRL] + [C] tuşlarına (veya Mac ile CMD + C'ye) basınız Table of Content