Dikey toplumsal hareketlilik, kuşaklar arası olabileceği benzer biçimde, aynı dönemde da cereyan edebilir. Eğer hareketlilik kuşaklar içinde...
Dikey toplumsal hareketlilik, kuşaklar arası olabileceği benzer biçimde, aynı dönemde da cereyan edebilir. Eğer hareketlilik kuşaklar içinde oluyorsa, mesela, bir kız ya da oğul, ana ya da babasının sınıfından yukarı çıkıyor ya da aşağı iniyorsa buna, " Kuşakla rarası Hareketlilik" diyoruz.
Buna karşılık, hareketlilik aynı dönemde cereyan ederse, mesela genç bir yapınak işçisi işini bırakıp kendi adına bağımsız bir iş yeri açıp işletse ve bunda da başarıya ulaşmış olsa, mühim oranda servet elde etse, buna da "Mesleksel Hareketlilik" diyebiliriz.
"Grup Hareketliliği" -Bireysel toplumsal hareketliliğe yer vermeyen kast toplumlarında hâlâ grup temeline dayanan bir hareketliliğe yer verilmektedir. Mesela Hindistan'da değişik kastların göreli statüsü bazan tekrardan değerlendirilir. Böylece tüm kastlardaki kimselerin saygınlık bakımından yukarı ve aşağı doğru hareketliliği sağlanmış olur.
İşçilerin çeşitli toplumlarda yukarı sınıfa geçişleri söz mevzusu olmaktadır. Bu durum onların yukarı doğru grupsal olarak yükselmelerini ifade etmektedir.
Mesela Avustralya'daki işçiler 1900'lerden beri grupsal olarak statülerini geliştirmişlerdir. Bu durum hükümet ücret denetimi örgütü ve aile ödeneklerinde uygulanan çocuk sayısına ve ihtiyarlara sağlanan büyük yararlar ile ele alınan liberal sistem yardımıyla gerçekleşmiştir. İngiliz işçi sınıfı da orta sınıfa gore göreli statülerini arttırmışlardır.Bu durum sıhhat hizmetleri, işsizlik sigortası, emeklilik ve sakatlık tazminatları ve yoğun halde uygulanan özgür orta öğretim programları yardımıyla gerçekleşmiştir. Böylece işçi sınıfının yaşam standardı terfi etmiştir.
Brezilya'da gene kentte çalışan işçilerin statüleri orta sınıfa oranla artmıştır. 1930'lardan beri enflasyon, orta sınıflarla işçi sınıfı arasındaki mesafeyi azaltmıştır.
ABD'daki işçi sınıfı da yukarıda değinilen ülkelerdeki işçi sınıfından daha çok yukarı doğru grupsal hareketliliğe uğramışlardır. Almanya'ya Türklerin işçi olarak gidişinden sonrasında orada en alt işlerde çalışan öteki yabancı işçiler ve Alman işçileri de daha kazançlı ve statüsü daha yüksek işlere otomatikman geçmişlerdir. Şundan dolayı Türkler, daha ilkin onların doldurmuş olduğu alt hizmetlerde, yapınak işçiliği durumunda olmayan işlerde çalışmaya başlamışlardır.
Grup hareketliliği, çoğu zaman bazı baskı altında tutulmuş grupların ortaklaşa toplumsal statülerini arttırmak için giriştikleri bir vakadır. Grup temeline dayanan hareketliliğin gerçekleştirilmesi çabalan, bireysel hareketliliğin mevcut olmadığı durumlarda söz mevzusu olmaktadır. Bir çok devrimler ve Fransız devrimi, bir zamanlar bireysel hareketliliğe açık olan durumun sonradan kapalı duruma getirilerek geniş halk gruplarının hareketliliğine engel olunması sebebiyle meydana gelmiştir.
Gözlemciler, bu şekilde ortaklaşa toplumsal durumların geliştirilmesi ile ilgili gürültülü ya da sessiz çabalara daima rastlayabilirler.
Çeşitli meslek gruplarının eylemleri bu mevzuda güzel bir örnektir.
Mesleksel statünün geliştirilmesinin temel aleti mesleğin, "Meslekselleşmesi" dir. Bu teoriden hareket etmek, yalnız yalnız mesleğin kendisinden toplumsal bakımdan çok daha etkili olmaktadır. Bu mevzuda öğretmenler birer örnektir. Onlar ortaklaşa statülerini öğretimin bir meslek bulunduğunu göstererek arttırmaya çalışırlar. A.B.D. de kapıcıların bina sorumluluğunu üstlerine alma çabalan, anesteziyologların kendilerinin hemşire olarak değil de tabip olarak dikkate alınmaları için giriştikleri çabalar birkaç örnektir.
Toplumumuzda da bazı mesleklerin statülerinin arttırılması çabalarına daima şahit oluyoruz. Ücret arttırımları, çeşitli imkanlar ve ayrıcalıklar sağlanması kanalıyla bazı meslekler toplumsal statülerini arttırmaktadırlar. Hatta eğitsel yoldan mesleği çekici duruma getirmelere bile rastlarız. Mesela yüksek okullar bağımsız duruma getirilir, ya da akademi ya da üniversitenin bir fakültesi durumuna getirilir.
Bu son örnek, toplumumuzda, mesleğin daha hazırlık aşamasında çekici duruma getirilmesine bir örnektir.
Toplumda, çoğu zaman yukarı doğru hareketlilik, aşağı doğru hareketlilikten daha fazladır.
Bakınız : Toplumsal Hareketlilik
YORUMLAR