Tümcede kip ve süre bildirerek yargıyı ortaya koyan temel unsurdur. Tek başına tümce özelliği gösterir. Başka öğeler yüklemin tamamlayıcı öğ...
Tümcede kip ve süre bildirerek yargıyı ortaya koyan temel unsurdur. Tek başına tümce özelliği gösterir. Başka öğeler yüklemin tamamlayıcı öğeleridir.
Tümcede yüklemi sağlamak için herhangi bir öğeye sual soramayız. Onu çekimli durumda bulunan sözcüklerden anlarız.
Yüklem Örnekleri
“Biliyorum†sözü “bilmek†eyleminin şimdiki zaman içinde çekimlendiğini gösteriyor. Öyleyse yargı belirtiyor anlamına gelir. Bundan ötürü bir cümledir.
“Küçük çapta ilkin gelen çocuk, kapıcının kızıydı.â€
cümlesindeki altı çizili söz isim tamlaması olduğundan;
“O, eskiden, yaramaz bir çocuktu.â€
cümlesindeki altı çizili söz ödat tamlaması olduğundan birbirlerinden ayrılmaz ve beraber yüklem olur.
Yüklem Nedir
Yüklemin Tanımı ve Özellikleri
İş, kılış, oluş, hareket, vaziyet bildiren; haber veren; cümleyi bir yargıya bağlayan çekimli öğedir.
Otomobil kalabalığı şehri yaşanmaz hâle getirdi.
Şžehri bu hâle getiren bir olumsuzluk da insanların birbirlerini sevip saymamalarıdır.
Yüklemin Özellikleri
- Cümlenin temel öğesidir. Tümce yargı bildiren bir söz; yüklem de yargıyı üstüne alan unsur olduğuna gore yüklemsiz bir tümce olması imkansız.
Otomobil kalabalığı şehri yaşanmaz hâle .........?............ tümce değildir
Şžehri bu hâle getiren bir olumsuzluk da ..........?............ tümce değildir
- Yüklem, tek kelimeden de oluşabilir bir kelime grubundan da.
Yaşlılara saygı, topumun geçmişine olan saygısını gösterir.
İnsanlar birbirlerinin hakkına riayet etmeliler.
- Tümce meydana getirmeye kafi olan tek unsur yüklemdir.
Öğretmenim.
Geliyorum.
- Başka unsurlar, yüklemin anlamını desteklemek suretiyle tümcede mevcuttur.
Yüklemin Yeri
- Türkçede aslolan unsur en sonda bulunmuş olduğu, destek öğeler bir süre önce geldiği için Türkçe söz dizimine gore yüklem cümlenin en sonundadır. Tüm öğeler sıralanır, sonrasında bunlarla hazırlanan haber ya da yargı yükleme yüklenir.
Gökyüzünün başka rengi de varmış.
Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı.
- Şžiirde, atasözlerinde ve günlük konuşma dilinde yüklem cümlenin sonunda değildir de herhangi bir yerinde olabilir.
"Uzar gider bir sessizlik içinde
Bir uçtan bir uza Türkistan toprakları."
Aniden kapanmış oldu birbiri ardınca perdeler.
Sakla samanı, gelir zamanı.
Yüklemin Türü
- Eylem cümlesinin, şu demek oluyor ki iş, oluş, kılış, hareket, vaziyet bildiren cümlelerin yüklemi çekimli bir eylemdir. Bu eylem, kolay, türemiş ya da birleşik olabilir.
Fiile ait süre ve kişi kavramları yüklemde ek hâlinde mevcuttur. Bununla birlikte unsur olarak da bulunabilir.
Bir ipte iki cambaz oynamaz. Hiçbir süre
Yarın buraya gelecekler. Onlar
- İsim cümlesinin, şu demek oluyor ki iş, oluş, kılış, hareket, vaziyet bildirmeyen cümlelerin yüklemi de ek-fiille çekimlenmiş bir isimdir. Bu, isim asil herhangi bir kelime (ödat, zamir, zarf, edat) olabilir.
Ben bir Türküm; dinim cinsim uludur.
Tekrardan doğmuş gibiyim.
Tabiattaki en iç açıcı renk yeşildir.
Çık hızlısın.
* Bu ek-fiiller kimi zaman düşebilir.
İçimde en güzel hisleri saklı.
* Ek-fiile ait süre ve kişi kavramları yüklemde ek hâlinde mevcuttur. Bununla birlikte unsur olarak da bulunabilir.
Gökyüzünün başka rengi de varmış.
Yüklemin Sayısı
Bir tümcede aniden fazla özne, zarf tümleci, dolaylı tümleç, nesne bulunabilir, ama yüklem tektir. Bir söz dizisi içindeki yüklem sayısı tümce sayısını gösterir.
"Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı,
Bir dakika otomobil yerinde durakladı."
"Yol onun, varlık onun,
Gerisi hep angarya."
Yüklemdeki Kelime Sayısı
Yüklem tek kelimeden oluşabileceği benzer biçimde bir kelime grubu da olabilir.
Bin yıldan uzun bir gecenin bestesidir / bu.
Bin yıl sürecek zannedilen kar sesidir / bu.
Dönülmez akşamın ufkundayız.
Güzel yüzü, geniş bir gülümseyişle / ışıl ışıldı.
Yüklemsiz Cümleler
- Yüklemi söylenmeyen cümlelere eksiltili (kesik) tümce denir. Yüklemin söylenmemiş olması cümlenin anlamında eksiklik meydana getirmez. Dinleyici ya da okuyucu cümlenin söylenmemiş kısmını ya kendisi tamamlar ya da aslına bakarsanız bilinmektedir.
Kıratın yanında duran ya huyundan ya suyundan.
Az veren candan, çok verev maldan.
Dalgalandığın yerde ne korku ne üzüntü.
"Seni istikbal için ilkin gelmek cihana,
Ve başkasından alabilmek sonrasında geliş müjdeni,
Bir nefes dinlenmeden senelerce koşmak sana,
Aramak her tarafta, bulmamak hiç bir zaman seni. (Han Duvarları)
* Bir takım kesik cümleler önceki cümlenin yardımıyla tamamlanır.
Bilmiyorum aradan ne kadar süre geçti. Olurya altı ay... Olurya 1 yıl.
Buralarda asla yol yoktur. Hatta keçi yolu dahi...
¦Nerede çalışıyordun?
¦Türk Dil Kurumunda. (çalışıyorum)
¦Kardeşin kaçıncı sınıfta okuyor?
¦İkinci sınıfta
YORUMLAR