Zamir Nedir

Zamir (Adıl) İsim olmadıkları halde isim benzer biçimde kullanılan bu sözcüklere zamir diyoruz. Cümle içinde zamirin karşıladığı isim ya da...

Zamir (Adıl)
İsim olmadıkları halde isim benzer biçimde kullanılan bu sözcüklere zamir diyoruz. Cümle içinde zamirin karşıladığı isim ya da söz öbeği bilinmiyorsa, cümle belirsiz bir anlam taşır.

1 - Şžahıs zamirleri
2 - Dönüşlülük zamiri
3 - İşaret zamirleri
4 - Belgisiz zamirler
5 - Sual zamirleri

Zamirler değişik bölümlere ayrılır. Bu tarz şeyleri sağdaki menüde gördüğünüz şekilde 5 ayrı grupta sıralayabiliriz. Şžimdi bu tarz şeyleri tek tek inceleyelim.

1. Şžahıs (şahıs) Zamirleri

Şžahıs isimlerinin yerine geçen zamirlerdir. Lügatımızda altı kişi olduğuna bakılırsa altı tane kişi zamiri var anlamına gelir.
Ben biliyorum.
Sen biliyorsun.
O biliyor.
Biz biliyoruz
Siz biliyorsunuz ki.
Onlar biliyorlar.

2. Dönüşlülük Zamiri

Bu zamir “kendi” sözcüğüdür. Şžahıs isimlerinin yerine geçebileceği benzer biçimde hayvan isimlerinin ya da cansız varlıkların isimlerinin yerine de geçebilir. Bir çok vakit ek alarak kullanılır.

Kendim Kendimiz
Kendin Kendiniz
Kendi Kendileri

Bu sözcüklerdeki altı çizili ekler dönüşlülük zamirinin hangi şahsı ifade ettiğini gösterir.

Dönüşlülük zamirinin en mühim özelliği, öteki zamirlerle birlikte kullanılabilmesidir. Bu şekilde durumlarda zamir, pekiştirme anlamı taşır.

“Bu suali ben kendim çözdüm.”

Cümlesinde hem “ben” hem “kendim” zamirleri kullanılmış; böylece “ben” zamirinin anlamı kuvvetlenmiş.

3. İşaret Zamirleri

İsimleri, yerlerini işaret ederek karşılayan zamirlerdir. Bunlar işaret sıfatının zamirleşmesiyle oluşmuştur.

Bu geldi. Bunlar alındı.
Şžu satıldı. Şžunlar çağırdı.
O gidecek. Onlar beğenildi.

Cümlelerinde altı çizili sözcükler işaret zamirleridir. Burada üçüncü tekil kişi için kullanılan “o” zamiriyle, işaret zamiri olan “o” zamirini karıştırmayalım. Şžahıs zamirleri yalnız şahıslarda kullanılır.

“O, ders çalışıyor.” cümlesinde kişi zamiri olan “o” sözü “O, demirden yapılmış.” cümlesinde insan olamayacağından işaret zamiri olmuştur.

Sadece işaret zamirleri insanoğlu için de kullanılabilir.

“Bu benim kardeşim, şu da onun arkadaşı.”

Cümlesinde altı çizili zamirler işaret zamiri oldukları halde kişi isimlerinin yerlerine geçmiş. Bu durumda “o” işaret zamirinin de insanı karşılayacağı düşünülebilir. Mesela sınıfta işaret ederek,

“Bu, tembel; şu, birazcık çalışkan; o, sınıfın en iyisi.”
dersek “o” işaret zamiridir. Zira “o” kişi zamiri sözü edilen kişinin yanımızda olmadığı kısaca bizim onu görmediğimiz durumlarda kullanılır.

Bunların haricinde işaret bildiren başka zamirler de vardır. Sadece bunların yapısı birazcık farklıdır.

Burası eskiden boştu.
Şžurası sizin ev miydi?
Orası pek hoşuma gitmedi.
Buraları bizlere aitti.
Şžuraları paklayın.
Oraları unuttum bile ben.

Cümlelerinde altı çizili sözcükler de işaret zamirleridir. Bunların haricinde,

“Bu kitap benim, diğeri senin.”

Cümlesindeki altı çizili zamir benzer biçimde daha birkaç işaret zamiri de vardır.

4. Belgisiz Zamirler

İsimleri, tam olarak belli olmayan bir nicelik yönünden belirten belgisiz sıfatlar, adlar fikir onları karşılar ve belgisiz zamir olur.

“Bazı insanoğlu çalışkandır.” cümlesinde altı çizili ödat;
“Bazıları çalışkandır.” cümlesinde zamir olur. Zira “insanlar” isminin yerine geçer. Bunu birkaç örnekte daha gösterelim.

Birçok talebe bu mevzuyu bilmez.
ödat

Birçoğu bu mevzuyu bilmez.
zamir

Hiçbir kalemi beğenmedim.
ödat

Hiçbirini beğenmedim.
zamir

Birkaç yaşlı parkta oturuyordu.
ödat

Birkaçı parkta oturuyordu.
zamir

Ödat olarak kullanılmayan belgisiz zamirler de vardır:
Hepimiz senin burada bulunduğunu sanıyordu.
Kimse ben haber vermeden içeri girmesin.
Hepsi de çok ucuz fiyata satılmış.

Bu cümlelerdeki altı çizili sözcükler yalnız zamir olarak kullanılabilir.

5. Sual Zamirleri

İsimlerin yerlerine sual kanalıyla geçen sözcüklerdir. Bu sözcüklerin yerine, sordurulmuş olduğu adlar getirilebilir.

“Bu çiçeği sana arkadaşından başka kim getirir?”

Cümlesinde altı çizili söz, çiçeği getiren kişinin isminin yerine kullanılmıştır. Bu kişinin adını “kim” zamirinin yerine koyabiliriz.

Çarşıdan ne aldın?
Nerede oturuyorsunuz?
Hangisi ilkin geldi?
Kaçı bizimle gelecek?

Zamirler, kendileri benzer biçimde ismin yerine geçen adlaşmış sıfatlarla karıştırılmamalıdır. Bunların ikisi de ismin yerine geçiyor. Sadece zamirler adların herhangi bir niteliğini bildirmediği halde adlaşmış sıfatlar adı niteliğiyle birlikte karşılar.

Bu hanım dün de gelmişti.
Yaşlı hanım dün de gelmişti.

Bu cümlelerde altı çizili sözlerin ikisi de sıfattır. Birincisi işaret sıfatı, ikincisi ise niteleme sıfatıdır. Bu sıfatların belirttiği “kadın” adları cümleden çıkarılırsa,

“Bu dün de gelmişti.”
“Yaşlı dün de gelmişti.”

şekline gelen cümlelerde altı çizili sözler ismin yerine geçmişlerdir. Bu sözcüklerin anlamlarına baktığımızda “bu” sözcüğünün, yerine geçmiş olduğu ismin niteliğini bildirmediğini, “yaşlı” sözcüğünün ise bildirdiğini görüyoruz. Öyleyse birincisi zamir, ikincisi adlaşmış sıfattır.