ZENGİNLEŞTİRME a. Zenginleştirmek eylemi. — Cev. hazl. Zenginleştirme atölyesi, çoğu zaman maden ocağı karosunda yer edinen ve ç...
ZENGİNLEŞTİRME a. Zenginleştirmek eylemi.
— Cev. hazl. Zenginleştirme atölyesi, çoğu zaman maden ocağı karosunda yer edinen ve çeşitli cevher hazırlama işlemlerinin gerçekleştirildiği tesis. (Metal cevherlerine özgü olan bu adlandırmanın yerine öteki maddeler sözkonusu olduğunda, işleme atölyesi, tavuar, yapınak, konsantrasyon atölyesi kullanılır.) || Cevherleri zenginleştirme, cevherlerin yararlı element bakımından konsantrasyonunu çoğaltmak, cevher hazırlama tepkimelerinin ileri süreçleriyle bu tarz şeyleri daha kolay işlenir hale getirmek ve hazırlama işlemlerinden ilkin ganglar benzer biçimde cevherin kısır bölümlerini gidermek için uygulanan çeşitli mekanik, fizyolojik ya da fizyolojik ve kimyasal yöntemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—iş teşkilat, işlevlerin zenginleştirilmesi, bir iş postasına daha nitelikli ve daha görevli bir içerik kazandırmak amacıyla işi tekrardan yapılandırma yöntemi. (Bu sistemde, mesela daha ilkin hususi nitelikli personel tarafınca meydana getirilen hazırlık, ayar, denetim ve bakım işleri, belli bir ücretliye verilir. Böylece, bu ücretli üretim ve donatım üstünde daha büyük bir mesuliyet yüklenmiş olur.)"
—Metalürj. Havayı zenginleştirme, çeşitli demir-çelik ürünü hazırlama şekillerinde, verimi daha da çoğaltmak amacıyla fırına üflenen havaya arı oksijen katma tekniği.
—Nük. müh. Bir elementin belirli bir izotopunun oranının artırıldığı süreç. (Bk. ansikl. böl.)
—Ormanc. Bir ağaç topluluğuna orada bulunanlardan daha kıymetli ağaç türlerini sokmak ya da öncesinden orada bulunuyorlarsa oranlarını çoğaltmak amacıyla başvurulan ormancılık tekniği.
—Ansİkl. Cev. hazl. Cevherleri zenginleştirme, cisimlerin fizyolojik (büyük oranda) ve kimyasal özelliklerinden yararlanan çok sayıda yöntemle gerçekleştirilir. Bu tekniklerin her biri, biri ayırma diğeri de konsantre etme olan iki işlemden oluşur. Fizyolojik tekniklerde bilhassa, maddeleri yoğunluklarına bakılırsa ayıran gravimetriden, maddelerin yüzey gerilimlerindeki değişimlere bakılırsa gerçekleşen yüzdürmeden, çeşitli geçirgenlik ve iletkenlik farklılıkları üstüne etkiyen manyetik ve elektrik ayırmalardan yararlanılır. Kimyasal yolla zenginleştirme işlenmiş maddelere uygulanan li- çing işlemiyle gerçekleştirilir.
—Nük. müh. Örnek olarak, naturel uranyum üç izotopun, uranyum 238'in (% 99,28), uranyum 235'in (°/o 0,71) ve uranyum 234'ün karışımıdır. Hafifçe sulu nükleer reaktörlerin yakıtlarının üretimi için kullanılan uranyum, mesela °/o 3,25 oranında uranyum 235 ihtiva eder. Bu uranyumun (uranyum 235'ce) zenginleştirildiği ve zenginleştirmenin de % 3,25 olduğu söylenir. Nükleer silahlarda istenen zenginlik °/o 95'ten fazladır.
Mesela A ve B benzer biçimde iki izotoptan oluşmuş bir elementi, A izotopunca zenginleştirmek için, A ve B izotoplarını ayırabilecek bir süreç bulmak gerekir. Dolayısıyla zenginleştirme şekilleri, aynı bir elementin izotoplarının ya da bu izotoplarla oluşmuş bileşiklerin fizyolojik ve fizikokım- yasal ufak farklılıklarına dayanır. Zenginleştirme şekillerinin sınai çapta uygulanması bilhassa nükleer enerjinin gelişmesine lüzumlu maddeleri, daha çok ağır su ve zenginleştirilmiş uranyumu kapsar.
Düzgüsel suda, fi20 formülündeki 6 700 su molekülüne karşılık D2Ö formülünde bir molekül ağır su bulunur (D, hidrojenin atom hacmi 2 olan izotopudur). Nükleer kullanım için suyun ağır su bakımından oranının % 99,75'e çıkarılması gerekir. Bunun için çeşitli zenginleştirme şekilleri kullanılmaktadır. Fransız yöntemi amonyak ve hidrojen molekülleri içinde D ve H izotoplarının değişimini kullanır: amonyağın NH, krakınginden elde edilmiş azot ve hidrojen karışımındaki döteryum, bir katalizör yanında amonyak akımını dö- teryumca zenginleştirir. Nükleer reaktörlerin çoğunda kullanılan yakıtlardaki uranyum, 235 atom kütleli izotopça zenginleştirilmiştir. Sanayide kullanılan ilk bir izotop ayırım yöntemi gaz yayınımı'nın özelliklerinden yararlanmaktadır. Bir gazın gözenekli bir bölmeden geçiş hızı bu gazın molekül kütlesine ters orantılıdır, böylece molekül kütleleri M, ve M2 olan iki gaz karışımın y, ve v2 hızları oranı şöyleki olur:
Bu orana ayrılma çarpanı denir. Organik uranyum zenginleştirilmek için gaz halde uranyum heksafluorür (UFg) hSline getirilir. Sadece, bir kısmı uranyum 238, diğer kısmı uranyum 235 içeren iki çeşit UFg molekülleri arasındaki molekül kütleleri (bu kütleler sırasıyla 352 ve 349'dur) farkı o denli azdır ki kuramsal ayrılma çarpanı sadece 1,0043 olur. üstelik, işlemin sürdürüldüğü koşullar kuramsal koşullar olmadığından, gerçek ayrılma çarpanı daha da küçüktür (ortalama 1,002). Dolayısıyla izotop ayırma fabrikalarında, seri halde çok sayıda yayınım aşama'si kullanmakta fayda vardır (bk. biçim). Her kademeden sonrasında yayman gaz tekrardan sıkıştırılmalı- dır; ve böylece donanımın enerji tüketiminin nerede ise bütünü kompresörlere gider. Eurodif* fabrikasında, kimileri 25 m yüksekliğe erişebilen 1 400 aşama yer alır. Yılda % 3,25 zenginleştirmeli 2 500 t uranyum üretir ve tükettiği 3 000 MW güç, her biri 900 MVV'lık 4 reaktörlü nükleer santraldan sağlanır. Gaz yayınımıyla çalışan öteki büyük uranyum zenginleştirme donanımları ABD, SSCB ve Büyük Britanya'dadır. üretim kapasitesi bakımından sınai uranyum izotopu ayırma şekillerinden İkincisi merkezkaçlama'dıt. Büyük hızda dönen bir merkezkaçlayıcıda en ağır moleküller çevrede toplanır. Çevresel hızın karesiyle orantılı olan birim ayrılma çarpanı 1,5le erişebilir, fakat merkezkaçla- yıcıların birim kapasiteleri sınırı olan kalır. Bu bakımdan, bu yöntemi kullanan bir zenginleştirme fabrikasında seri halde azca sayıda aşama olmasına karşılık paralel halde çok sayıda makineye gerek duyulur. Merkezkaçlamayla zenginleştirme meydana getiren iki fabrikadan biri Hollanda'da Al- melo'da ve diğeri İngiltere'de Capen- hurst'tedir. Hizmete girme yılı 1990 olarak öngörülmüş daha büyük bir yapınak ABD' de tasarlanmıştır. Uranyum izotoplarını ayırmada kullanılan öteki yöntemler içinde şunlar sayılabilir:
—aerodinamik yöntemler ve bilhassa, AFC'de profesör Becker tarafınca geliştirilmiş, uranyum heksafluorür ve bir hafifçe gaz (hidrojen ya da helyum) karışımından oluşmuş gaz huzmesinin merkezkaçlamayla “dış kabuğunun soyulmasına" dayanan lüleli yöntem (bk. şek//).
—Fransız atom enerjisi komiserliği tarafınca incelenen karışmayan fazlar içinde kimyasal alışverişler yöntemi, iki faz, büyük boyutlu darbeli kolonlarda tersa- kımlı olarak temasa getirilir. Neredeyse aynı oranda yatırımla, aynı kapasitede çalışan bu şekilde bir yöntemin gaz yaynımıyla çalışan bir donanımdan dört kat azca enerji tüketeceği tahmin edilmektedir Bu zenginleştirme yöntemi askeri amaçlı çok zenginleştirilmiş uranyumun gizlice üretimine elverişli değildir. izotoplardan birinin monokromatik bir laser'le seçmeli olarak uyarılmasına dayanan yöntem benzer biçimde başka yöntemler de incelenme halindedir.
Gösterim: 62
Boyut: 70.8 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
— Cev. hazl. Zenginleştirme atölyesi, çoğu zaman maden ocağı karosunda yer edinen ve çeşitli cevher hazırlama işlemlerinin gerçekleştirildiği tesis. (Metal cevherlerine özgü olan bu adlandırmanın yerine öteki maddeler sözkonusu olduğunda, işleme atölyesi, tavuar, yapınak, konsantrasyon atölyesi kullanılır.) || Cevherleri zenginleştirme, cevherlerin yararlı element bakımından konsantrasyonunu çoğaltmak, cevher hazırlama tepkimelerinin ileri süreçleriyle bu tarz şeyleri daha kolay işlenir hale getirmek ve hazırlama işlemlerinden ilkin ganglar benzer biçimde cevherin kısır bölümlerini gidermek için uygulanan çeşitli mekanik, fizyolojik ya da fizyolojik ve kimyasal yöntemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—iş teşkilat, işlevlerin zenginleştirilmesi, bir iş postasına daha nitelikli ve daha görevli bir içerik kazandırmak amacıyla işi tekrardan yapılandırma yöntemi. (Bu sistemde, mesela daha ilkin hususi nitelikli personel tarafınca meydana getirilen hazırlık, ayar, denetim ve bakım işleri, belli bir ücretliye verilir. Böylece, bu ücretli üretim ve donatım üstünde daha büyük bir mesuliyet yüklenmiş olur.)"
—Metalürj. Havayı zenginleştirme, çeşitli demir-çelik ürünü hazırlama şekillerinde, verimi daha da çoğaltmak amacıyla fırına üflenen havaya arı oksijen katma tekniği.
—Nük. müh. Bir elementin belirli bir izotopunun oranının artırıldığı süreç. (Bk. ansikl. böl.)
—Ormanc. Bir ağaç topluluğuna orada bulunanlardan daha kıymetli ağaç türlerini sokmak ya da öncesinden orada bulunuyorlarsa oranlarını çoğaltmak amacıyla başvurulan ormancılık tekniği.
—Ansİkl. Cev. hazl. Cevherleri zenginleştirme, cisimlerin fizyolojik (büyük oranda) ve kimyasal özelliklerinden yararlanan çok sayıda yöntemle gerçekleştirilir. Bu tekniklerin her biri, biri ayırma diğeri de konsantre etme olan iki işlemden oluşur. Fizyolojik tekniklerde bilhassa, maddeleri yoğunluklarına bakılırsa ayıran gravimetriden, maddelerin yüzey gerilimlerindeki değişimlere bakılırsa gerçekleşen yüzdürmeden, çeşitli geçirgenlik ve iletkenlik farklılıkları üstüne etkiyen manyetik ve elektrik ayırmalardan yararlanılır. Kimyasal yolla zenginleştirme işlenmiş maddelere uygulanan li- çing işlemiyle gerçekleştirilir.
—Nük. müh. Örnek olarak, naturel uranyum üç izotopun, uranyum 238'in (% 99,28), uranyum 235'in (°/o 0,71) ve uranyum 234'ün karışımıdır. Hafifçe sulu nükleer reaktörlerin yakıtlarının üretimi için kullanılan uranyum, mesela °/o 3,25 oranında uranyum 235 ihtiva eder. Bu uranyumun (uranyum 235'ce) zenginleştirildiği ve zenginleştirmenin de % 3,25 olduğu söylenir. Nükleer silahlarda istenen zenginlik °/o 95'ten fazladır.
Mesela A ve B benzer biçimde iki izotoptan oluşmuş bir elementi, A izotopunca zenginleştirmek için, A ve B izotoplarını ayırabilecek bir süreç bulmak gerekir. Dolayısıyla zenginleştirme şekilleri, aynı bir elementin izotoplarının ya da bu izotoplarla oluşmuş bileşiklerin fizyolojik ve fizikokım- yasal ufak farklılıklarına dayanır. Zenginleştirme şekillerinin sınai çapta uygulanması bilhassa nükleer enerjinin gelişmesine lüzumlu maddeleri, daha çok ağır su ve zenginleştirilmiş uranyumu kapsar.
Düzgüsel suda, fi20 formülündeki 6 700 su molekülüne karşılık D2Ö formülünde bir molekül ağır su bulunur (D, hidrojenin atom hacmi 2 olan izotopudur). Nükleer kullanım için suyun ağır su bakımından oranının % 99,75'e çıkarılması gerekir. Bunun için çeşitli zenginleştirme şekilleri kullanılmaktadır. Fransız yöntemi amonyak ve hidrojen molekülleri içinde D ve H izotoplarının değişimini kullanır: amonyağın NH, krakınginden elde edilmiş azot ve hidrojen karışımındaki döteryum, bir katalizör yanında amonyak akımını dö- teryumca zenginleştirir. Nükleer reaktörlerin çoğunda kullanılan yakıtlardaki uranyum, 235 atom kütleli izotopça zenginleştirilmiştir. Sanayide kullanılan ilk bir izotop ayırım yöntemi gaz yayınımı'nın özelliklerinden yararlanmaktadır. Bir gazın gözenekli bir bölmeden geçiş hızı bu gazın molekül kütlesine ters orantılıdır, böylece molekül kütleleri M, ve M2 olan iki gaz karışımın y, ve v2 hızları oranı şöyleki olur:
v7= /M2
v2“ Vm,"
—aerodinamik yöntemler ve bilhassa, AFC'de profesör Becker tarafınca geliştirilmiş, uranyum heksafluorür ve bir hafifçe gaz (hidrojen ya da helyum) karışımından oluşmuş gaz huzmesinin merkezkaçlamayla “dış kabuğunun soyulmasına" dayanan lüleli yöntem (bk. şek//).
—Fransız atom enerjisi komiserliği tarafınca incelenen karışmayan fazlar içinde kimyasal alışverişler yöntemi, iki faz, büyük boyutlu darbeli kolonlarda tersa- kımlı olarak temasa getirilir. Neredeyse aynı oranda yatırımla, aynı kapasitede çalışan bu şekilde bir yöntemin gaz yaynımıyla çalışan bir donanımdan dört kat azca enerji tüketeceği tahmin edilmektedir Bu zenginleştirme yöntemi askeri amaçlı çok zenginleştirilmiş uranyumun gizlice üretimine elverişli değildir. izotoplardan birinin monokromatik bir laser'le seçmeli olarak uyarılmasına dayanan yöntem benzer biçimde başka yöntemler de incelenme halindedir.
Gösterim: 62Boyut: 70.8 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
Kaynak: Büyük Larousse
zenginleştirme ingilizcesi
- enrichment
YORUMLAR