Bizans İmparatorları 1. den 11. ye kadar olan Ioannes’lerin hayat hikayeleri, imparatorluk dönemleri hakkında bilgi. İoannes I İoannes I Tzi...
Bizans İmparatorları 1. den 11. ye kadar olan Ioannes’lerin hayat hikayeleri, imparatorluk dönemleri hakkında bilgi.
İoannes I
İoannes I Tzimiskes (d. 925 – ö. 10 Ocak 976, Konstantinopolis [İstanbul]), 969-976 arasında Bizans imparatorudur. Balkanlar ve Suriye’yi egemenliği altına alarak imparatorlukta düzeni sağlamıştır.
Soylu bir Ermeni ailesinden gelen İoannes, sonradan II. Nikephoros Phokas unvanıyla imparator olan ünlü komutan Nikephoros’ un anne tarafından yakınıydı. İmparatorluk ordusunda Nikephoros’la birlikte Kilikya ve Suriye’de Araplara karşı savaştı. Nikephoros’un tahta çıkmasına katkısından dolayı, doğudaki Bizans kuvvetlerinin başkomutanlığına getirilerek ödüllendirildi. Ama tahtı ele geçirebilmek için, metresi olan Nikephoros’un karısı Theophano’yla birlikte bir komplo düzenledi. Nikephoros Aralık 969’da öldürüldü. İoannes tahta çıkabilmek için, Konstantinopolis patriği Polyeuktos’un zorlamasıyla nedamet getirdi ve Theophano’yu bir manastıra kapattı, Nikephoros’un katillerini de cezalandırdı.
I. İoannes, diplomasi alanındaki becerisiyle askeri gücü birleştirerek imparatorluğu güçlendirdi. Ülke içinde iktidarına yönelik tehditleri ortadan kaldırmak amacıyla 970’te tahtın meşru vârisi VII. Konstantinos Porphyrogennetos’un kız kardeşi Theodora ile evlendi. 971’de Bizans’a saldıran Bulgarları püskürttü, ordusuyla Bulgar başkentine girerek çarı tutsak aldı, Bulgarları Bizans’ın vasalı olmaya zorladı. Temmuz 971’de Rus prensi Svyatoslav’ı yenilgiye uğratarak Bizans’a kuzeyden yönelen tehdide son verdi. Bizans’ın batıdaki konumunu korumak amacıyla, bir akrabasının sonradan Kutsal Roma-Germen imparatoru olan Otto’yla evlenmesini sağladı. Ardından doğuya yöneldi. 974-975’te Antiokheia (Antakya), Damaskos (Şam) ve Suriye’deki öteki kentleri ele geçirerek Antiokheia çevresindeki Fatımi etkinliğini kırdı. Kudüs’ü de geri almaya çalışan İoannes’in tifodan öldüğü sanılmaktadır.
Ioannes II
Ioannes II Komnenos (d. 1088 – ö. 8. Nisan 1143), 1118-43 arasında Bizans imparatorudur.
Arapların, Selçukluların ve Haçlıların ele geçirdiği tüm önemli Bizans topraklarını geri almak için mücadele etmiştir.
İmparator I. Aleksios Komnenos ile Eirene Dukas’ın oğluydu. Gösterişsiz bir saray yaşamını yeğleyerek, hükümdarlık döneminin büyük bölümünde askerlerinin başında bulundu. İmparatorluk topraklarında Venediklilere tanınmış ticari ayrıcalıklara son vererek Bizans maliyesini güçlendirmeye çalıştı. Ama 1126’da uğradığı bir yenilginin ardından bu ayrıcalıkları yeniden tanımak zorunda kaldı. 1120’ler boyunca Peçenek, Macar ve Sırp saldırılarına karşı koydu. 1130’da Sicilya’nın Norman kralı Iİ. Ruggiero’ya karşı Germen imparatoru II. (III.) Lothar’la ittifak yaptı.
Hükümdarlığının bundan sonraki döneminde gözünü doğuya çevirdi. 1135’te Meli-tene’deki (bugün Malatya) Danişmendli Beyliği’ni yenilgiye uğrattı. İki yıl sonra Kilikya’nın tamamını fethetti ve ardından Antiokheia (Antakya) hükümdarı Poitiers’li Raimond’u Bizans’ın vaşak olmaya zorladı. II. İoannes ile Raimond Suriye’deki Selçuklu atabeglerine karşı birleştilerse de büyük bir başarı kazanamadılar. II. İoannes Antiokheia’yı ele geçirmek üzere 1143’te Suriye’den döndü. Dördüncü oğlu Manuel’i tahtın vârisi ilan ettikten sonra bir av kazasında yaralandı ve öldü.
Ioannes III
Ioannes III Dukas Vatatzes (d. 1193, Didymoteikhos [Dimetoka], Bizans İmparatorluğu – ö. 3 Kasım 1254), 1222-54 arasında Nikaia (İznik) imparatorudur. Konstantinopolis’in (İstanbul) Latin imparatorlarından geri alınarak Bizans İmparatorluğu’nun yeniden kurulmasına giden yolu hazırlamıştır.
Bizanslı soylu bir aileden geliyordu. Nikaia imparatoru I. Theodoros Laskaris’in kızı Eirene’yle evlenerek Theodoros’un ölümünden sonra imparator oldu. Ama Theodoros’un kardeşleri Aleksios ve İsaakios’un İoannes’in hükümdarlığına karşı çıkmaları üzerine iç savaş patlak verdi. Bu savaştan galip çıkan İoannes, Aleksios ile İsaakios’u hapse attırarak gözlerini kör ettirdi (1223). 1225’te de rakiplerini destekleyen Latin kuvvetlerini yenilgiye uğratarak Anadolu’ya egemen oldu. Ardından Epeiros (Epir) despotu Theodoros Dukas’la savaştı ve Thessalonike’yi (Selanik) aldıktan sonra kendini Bizans imparatoru ilan etti (1225). Aynı yıl, Hadrianopolis’i de (Edirne) almaya çalıştı, ama bu kez Theodoros’un birlikleri karşısında ağır bir yenilgiye uğradı. Bunun üzerine Bulgar kralı II. İvan Asen’le anlaştı ve 1230’daki çarpışmada Theodoros’u yenilgiye uğrattı, 1235’te de Konstantinopolis’i kuşattı. Ama Nikaia’nın gitgide bir tehdit kaynağı durumuna geldiğini gören II. İvan Asen, III. İoannes’e savaş açtı. 1237’de bir barış yapıldıysa da 1241’de Asen’in ölümünden sonra III. İoannes Bulgaristan’da bazı toprakları ilhak etti ve Epeiros Despotluğu’ na yeniden savaş açtı. 1242’ye gelindiğinde, Epeiros topraklarından önemli bir bölümünü fethetmiş ve Epeiros Despotluğu’na süzerenliğini kabul ettirmişti. III. İoannes, Avrupa’daki öteki hükümdarlarla anlaşmalar yaparak Latinlerin elindeki Konstantinopolis’i gitgide daha çok yalnızlığa itti. Yaklaşık 1250’de, Konstantinopolis’in yeniden fethine yardım etmesi karşılığında Kutsal Roma-Germen imparatoru II. Friedrich’in vasalı olmayı kabul etti. Anlaşma, İoannes’in imparatorun kızıyla evlenmesiyle pekiştirildiyse de sonuç vermedi. İoannes, Latinlerin Konstantinopolis’ ten ayrılmaları karşılığında Doğu ve Batı kiliselerinin birliğini sağlamaya söz vererek papalıkla da anlaşmaya çalıştı ama başarılı olamadı.
III. İoannes, Nikaia İmparatorluğu’nu ekonomik açıdan kendine yeterli kılmaya çalıştı. Tarım ve hayvancılığın gelişmesini sağladı, hastaneler ve yoksul evleri yaptırdı, ayrıca Nikaia’nın kültür yaşamının gelişmesi için çalıştı. Halkın sevdiği bir hükümdar olması ve iyiliğiyle ünlenmesi, ölümünden yarım yüzyıl sonra Doğu Kilisesi’nin azizleri arasına alınmasını sağladı.
İoannes IV
İoannes IV Laskaris (d. 1250 – ö. 1261 ?), Nikaia (İznik) imparatorudur. Çocuk yaşta kısa bir süre tahtta kalmıştır. Nikaia imparatoru II. Theodoros Laskaris’ le (hd 1254-58) Bulgar çan II. İvan Asen’in kızı Helene’nin oğluydu. Babası öldüğünde sekiz yaşında olduğu için naipliği Theodoros’ un güvenilir dostu Georgios Muzalon üstlendi. Ama Muzalon, Theodoros’un ölümünden dokuz gün sonra Mikhail Palaiologos’un yandaşlarınca öldürüldü. Naipliği ele geçiren Mikhail kendisini imparator ilan etti ve Aralık 1258’de İoannes’le birlikte tahta çıktı. Ağustos 1261’de, kendisine bağlı birliklerin Konstantinopolis’i (İstanbul) Latinlerden kurtarmasından sonra Ayasofya’da tek başına Bizans imparatoru olarak taç giydi. 1258’den beri geriye itilmiş olan IV. İoannes Bitinya’da bir kaleye tutsak olarak kondu ve gözleri kör edildi.
İoannes V
İoannes V Palaiologos (d. 1332 – ö. 16 Şubat 1391), 1341-91 arasında Bizans imparatorudur. İmparatorluğu kurtarma çabalarına karşın iç savaşları ve Osmanlı egemenliğinin giderek yaygınlaşmasını engelleyememiştir. Babası III. Andronikos öldüğünde henüz dokuz yaşında olan İoannes’in naipliği konusunda ana imparatoriçe Savoialı Anna’yla VI. İoannes Kantakuzenos arasında anlaşmazlık çıktı. Bunun yol açtığı iç savaş sonucunda Kantakuzenos 1347’de Konstan-tinopolis’te V. İoannes’le birlikte taç giydi. Kantakuzenos’un kızı Helene’yle evlendiği halde ona karşı Venediklilerle ittifak kuran İoannes, Kantakuzenos’u 1354’te tahttan çekilmeye zorladı. Osmanlılar Mart 1354’te Gelibolu’yu işgal ederek Konstantinopolis’i (İstanbul) tehdit etmeye başlayınca İoannes Batı’dan yardım istedi; bunun karşılığında Bizans ile Roma kiliseleri arasındaki bölünmeyi sona erdirmeye söz verdi. Papaların, İoannes’in Roma’nın üstünlüğünü tanıması durumunda bir haçlı seferi düzenlemeye söz vermelerine karşın bu sefer hiçbir zaman gerçekleşmedi. Bu arada Sırplar ve Osmanlılarla yürütülen savaşların Bizans hazinesini boşaltması nedeniyle İoannes Venediklilerden borç almak zorunda kalmıştı. 1369’da Venedik’i ziyaret ettiği sırada borçlarını ödemediği için tutuklandı.
1371’de Osmanlılar Makedonya’nın büyük bölümünü ele geçirince İoannes Osmanlıların süzerenliğini kabul etmek zorunda kaldı. Oğlu IV. Andronikos 1376’da Konstantinopolis’e egemen olarak babasını tutsak aldı. İoannes 1379’da Osmanlıların yardımıyla tahtı yeniden ele geçirdi. Ama Konstantinopolis’i çevreleyen surlan tahkim etmesine izin vermeyen Sultan I. Murad, İoannes’i, o sırada Osmanlı sarayında yaşayan oğlu ve ardılı II. Manuel Palaiologos’u kör etmekle tehdit etti. İoannes, Manuel’e, Osmanlı süzerenliği altında küçülmüş ve güçsüz imparatorlukla korkudan bezmiş bir halk bıraktı.
YORUMLAR