CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ - Hücresel yapıya sahip olma - Büyüme ve gelişme - Solunum ile eneği üretme - Boşaltım yapma - İrkilme - Hareke...
CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
- Hücresel yapıya sahip olma
- Büyüme ve gelişme
- Solunum ile eneği üretme
- Boşaltım yapma
- İrkilme
- Hareket etme
- Beslenme
- DNA, RNA, hücre zarı, sitoplazma ve ribozom bulundurma
- Protein üretme
- Enerji harcama
[caption id="attachment_258742" align="alignnone" width="661"]
hücrenin yapısı[/caption]
Bir canlının canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre adı verilir.
Tüm canlıların yapı birimi hücredir. Ancak bazı canlılar sadece bir hücreden oluşurken bazı canlılar bir çok hücreden meydana gelir.
Tek Hücreli Canlılar
Bakteri
Amip
Paramesyum
öglena
Bazı mantarlar
Çok Hücreli Canlılar
Bitkiler
Hayvanlar
Mantarların çoğu
Hücre zarının görevleri şunlardır;
- Hücreye şekil verir.
- Sitoplazmayı dağılmaktan korur.
- Hücreyi dış etkilerden korur.
- Madde alış verişi yapar.
- Hücrelerin birbirlerini tanımasını sağlar.
Bitki hücrelerinde hücre zarını dıştan naran hücre çeperi vardır. Hücre çeperi cansız, esnek olmayan ve tam geçirgen bir yapıdır.
[caption id="attachment_258743" align="aligncenter" width="685"]
SİTOPLAZMA[/caption]
- Yarı akışkan bir sıvıdır.
- İçinde bol miktarda su, besin maddeleri ve enzimler bulunur.
- Çeşitli reaksiyonlar için ortam oluşturur.
- Sitoplazmada organel adı verilen yapılar bulunur. Organellerden bazılarının etrafı bir zarla çevrilidir. Bazıları ise zarsızdır.
1. Ribozom
- Bütün canlı hücrelerde bulunur.
- Görevi protein sentezlemektir.
- Yapısında RNA ve protein bulunur
- Sitoplazmada, mitokondri ve kloroplastın içinde ve granüllü ER zarının üzerinde bulunabilir.
2. Sentrozom
- Sadece hayvan hücrelerinde bulunur.
- İki adet sentriolden oluşmuştur.
- Görevi hücre bölünürken iğ ipliklerini oluşturmaktır.
3. Endoplazmik Retikulum (ER)
- Hücre içi madde taşıma işini gerçekleştiren kanalcıklar sistemidir.
- Bazı hücrelerde besin maddeleri de depo edebilir.
- Üzerinde ribozom bulunduranlar granüllü, bulundurmayanlar ise granülsüz olarak adlandırılır.
- Granülsüz ER yağ sentezi de yapabilir.
4. Lizozom
- İçerisinde bol miktarda sindirim enzimi bulunur.
- Görevi hücre içine alınan büyük molekülleri sindirmektir,
- Golgi organelinden veya ER'den meydana gelebilir.
- Yaşlanmış veya ölmüş hücrelerin parçalanmasını! sağlar.
- Akyuvar hücrelerinde hücre içine alınan zararlı mikroorganizmaların parçalanmasını sağlar.
- Alyuvarlar dışında tüm hayvan hücrelerinde bulunur.
- Lizozom zarı yırtılırsa sindirim enzimleri sitoplazmaya dağılır ve hücrenin kendi kendini sindirmesine neden i olur. Bu duruma otoliz denir.
- Kertenkelenin kuyruğunun kopması ve kurbağa | larvalarının kuyruklarının kaybolması lizozom sayesinde olur.
5. Golgi Cisimciği
- Üst üste dizilmiş yassı keseciklergörünümündedir.
- Salgı maddesi üretir ve paketler.
- Hücre zarı oluşumunda görevlidir.
- Lizozom ve koful oluşumunda görev alır.
6. Koful
- Hücre zarı, ER, golgi veya çekirdek zarından oluşur.
- Bitki ve hayvan hücrelerinde besin veya artık madde depo ederler.
- Hayvan hücrelerinde çok küçüktür.
- Tatlı sularda yaşayan tek hücreli bazı canlılarda hücre içine giren fazla suyu dışarıya atan kontraktil kofullar bulunur.
- Bazı hücreler besinleri hücre içine alırken besin kofulu oluştururlar.
- Bazı tek hücreli canlılarda artık maddeleri hücre dışına atan boşaltım kofulları bulunur.
7. Mitokondri
- Görevi oksijenli solunum yaparak enerji üretmektedir.
- Besin + O2 -> CO2 + H2O + enerji
- Mitokondri organelinin içinde DNA, RNA ve ribozom bulunur.
- DNA'sı olduğu için bölünüp çoğalabilir.
- İnsan vücudundaki kas hücrelerinde çok fazla bulunur.
8. Plastitler
- Pigment taşıyan, besin sentezleyen ve depolayan hücre organelleridir.
- Bütün bitki hücrelerinde bulunur.
- Kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere 3 çeşittir.
a. Kloroplast
- Fotosentez yaparak besin üretir.
- İçinde DNA, RNA ve ribozom organeli bulunur.
- DNA'sı olduğu için bölünüp çoğalabilir.
- İçinde klorofil pigmenti bulunur.
- Klorofil pigmenti sayesinde kloroplast organeli yeşil renk kazanır.
- Bitkilerin yeşil kısımlarını oluşturan hücrelerde bulunur.
b. Kromoplast
- Sarı, kırmızı ve turuncu renkli pigmentleri taşıyan organellerdir.
- Fotosentez gerçekleşmez. Çiçek ve meyvelerin renklerini oluşturur.
- Kloroplastların değişmesi sonucu oluşurlar.
- örneğin; Yeşil domatesin zamanla kızarması
c. Lökoplast
- Renksiz plastidlerdir.
- Nişasta, protein ve yağ depo edebilir.
- Işık alınca kloroplastlara dönüşebilir.
- Bazı bitki hücrelerinde bulunur.
[caption id="attachment_258744" align="aligncenter" width="699"]
hücre çekirdeği görevleri[/caption]
- Görevi hücredeki metabolik faaliyetleri ve hücre bölünmesini yönetmektir.
- Çekirdek zarı, çekirdek sıvısı, çekirdekçik ve kromatin iplikler olmak üzere 4 kısımdan oluşur.
1. Çekirdek Zarı
- Hücre zarına benzer.
- İki katlı zar yapısındadır.
- Üzerinde por denilen delikler vardır.
2. Çekirdek Sıvısı
- Sitoplazmaya benzeyen ve çekirdeğin içini dolduran bir sıvıdır.
- Sitoplazmaya göre biraz daha yoğundur.
3. Çekirdekçik
- Zarsız bir yapıdır.
- Ribozom organeli üretir.
- Genellikle bir tanedir bazı hücrelerde birden fazla kromozom adı verilen yapıları oluştururlar.
- Çekirdeğin yönetici özelliği kromatin iplikten gelir.
Prokaryot Hücrenin Yapısı
Prokaryot hücreler; hücre zarı ve sitoplazma olmak üzere iki ana kısımdan oluşur. Bu hücre tipinin çekirdeği yoktur. Çekirdek olmadığı için kalıtım maddesi olan DNA sitoplazmada yer alır.
Prokaryot hücrelerde sadece ribozom organeli yer alır. Bunun dışında birorganel bulunmaz.
Bitki Hücresi
- Köşelidir.
- Hücre çeperi (duvarı) vardır.
- Sentrozom organeli yoktur.
- Kloroplast organeli vardır.
- Kofulları, büyük ve azdır.
- Lizozom bulunmaz. (Lizozom benzeri yapılar bulunur.
Hayvan Hücresi
- Ovaldir.
- Hücre çeperi (duvarı) yoktur.
- Sentrozom organeli vardır.
- Kloroplast organeli yoktur.
- Kofulları küçük ve çoktur.
- Lizozom bulunur.
- Hücresel yapıya sahip olma
- Büyüme ve gelişme
- Solunum ile eneği üretme
- Boşaltım yapma
- İrkilme
- Hareket etme
- Beslenme
- DNA, RNA, hücre zarı, sitoplazma ve ribozom bulundurma
- Protein üretme
- Enerji harcama
HÜCRE
[caption id="attachment_258742" align="alignnone" width="661"]
hücrenin yapısı[/caption]Bir canlının canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre adı verilir.
Tüm canlıların yapı birimi hücredir. Ancak bazı canlılar sadece bir hücreden oluşurken bazı canlılar bir çok hücreden meydana gelir.
Tek Hücreli Canlılar
Bakteri
Amip
Paramesyum
öglena
Bazı mantarlar
Çok Hücreli Canlılar
Bitkiler
Hayvanlar
Mantarların çoğu
Hücre zarının görevleri şunlardır;
- Hücreye şekil verir.
- Sitoplazmayı dağılmaktan korur.
- Hücreyi dış etkilerden korur.
- Madde alış verişi yapar.
- Hücrelerin birbirlerini tanımasını sağlar.
Bitki hücrelerinde hücre zarını dıştan naran hücre çeperi vardır. Hücre çeperi cansız, esnek olmayan ve tam geçirgen bir yapıdır.
B) SİTOPLAZMA
[caption id="attachment_258743" align="aligncenter" width="685"]
SİTOPLAZMA[/caption]- Yarı akışkan bir sıvıdır.
- İçinde bol miktarda su, besin maddeleri ve enzimler bulunur.
- Çeşitli reaksiyonlar için ortam oluşturur.
- Sitoplazmada organel adı verilen yapılar bulunur. Organellerden bazılarının etrafı bir zarla çevrilidir. Bazıları ise zarsızdır.
1. Ribozom
- Bütün canlı hücrelerde bulunur.
- Görevi protein sentezlemektir.
- Yapısında RNA ve protein bulunur
- Sitoplazmada, mitokondri ve kloroplastın içinde ve granüllü ER zarının üzerinde bulunabilir.
2. Sentrozom
- Sadece hayvan hücrelerinde bulunur.
- İki adet sentriolden oluşmuştur.
- Görevi hücre bölünürken iğ ipliklerini oluşturmaktır.
3. Endoplazmik Retikulum (ER)
- Hücre içi madde taşıma işini gerçekleştiren kanalcıklar sistemidir.
- Bazı hücrelerde besin maddeleri de depo edebilir.
- Üzerinde ribozom bulunduranlar granüllü, bulundurmayanlar ise granülsüz olarak adlandırılır.
- Granülsüz ER yağ sentezi de yapabilir.
4. Lizozom
- İçerisinde bol miktarda sindirim enzimi bulunur.
- Görevi hücre içine alınan büyük molekülleri sindirmektir,
- Golgi organelinden veya ER'den meydana gelebilir.
- Yaşlanmış veya ölmüş hücrelerin parçalanmasını! sağlar.
- Akyuvar hücrelerinde hücre içine alınan zararlı mikroorganizmaların parçalanmasını sağlar.
- Alyuvarlar dışında tüm hayvan hücrelerinde bulunur.
- Lizozom zarı yırtılırsa sindirim enzimleri sitoplazmaya dağılır ve hücrenin kendi kendini sindirmesine neden i olur. Bu duruma otoliz denir.
- Kertenkelenin kuyruğunun kopması ve kurbağa | larvalarının kuyruklarının kaybolması lizozom sayesinde olur.
5. Golgi Cisimciği
- Üst üste dizilmiş yassı keseciklergörünümündedir.
- Salgı maddesi üretir ve paketler.
- Hücre zarı oluşumunda görevlidir.
- Lizozom ve koful oluşumunda görev alır.
6. Koful
- Hücre zarı, ER, golgi veya çekirdek zarından oluşur.
- Bitki ve hayvan hücrelerinde besin veya artık madde depo ederler.
- Hayvan hücrelerinde çok küçüktür.
- Tatlı sularda yaşayan tek hücreli bazı canlılarda hücre içine giren fazla suyu dışarıya atan kontraktil kofullar bulunur.
- Bazı hücreler besinleri hücre içine alırken besin kofulu oluştururlar.
- Bazı tek hücreli canlılarda artık maddeleri hücre dışına atan boşaltım kofulları bulunur.
7. Mitokondri
- Görevi oksijenli solunum yaparak enerji üretmektedir.
- Besin + O2 -> CO2 + H2O + enerji
- Mitokondri organelinin içinde DNA, RNA ve ribozom bulunur.
- DNA'sı olduğu için bölünüp çoğalabilir.
- İnsan vücudundaki kas hücrelerinde çok fazla bulunur.
8. Plastitler
- Pigment taşıyan, besin sentezleyen ve depolayan hücre organelleridir.
- Bütün bitki hücrelerinde bulunur.
- Kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere 3 çeşittir.
a. Kloroplast
- Fotosentez yaparak besin üretir.
- İçinde DNA, RNA ve ribozom organeli bulunur.
- DNA'sı olduğu için bölünüp çoğalabilir.
- İçinde klorofil pigmenti bulunur.
- Klorofil pigmenti sayesinde kloroplast organeli yeşil renk kazanır.
- Bitkilerin yeşil kısımlarını oluşturan hücrelerde bulunur.
b. Kromoplast
- Sarı, kırmızı ve turuncu renkli pigmentleri taşıyan organellerdir.
- Fotosentez gerçekleşmez. Çiçek ve meyvelerin renklerini oluşturur.
- Kloroplastların değişmesi sonucu oluşurlar.
- örneğin; Yeşil domatesin zamanla kızarması
c. Lökoplast
- Renksiz plastidlerdir.
- Nişasta, protein ve yağ depo edebilir.
- Işık alınca kloroplastlara dönüşebilir.
- Bazı bitki hücrelerinde bulunur.
C) ÇEKİRDEK
[caption id="attachment_258744" align="aligncenter" width="699"]
hücre çekirdeği görevleri[/caption]- Görevi hücredeki metabolik faaliyetleri ve hücre bölünmesini yönetmektir.
- Çekirdek zarı, çekirdek sıvısı, çekirdekçik ve kromatin iplikler olmak üzere 4 kısımdan oluşur.
1. Çekirdek Zarı
- Hücre zarına benzer.
- İki katlı zar yapısındadır.
- Üzerinde por denilen delikler vardır.
2. Çekirdek Sıvısı
- Sitoplazmaya benzeyen ve çekirdeğin içini dolduran bir sıvıdır.
- Sitoplazmaya göre biraz daha yoğundur.
3. Çekirdekçik
- Zarsız bir yapıdır.
- Ribozom organeli üretir.
- Genellikle bir tanedir bazı hücrelerde birden fazla kromozom adı verilen yapıları oluştururlar.
- Çekirdeğin yönetici özelliği kromatin iplikten gelir.
Prokaryot Hücrenin Yapısı
Prokaryot hücreler; hücre zarı ve sitoplazma olmak üzere iki ana kısımdan oluşur. Bu hücre tipinin çekirdeği yoktur. Çekirdek olmadığı için kalıtım maddesi olan DNA sitoplazmada yer alır.
Prokaryot hücrelerde sadece ribozom organeli yer alır. Bunun dışında birorganel bulunmaz.
Bitki Hücresi
- Köşelidir.
- Hücre çeperi (duvarı) vardır.
- Sentrozom organeli yoktur.
- Kloroplast organeli vardır.
- Kofulları, büyük ve azdır.
- Lizozom bulunmaz. (Lizozom benzeri yapılar bulunur.
Hayvan Hücresi
- Ovaldir.
- Hücre çeperi (duvarı) yoktur.
- Sentrozom organeli vardır.
- Kloroplast organeli yoktur.
- Kofulları küçük ve çoktur.
- Lizozom bulunur.
YORUMLAR