Göktürkler Kimdir?

Göktürkler kimdir? Bıraktıkları Göktürk Yazıtları ve kendi Göktürk alfabeleri ile Türk tarihinin en büyük devirlerinden birisini temsil eden...

Göktürkler kimdir? Bıraktıkları Göktürk Yazıtları ve kendi Göktürk alfabeleri ile Türk tarihinin en büyük devirlerinden birisini temsil eden Göktürkler hakkında bilgiler.

GÖKTÜRKLER, IV. Türk imparatorluk (büyük hakanlık) hanedanının adıdır. Göktürk hanedanı, Hun (Kun), Siyenpi-Topa ve Apar hanedanlarından sonrasında 552 senesinde iktidara geldi. Hanedanın kurucusu Bumun (Bumin) Kağan (Hakan) dır. Yerine geçen kardeşi İstemi Kağan, Türk imparatorluğunun sınırlarını 7 yüzyıl önceki Mete devrinin sınırları kadar genişletti; devlet, tüm Şimal Asya’yı kaplıyordu. Başkent, şimdiki Moğolistan’da kalan Orhun ırmağı civarlarında Ötüken idi.

İstemi, kızını ünlü İran Sasani şehinşahı Husrev Anûşîrvân’a vermekle birlikte sınırdaş olmadığı halde Bizans’ı, kudretli İran’a karşı tuttu. Çin, Türk devletinin büyük gücü karşısında tamamen sindi. Devlet Şark ve Garp «diye ikiye ayrılmıştı. 18 milyon ‘lik bir devleti ama böyle yönetmek mümkün oluyordu. Kardeş ya da yeğen olan iki kağandan birisi «Büyük Kağan» ve ötekinin metbuu bulunuyordu. 630’da imparatorluk büyük bir kriz geçirdi; çok mühim ülkeler ve büyük Türk nüfusu, Çin boyunduruğuna düştü. 639’da Prens Kürşad’ın ihtilâl teşebbüsü muvaffak olamadı. Fakat 682’ de İlteriş (İlteres) Kutluğ Kağan, devlete istemi Kağan devrindeki enerjisini ve sınırını kazandırdı.

Göktürk hanedanının Kutluğ Kağan ile süregelen ikinci devresine yanlış olarak «Kutluğ Devleti» denmektedir. Aslına bakarsak değildir Kutluğ devleti, bir Göktürk devleti dahi yoktur. Göktürk ismi, Hun, Apar, Selçuklu, Osmanlı şeklinde hanedan adıdır; Orta Asya’daki sürekli Türk devletinin başına geçmiş IV. hanedandır.

Kutluğ Kağanın kardeşi Kapağan Kağan devrinde daha minik seviyede bir kriz başladı. Çinliler ile ölüm-kalım mücadelesine girişildi. Kutluğ Kağan’ın oğlu Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin’in yardımı ile şartları düzeltti. Bu devirde vezir Bilge Tonyukuk, devleti tekrardan düzenledi. Kapağan’ın 3. oğlu Yuluğ Tigin’in kaleminden çıkan Göktürk Anıtları, Türk tarih, dil, edebiyat ve medeniyetinin en büyük anıtları olarak bu devirde yükseltildi.

745’te Göktürk hanedanı yıkıldı; yerine V. Türk imparatorluk hanedanı olan Dokuz Oğuz – On Uygurlar geçti. Bu suretle Göktürkler, 193 yıl iktidarda kaldılar ve Türk tarihinin en büyük devirlerinden birinin temsilcisi oldular.