Galileo'nun Teleskobu (Galileo's Telescope) 25 Ağustos 1609'dan 25 Ağustos 2009'a 400'üncü yaşını kutlayan Gali...
Galileo'nun Teleskobu (Galileo's Telescope)
25 Ağustos 1609'dan 25 Ağustos 2009'a 400'üncü yaşını kutlayan Galileo'nun Teleskobu, Google'da günün logosu...
400 yıl önce bugünlerde, Galileo balkonundan kendi yaptığı teleskobuyla Ay'ın yüzeyini ve Jüpiter'in etrafındaki küçük uydularını gözlüyordu.
Peki, bu efsanevi teleskoplar nasıl bir şeydi?
Galileo'nun kullandığı teleskopların orjinalleri İtalya Floransa'da tutuluyor, fakat bunlardan biri geçtiğimiz günlerde Philedelphia'da bulunan Franklin Enstitüsü'nde sergilenmek üzere Amerika'ya gönderildi. New York Times'da geçtiğimiz günlerde yayınlanan makalede, Galileo'nun teleskobu ile ilgili bir çok ilginç detaya ve enstitüye ulaştığından teleskobu koruma paketinden çıkarırken gösteren bir videoya yer verildi.
Video bağlantısı için >
Galileo'nun yaptığı onlarca teleskoptan sadece iki tanesi günümüze kadar gelmiş, aşağıdaki resimde görünen de onlardan biri. Görüntüdeki teleskobun odak uzaklığı yaklaşık 90 cm. Teleskobu deneyen görevli Derrick Pitts görüş alanının oldukça dar, gökyüzündeki Dolunay'ın yarısı kadar, olduğunu belirtiyor. Yani Galileo Ay'ın yüzeyindeki şekillerin haritasını yaparken teleskobunu biraz hareket ettirmek durumunda kalmış olmalı.
Franklin Enstitüsü baş astronomu Derrick Pitts teleskobu incelerken
(Kaynak NewYork Times)
Galileo Galilei 15 Şubat 1564 tarihinde İtalya'nın Pisa şehrinde doğmuş ve hayata 8 Ocak 1642 yılında veda etmiştir. Geçen bu süre içerisinde pek çok bilimsel çalışmaları ve araştırmaları olmuştur.
Teleskopu Hollandalı Hans Lipperhey'in keşfinden öğrenen Galileo, ilk teleskopunu 1609 yılında Venedik'te kendi yaptı. Bundan sonraki yıllarda da imalata devam eden Galileo'nun 100 kadar teleskop ürettiği, ama kalite sorunu nedeniyle bunlardan ancak 10 kadarını gözlem için kullanabildiği söyleniyor.
İlk teleskopu sadece 3x büyütme veriyordu, son model 32x. Bu aşağı yukarı 1 m uzunluğunda bir boru idi, objektif çapı 1 ila 2,5 cm arasındaydı ve tek bir lensden ibaret idi (akromatik lens Frauenhofer tarafından henüz keşfedilmemişti). Bugün piyasada bulunan en basit teleskop bile Galileo'nun sahip olduğu imkanlardan birkaç kat fazla üstünlüğe sahip. Buna rağmen Galileo Güneş lekelerini, Ay'daki dağları, Jupiter'in uydularını, Satürn'ün değişik bir gezegen olduğunu ve Samanyolu'nun sayısız yıldızlardan oluştuğunu keşfetti. Bu keşiflerini 1610 yılında "Sidereus Nuncius" (veya "Starry Messenger") adını verdiği bir kitapta topladı. Kitap çok ilgi uyandırdı ve Floransa'da saray matematikçisi olmasını sağladı. Hemen sonra Venüs gezegeninin hareketleri ve Satürn'ün şekli hakkında bilgi verirken, astronomideki Ptolemy (Batlamyus) sistemini tartıştı: Buluşları 1543 yılında Kopernik tarafından önerilen bir güneş merkezli modelin benimsenmesine ve evrenin yermerkezli Ptolemaios modelinin çöküşüne yol açtı.
Galileo Teleskobu
Lippersley ve Galileo'nun ortak ürünü sayabileceğimiz bu teleskop, ilk bulunan teleskop olup, mercekli teleskopların atası olarak kabul edilebilir.
Bu teleskopu ilk olarak 1608 yılında bir gözlük yapımcısı olan Lippershey tesadüfen bulmuştur.
1609 yılında teleskopun bir versiyonunu yapan ve ilk olarak astronomi gözlemleri için kullanan Galileo olmuştur. Teleskop, uzun bir tüp (boru) içine yerleştirilen aynı odağa sahip iki mercekten oluşmuştur.
Merceklerden biri objektife, diğeri ise okülere yerleştirilmiştir. Işık ışınları, ilk olarak objektiften içeriye girer. Daha sonra, birinci mercekte kırılmaya uğrayarak odakta toplanırlar. İkinci mercek odağındaki ışınları paralel hale getirerek gözün görebileceği hale getirir.
Gökyüzündeki parlak nesnelerden gelen ışık, bu iki mercekten geçip, kırılmaya uğrayarak gözlemcinin gözüne gelir. Camın içine gelen ışık ışınları farklı açılarla kırılmaya uğrayacaklarından, kendilerini oluşturan renklere ayrışır. Bu yüzden gök kuşağında olduğu gibi farklı renklere ayrışmış bir görüntü oluşur.
Galileo Teleskopu'nun çalışma prensibi
Bütün bu görüntüler birbirine yakın toplanır, fakat birleşik bir görüntü oluşturmak üzere birinin diğerinin tam üstüne geleceği şekilde hizalanmaz. Bu durum olduğunda, görüntü gölgeli bir görünüme sahipmiş gibi görünür. Bu renk sapıncı ilk zamanlarda bu tür teleskop çeşidini kullananlar için can sıkıcı bir durumdu. Bu sorun uzun yıllar çözülemeden kalmıştır.
Galileo'nun Ay'ın evrelerine ait çizimleri
Galileo'nun teleskop çizimi
Erken bir teleskop ve kroki, Ağustos 1609
Derlemedir.
Galileo Galilei
Galileo'nun eserleri nelerdir?
Galileo Galilei'nin buluşları ve icatları nelerdir?
Galileo'nun Teleskobu!
İlk teleskobu yapan kişi Galileo değildir. Galileo, teleskobu gökyüzüne yöneltip bilimsel çalışma yapan ilk kişidir. Teleskobu bulan kişi Hollandalı mucit Hans Lippershey'dir. Galileo, uzaktaki cisimleri yakındaymış gibi gösteren bir aletin var olduğunu öğrenince tasarımı inceleyip kendi teleskobunu yapmıştır. Bunun için uzun bir tüp alarak bir ucuna dış bükey (tümsek) ve göz merceği olacak diğer uca bir içbükey (çukur) ayna yerleştirmiştir. Galileo böylece bir gök cisminin olduğundan daha büyük görüneceğini düşünüyordu. Birçok deneme sonucunda kendi teleskobunu yaptı. Ancak yine de Galileo'nun yaptığı teleskop günümüz teleskoplarına göre oldukça ilkeldir.
Galileo'nun Ay Çizimi!
İtalyan gökbilimci Galileo birkaç yıl boyunca üzerinde çalıştığı teleskobuyla 1609 yılında gökyüzüne baktı. Galileo'nun elindeki teleskop sadece 10 kat büyütme oranına sahipti. Buna rağmen Galileo günler, geceler boyunca gözlem yaptı, çizdi, düşündü. Bunu daha önce kimse yapmamıştı. Bu açıdan 1609 yılı gökbilimin doğduğu yıl olarak da kabul edilir. İlk kez meraklı biri gökyüzündeki parlak cisimleri yakından görüp, çizimleri yazıp yayınlamıştır.
Galileo'nun ülker Kümesi Çizimi!
Galileo teleskobuyla yaptığı Ay gözlemini şöyle anlatır: “Güzel bir sonbahar akşamı ben de herkes gibi pürüzsüz, cilalı taş gibi düşündüğüm Ay'a teleskobumla baktım. Gördüklerim beni çok şaşırttı. Çünkü düz olduğunu düşündüğümüz Ay aslında çukurlar ve dağlarla kaplıydı.†1610 yılının başlarında Galileo teleskobunu 30 kat daha güçlü hale getirmişti. Parlak bir cisme baktı. Günlerce bu cismin yakınında bazen iki, üç bazen dört olan küçük parlak noktaları not etti, çizdi. Sonra bunların yıldız olmadığına karar verdi. Parlak cisim Jüpiter ve yakınında gördüğü noktalar ise bugün Galileo uyduları adıyla bilinen Io, Europe, Callisto ve Ganymade idi. Galileo'nun teleskobu bugün İtalya'daki Istituto e Museo di Storia della Scienza (Galileo Müzesi) adlı müzede sergileniyor.
Kaynak: Astronomi Diyarı (15 Temmuz 2016)
YORUMLAR