YATKINLIK a. 1. Bir şeye yatkın olan kimsenin niteliği. 2. Bir şeyi yinelemekten doğan alışkanlık, ustalık; meleke. —Fels. Arist...
YATKINLIK a.
1. Bir şeye yatkın olan kimsenin niteliği.
2. Bir şeyi yinelemekten doğan alışkanlık, ustalık; meleke.
—Fels. Aristoteles'te, devamlı olmayan kalite. Hegel'de, bir gerçekliğin özgül niteliği. (Bk. ansikl. böl.)
—Mant. Mantıksal deneycilik terminolojisinde, nesnenin direkt doğruya göz- lemlenebilen bir niteliğini değil de, uygun koşullar içinde, vaka ya da davranış olarak gösterdiği düzenliliği belirten bir terim için kullanılır. (Mesela, çözünürlük, içgüdü yatkınlık belirten terimlerdir.) [Bk. ansikl. böl.]
—Manyet. Manyetik yatkınlık, manyetik alanda çarpımı mıknatıslanmaya eşit olan skaler ya da tansörel büyüklük. (Eşanl. MANYETİK MIKNATISLANIRLIK.)
—Psikan. Somatik yatkınlık, bir organın ya da bir işlevin, bir dönme histerisine ya da bir somatizasyona kolayca dayanak olabilmesi.
—Ruhbil. Davranışları bakımından incelenen bireyler arasındaki farklılık boyutu. (Bk. ansikl. böl.) || Birincil zihinsel yatkınlıklar, bir kontrol bataryası üstünde meydana getirilen etken çözümlemesi sonucunda elde edilmiş ve rahat yapı ölçütüne dayanan etkenler. (L. L. Thurstone'a gore, zihin testleri içinde karşılıklı ilişkilerin anlaşılmasını elde eden azca sayıda birincil zihinsel yatkınlık vardır. Thurstone, soyutladığı bazı etkenler [sözsel, sayısal, mekânsal, belleksel, algısal etkenler, usavurma ve akışkanlık etkenleri], üstünde birçok araştırma ve araştırma yapmış oldu ve elde etmiş olduğu sonuçlara dayanarak bir birincil zihinsel yatkınlıklar testi ortaya koydu.)
—ANSİKL Fels. Aristoteles, yatkınlığı, durumla karşıtlaştırarak şöyleki der: “Sıcaklık, soğukluk, hastalık, sıhhat vb. benzer biçimde kolayca hareket edebilen ve çarçabuk değişebilen niteliklere yatkınlık (diathesis) diyorum†(Kategoriler, 8). Hegel'de yatkınlık (Beschaffenheit), herhangi bir gerçekliğin, çevresindeki öteki şeylerle ilişkisinden edinmiş olduğu niteliği belirtir. "Şu şekilde ya da bu şekilde bir yatkınlığı olan bir şey, kendinde şey olarak düşünülemez, sadece bir dış etkiye, bir dış ilişkiye bağlı bir şey olarak düşünülebilir. (...) Yatkınlığın bağlı olduğu dış ilişki ve başka bir şey tarafınca belirlenmiş olmak, olumsal bir şey olarak görünür, zira bir başka şey olarak, bir dış şey olarak ortaya çıkar. Fakat, bu bir şey, bu dış şey'e bağımlı bir şeydir, bir yatkınlığı olan bir şeydir" (Wissenschaft der Logik [Mantık bilimi], "Varlık" (1812 bas], 1,2).
—Mant. Yatkınlık kavramları, belirtik bir halde tanımlanamazlar. Bir an için aşağıda gösterildiği benzer biçimde belirtik bir halde tanımlanabildikleriâ„¢ varsayalım. Çözünebilir (x) — S (x) — Çözünür (x) Tarif ("çözünebilir demek, tarif gereği: x suya konursa, x çözünür anlamına gelir), içeriklerin doğruluk çizelgesi uyarınca, sadece S (x) yanlış ise, S (x) — çözünür (x) doğrudur; buysa, hiçbir vakit suya konulmamış tüm nesneler çözünürdür anlamına gelir. Bu yüzden Carnap 1935'ten sonrasında yatkınlık kavramlarının hiçbir vakit tanımlanamayacağı, yalnızca indirgenebileceği sonucuna vardı.
—Ruhbil. "Yatkınlık" terimi, günümüzde bilhassa etken çözümlemesi kanalıyla belirlenen ve aralarında karşılıklı bağlılık olduğu saptanan birçok testin ortak çeşitlenme larını temsil eden boyutlan adlandırmakta kullanılmaktadır. Mesela, belli bir sözsel malzemeyle meydana getirilen çeşitli testler sonucunda deneklerin doğal olarak tutulduğu sınıflandırmaların benzer yanını gösteren bir varsayımsal değişkeni, bir etkeni, belirtmek için sözsel yatkınlık terimi kullanılır.
"Yatkınlık" terimi, doğuştan gelen bir karakteri belirtmek için de kullanılabilir. H. Piöron, bu terimi şöyleki tanımlıyordu (1951): "Kabiliyetten ilkin gelen yatkınlık, onun yapısal dayanağıdır; kabiliyet yatkınlığın naturel gelişimine, eğitime ve kimi zaman de çalışmaya bağlıdır; sadece kabiliyet direkt doğruya değerlendirilebilir, zira yatkınlık gizli saklı bir şeydir" H. Piâron, yete neği "bir işi başarıyla yapabilme bir mesleği başanyla İcra edebilme gücü" olarak tanımlar. Bu da, aşağı yukan sözcüğün şu üçüncü tanımına uygun düşer: "bir kimsenin, uygun bir eğitim görmek koşuluyla, belli bir uzmanlık düzeyine erişebilme ya da bazı görevleri yerine getirebilme mevzusunda haiz olduğu güç". Bu anlamda yatkınlık, şimdiye ilişik somut bir niteliktir ve buna dayanarak bir kimsenin ileride başanlı olacağı sonucu çıkanlabilir. Pedagoji alanında E. Claparöde, yatkınlığı, "eğitim eşitliği" içinde bireysel verimin düzeyi darak tanımlıyordu. Demek ki, bu anlamda yatkınlık, kişinin edinmiş olduğu ve belirli bir durumda başarıya ulaşmış olmasına imkân elde eden ayırtedid bir eğilimdir. Fakat, bu eğilimin, bu bireysel yeteneğin doğuştan geldiği, genetik mirasta yazılı bulunmuş olduğu ve İrişinin buna uymaktan başka bir şey yapamayacağı da ileri sürülebilir (R. Debray-Ritzen). Çoğu zaman yatkınlıkların keşfini amaçlaması sebebiyle, bir anlayıştan her şeyden örn» okul ve meslek yönlendirme çalışmalaıında yararlanılmak istendi. Başka bazı yazarlara ve ayrıca üucien Söve'e göreyse (Mandsme et thöorie de la personnaktö [Maorçılık ve kişilik kuramı]), kişilik, diyalektik bir alış veriş İçinde, toplumsal ilişkiler ve çevre ile sıkı bir bağlılık gösterir; ve bu diyalektik alışveriş esnasında gerek gereksinimler, gerekse yatkınlıklar evrim geçirir, dönüşüme uğrar ve hatta durumlara bağlı olarak varlık kazanır.
Öte taraftan, genetiğin karmaşıklığı, yaratımcı, değişmez bir kişilik ve yatkınlık anlayışını savunmaya elverişli değildir. Bunlann da çevre ve toplumsal yaşamın yapılarıyla sıkı bir bağlılık içinde bulunduğunu belirtmek gerekir. Şimdi, eğer yatkınlıklar daha doğuşta bir ekip "ölçülebilir†kabiliyetler halinde donmuş ve kalıplaşmış şeyler değilse, biyolojik alınyazısının dar sınırları içinde yer edinen ve bununla birlikte hem doğuştan gelen yatkınlıklar içinde farklar bulunduğunu korumak için çaba sarfeden ideolojiyi, hem de toplumsal eşitsizlikleri kabul eden bir belirlenimciliğe oranla devamlı eğitim ve öğretim ağırlık taşıyor anlamına gelir. Bu kuramsal mesele, yatkınlık mevzusunda çok dikkatli davranılması icap ettiğini gösterir.
1. Bir şeye yatkın olan kimsenin niteliği.
2. Bir şeyi yinelemekten doğan alışkanlık, ustalık; meleke.
—Fels. Aristoteles'te, devamlı olmayan kalite. Hegel'de, bir gerçekliğin özgül niteliği. (Bk. ansikl. böl.)
—Mant. Mantıksal deneycilik terminolojisinde, nesnenin direkt doğruya göz- lemlenebilen bir niteliğini değil de, uygun koşullar içinde, vaka ya da davranış olarak gösterdiği düzenliliği belirten bir terim için kullanılır. (Mesela, çözünürlük, içgüdü yatkınlık belirten terimlerdir.) [Bk. ansikl. böl.]
—Manyet. Manyetik yatkınlık, manyetik alanda çarpımı mıknatıslanmaya eşit olan skaler ya da tansörel büyüklük. (Eşanl. MANYETİK MIKNATISLANIRLIK.)
—Psikan. Somatik yatkınlık, bir organın ya da bir işlevin, bir dönme histerisine ya da bir somatizasyona kolayca dayanak olabilmesi.
—Ruhbil. Davranışları bakımından incelenen bireyler arasındaki farklılık boyutu. (Bk. ansikl. böl.) || Birincil zihinsel yatkınlıklar, bir kontrol bataryası üstünde meydana getirilen etken çözümlemesi sonucunda elde edilmiş ve rahat yapı ölçütüne dayanan etkenler. (L. L. Thurstone'a gore, zihin testleri içinde karşılıklı ilişkilerin anlaşılmasını elde eden azca sayıda birincil zihinsel yatkınlık vardır. Thurstone, soyutladığı bazı etkenler [sözsel, sayısal, mekânsal, belleksel, algısal etkenler, usavurma ve akışkanlık etkenleri], üstünde birçok araştırma ve araştırma yapmış oldu ve elde etmiş olduğu sonuçlara dayanarak bir birincil zihinsel yatkınlıklar testi ortaya koydu.)
—ANSİKL Fels. Aristoteles, yatkınlığı, durumla karşıtlaştırarak şöyleki der: “Sıcaklık, soğukluk, hastalık, sıhhat vb. benzer biçimde kolayca hareket edebilen ve çarçabuk değişebilen niteliklere yatkınlık (diathesis) diyorum†(Kategoriler, 8). Hegel'de yatkınlık (Beschaffenheit), herhangi bir gerçekliğin, çevresindeki öteki şeylerle ilişkisinden edinmiş olduğu niteliği belirtir. "Şu şekilde ya da bu şekilde bir yatkınlığı olan bir şey, kendinde şey olarak düşünülemez, sadece bir dış etkiye, bir dış ilişkiye bağlı bir şey olarak düşünülebilir. (...) Yatkınlığın bağlı olduğu dış ilişki ve başka bir şey tarafınca belirlenmiş olmak, olumsal bir şey olarak görünür, zira bir başka şey olarak, bir dış şey olarak ortaya çıkar. Fakat, bu bir şey, bu dış şey'e bağımlı bir şeydir, bir yatkınlığı olan bir şeydir" (Wissenschaft der Logik [Mantık bilimi], "Varlık" (1812 bas], 1,2).
—Mant. Yatkınlık kavramları, belirtik bir halde tanımlanamazlar. Bir an için aşağıda gösterildiği benzer biçimde belirtik bir halde tanımlanabildikleriâ„¢ varsayalım. Çözünebilir (x) — S (x) — Çözünür (x) Tarif ("çözünebilir demek, tarif gereği: x suya konursa, x çözünür anlamına gelir), içeriklerin doğruluk çizelgesi uyarınca, sadece S (x) yanlış ise, S (x) — çözünür (x) doğrudur; buysa, hiçbir vakit suya konulmamış tüm nesneler çözünürdür anlamına gelir. Bu yüzden Carnap 1935'ten sonrasında yatkınlık kavramlarının hiçbir vakit tanımlanamayacağı, yalnızca indirgenebileceği sonucuna vardı.
—Ruhbil. "Yatkınlık" terimi, günümüzde bilhassa etken çözümlemesi kanalıyla belirlenen ve aralarında karşılıklı bağlılık olduğu saptanan birçok testin ortak çeşitlenme larını temsil eden boyutlan adlandırmakta kullanılmaktadır. Mesela, belli bir sözsel malzemeyle meydana getirilen çeşitli testler sonucunda deneklerin doğal olarak tutulduğu sınıflandırmaların benzer yanını gösteren bir varsayımsal değişkeni, bir etkeni, belirtmek için sözsel yatkınlık terimi kullanılır.
"Yatkınlık" terimi, doğuştan gelen bir karakteri belirtmek için de kullanılabilir. H. Piöron, bu terimi şöyleki tanımlıyordu (1951): "Kabiliyetten ilkin gelen yatkınlık, onun yapısal dayanağıdır; kabiliyet yatkınlığın naturel gelişimine, eğitime ve kimi zaman de çalışmaya bağlıdır; sadece kabiliyet direkt doğruya değerlendirilebilir, zira yatkınlık gizli saklı bir şeydir" H. Piâron, yete neği "bir işi başarıyla yapabilme bir mesleği başanyla İcra edebilme gücü" olarak tanımlar. Bu da, aşağı yukan sözcüğün şu üçüncü tanımına uygun düşer: "bir kimsenin, uygun bir eğitim görmek koşuluyla, belli bir uzmanlık düzeyine erişebilme ya da bazı görevleri yerine getirebilme mevzusunda haiz olduğu güç". Bu anlamda yatkınlık, şimdiye ilişik somut bir niteliktir ve buna dayanarak bir kimsenin ileride başanlı olacağı sonucu çıkanlabilir. Pedagoji alanında E. Claparöde, yatkınlığı, "eğitim eşitliği" içinde bireysel verimin düzeyi darak tanımlıyordu. Demek ki, bu anlamda yatkınlık, kişinin edinmiş olduğu ve belirli bir durumda başarıya ulaşmış olmasına imkân elde eden ayırtedid bir eğilimdir. Fakat, bu eğilimin, bu bireysel yeteneğin doğuştan geldiği, genetik mirasta yazılı bulunmuş olduğu ve İrişinin buna uymaktan başka bir şey yapamayacağı da ileri sürülebilir (R. Debray-Ritzen). Çoğu zaman yatkınlıkların keşfini amaçlaması sebebiyle, bir anlayıştan her şeyden örn» okul ve meslek yönlendirme çalışmalaıında yararlanılmak istendi. Başka bazı yazarlara ve ayrıca üucien Söve'e göreyse (Mandsme et thöorie de la personnaktö [Maorçılık ve kişilik kuramı]), kişilik, diyalektik bir alış veriş İçinde, toplumsal ilişkiler ve çevre ile sıkı bir bağlılık gösterir; ve bu diyalektik alışveriş esnasında gerek gereksinimler, gerekse yatkınlıklar evrim geçirir, dönüşüme uğrar ve hatta durumlara bağlı olarak varlık kazanır.
Öte taraftan, genetiğin karmaşıklığı, yaratımcı, değişmez bir kişilik ve yatkınlık anlayışını savunmaya elverişli değildir. Bunlann da çevre ve toplumsal yaşamın yapılarıyla sıkı bir bağlılık içinde bulunduğunu belirtmek gerekir. Şimdi, eğer yatkınlıklar daha doğuşta bir ekip "ölçülebilir†kabiliyetler halinde donmuş ve kalıplaşmış şeyler değilse, biyolojik alınyazısının dar sınırları içinde yer edinen ve bununla birlikte hem doğuştan gelen yatkınlıklar içinde farklar bulunduğunu korumak için çaba sarfeden ideolojiyi, hem de toplumsal eşitsizlikleri kabul eden bir belirlenimciliğe oranla devamlı eğitim ve öğretim ağırlık taşıyor anlamına gelir. Bu kuramsal mesele, yatkınlık mevzusunda çok dikkatli davranılması icap ettiğini gösterir.
Kaynak: Büyük Larousse
YATKINLAŞMAK gçz. t. Yatkın duruma gelmek: Eli giderek işe yatkınlaşıyor.
Kaynak: Büyük Larousse
yatkınlık
isim
1 . Yatkın olma durumu.
2 . pedagoji Alışkanlıktan doğan yeti, meleke, mümarese.
Birleşik Sözler
el yatkınlığı
isim
1 . Yatkın olma durumu.
2 . pedagoji Alışkanlıktan doğan yeti, meleke, mümarese.
Birleşik Sözler
el yatkınlığı
YATKIN sıf.
1. Bir şeye yatkın, o şeyi benimsemiş, o şeye alışmış, o şeye eğimli bir kimse için kullanılır: O tembelliğe oldukça yatkın.
2. Bir şeye bir şey hayata geçirmeye yatkın, o şeyi hayata geçirmeye yetenekli, o şeyi yapmakta ustalaşmış, becerikli kimse için kullanılır: Örgü örmeye eli yatkın değil. Öğrenmeye yatkın bir çocuk.
3. Çok durmaktan, beklemekten bozulmuş, sağlamlığını yitirmiş olan mal için kullanılır; yatık.
—Kanserbil. Virüse yatkın hücre, içinde virüs parçacıklarının tam olarak üreyebilecekleri hücre.
1. Bir şeye yatkın, o şeyi benimsemiş, o şeye alışmış, o şeye eğimli bir kimse için kullanılır: O tembelliğe oldukça yatkın.
2. Bir şeye bir şey hayata geçirmeye yatkın, o şeyi hayata geçirmeye yetenekli, o şeyi yapmakta ustalaşmış, becerikli kimse için kullanılır: Örgü örmeye eli yatkın değil. Öğrenmeye yatkın bir çocuk.
3. Çok durmaktan, beklemekten bozulmuş, sağlamlığını yitirmiş olan mal için kullanılır; yatık.
—Kanserbil. Virüse yatkın hücre, içinde virüs parçacıklarının tam olarak üreyebilecekleri hücre.
Kaynak: Büyük Larousse
yatkınlık ingilizcesi
- aptness, inclination, predisposition
yatkın
ödat
1 . Bir yana eğilmiş, yatık.
2 . Çok durmaktan sağlamlığını yitirmiş, çürük.
3 . mecaz Benimsemiş, alışmış, eğilimli:
"Acele parlamaya yatkın mizacına, karısının sakinliği, kötü hâlde batıyor."- T. Buğra.
"Yadırgamaya yatkındı; fakat görmüştü kızın oyununu."- A. İlhan.
4 . (bir işte) Yetenekli, becerikli:
"Dolap çevirmeye, şantaj mesleğine ne kadar yatkın, ne kadar elverişli idi ise, bu yeni mevzusunda da öyleki olacağa benziyordu."- T. Buğra.
ödat
1 . Bir yana eğilmiş, yatık.
2 . Çok durmaktan sağlamlığını yitirmiş, çürük.
3 . mecaz Benimsemiş, alışmış, eğilimli:
"Acele parlamaya yatkın mizacına, karısının sakinliği, kötü hâlde batıyor."- T. Buğra.
"Yadırgamaya yatkındı; fakat görmüştü kızın oyununu."- A. İlhan.
4 . (bir işte) Yetenekli, becerikli:
"Dolap çevirmeye, şantaj mesleğine ne kadar yatkın, ne kadar elverişli idi ise, bu yeni mevzusunda da öyleki olacağa benziyordu."- T. Buğra.
yatkın ingilizcesi
- leaning to one side; deteriorated, stale; apt (to do sth), inclined, capable
YORUMLAR