Nerede ise her kış insanlığın dertlerinden birisi haline gelen kuş gribi ile ilgili merak edilenler, sıkça sorulan soruların yanıtları. Kuş...
Nerede ise her kış insanlığın dertlerinden birisi haline gelen kuş gribi ile ilgili merak edilenler, sıkça sorulan soruların yanıtları.
Tavuk vebası yada “kuş gribi” normalde bir tek kuşlara ve daha seyrek olarak da domuzlara bulaşan virüslerin sebebiyet verdiği bulaşıcı bir hayvan hastalığıdır.Kuş gribi virüsleri yüksek oranda türe özgü olmalarına rağmen, ender de olsa, bir takım durumlarda tür barajını aşarak insanlara da bulaşabilmektedirler.
Kuş gribi virüsleri enfeksiyonu, evcil kümes hayvancılığında az ve yüksek derecelere haiz tehlikelilik ile ayrılarak iki ana hastalık formuna niçin olmaktadırlar. ?Az patojenik’ denilen yaygın form, bir tek orta derecede semptomlara (tüylerde buruşukluluk, yumurta üretiminde azalma) sebep olmakta olup, varlığını, tespit edilmeden rahatça sürdürebilmektedir. Yüksek derecede patojenik olan form ise daha trajiktir.Bu form, kümes hayvanları sürüleri vesilesiyle son aşama süratli bir biçimde yayılır, çok sayıda iç organı etkisine alan bir hastalığa sebep olur ve çoğu zaman 48 saat içinde olan %100’e varabilecek bir ölümcüllük oranına haizdir.
Hangi virüsler yüksek derecede patojenik hastalığına sebebiyet vermektedir ?
A tipi grip virüslerinin1 16 H alt tipi ve 9 N alt tipi2 mevcuttur.Bir tek H5 ve H7 alt tiplerinin, hastalığının yüksek derecede patojenik formuna sebebiyet verdikleri bilinmektedir.Gene de, H5 ve H7 alt tiplerinin tümü yüksek derecede patejonik olmayıp, bu alt tiplerinin tümü kümes hayvanlarında şiddetli hastalığa sebebiyet vermeyecektir.
Mevcut anlayışta, H5 ve H7 virüsleri, kümes hayvanlarına kendi az patojenik formlarında girmektedir.Bu virüsler, kümes hayvanı topluluklarında dolaşımlarına olanak sağlandığında, çoğu zaman ay içinde mutasyona uğrayarak yüksek patejonik formlarına dönüşürler.
Enfeksiyonun ilk belirtilerinin orta derecede olmasına rağmen, kümes hayvanlarında H5 ya da H7 virüsü varlığının daima kaygı mevzusu olmasının sebebi budur.
Göçmen kuşlar, yüksek patejonik kuş gribi virüslerini yayarlar mı ?
Göçmen kuşların, yüksek patejonik kuş gribinin yayılımındaki görevi tam olarak anlaşılmamaktadır.Yabani su kuşları, A tipi grip virüslerinin tabii membaı sayılmaktadırlar. Bu kuşlar yüzyıllardır, muhtemelen, gözle görünür hiçbir zarar olmaksızın grip virüsleri taşımışlardır. Bu kuşların, çoğu zaman az patejonik formda olmak suretiyle H5 ve H7 virüslerinin alt tiplerini taşıdıkları bilinmektedir. Durumla ilgili çok sayıda bulgu, göçmen kuşların, kümes hayvanı sürülerine sonradan yüksek patejonik formuna dönüşebilen az patejonik H5 ve H7 virüslerini sokabildiği fikrini vermektedir.
Yüksek patejonik virüsler, geçmişte, hastalığın kümes hayvanlarında kafa gösterdiği alanlarda yer edinen uçuş menzilinde çoğu zaman ölü bulunan kuş örneğiyle göçmen kuşlardan pek nadiren uzaklaşmışlardır.Bu bulgu, uzun süredir, yabani su kuşlarının bu virüsleri ilerleterek geçirmedikleri fikrini vermektedir.
Son günlerdeki bulgular, göçmen kuşların günümüzde, yüksek patejonik formdaki H5N1 virüsünü direkt yaydıklarını göstermektedir.Yayılımın, yeni mıntıkalara ilerlemesi beklenmektedir.
Günümüzde kümes hayvanlarındaki kafa göstermelerin özelliği nedir ?
2003 yılı ortalarında Güneydoğu Asya’da başlamış olan günümüzdeki kafa göstermeler, şu ana kadar kaydedilmiş olanlar arasındaki en büyük ve en kararlı olanlardır.
Hastalık, bugüne kadarki geçmişinde hiçbir vakit bu kadar çok sayıda ülkeyi tesiri altına almamış olup, bu kadar çok kuşun ölümü ile de neticelenmemiştir.
Tüm bunlara sebep olan H5N1 virüsünün özellikle inatçı ve dirençli olduğu kanıtlanmıştır. Virüsün, tahmini 150 milyon kuşun ölüm ve itlafına karşın, şimdilerde Endonezya ve Vietnam’ın bir çok bölgesi ile Kamboçya, Çin ve Tayland’ın bir takım bölgelerinde ve muhtemelen de Lao Halk Cumhuriyeti’nde endemik olduğu düşünülmektedir. Virüsün, kümes hayvanlarında kontrolünün yıl alması beklenmektedir.
H5N1 virüsü, bununla birlikte, alt tarafta açıklanmış olduğu suretiyle insan sağlığı için belirli kaygı uyandırmaktadır.
Kümes hayvanlarında kafa gösteren hastalıktan hangi ülkeler etkilenmiştir?
H5N1 virüsünün sebep olduğu kafa göstermeler, 2003 yılı Aralık ayı ortalarından, 2004 yılı Şubat başlarına kadar sekiz Asya ülkesinde rapor edilmiştir. Bu ülkeler (raporlama sırasıyla) şunlardır: Kore Cumhuriyeti (Cenup Kore), Vietnam, Japonya, Tayland, Kamboçya, Lao Halk Cumhuriyeti, Endonezya ve Çin. Bu ülkelerin büyük çoğunluğu, tarihlerinde hiçbir vakit yüksek patejonik kuş gribi kafa göstermeleri yaşamamışlardır.
Malezya, 2004 yılı Ağustos ayları başlarında, virüsten etkilenen dokuzuncu Asya ülkesi olarak sınırları dahilindeki kümes hayvanlarına ilişkin ilk H5N1 kafa göstermesini rapor etmiştir.Rusya, ülkesinde bulunan kümes hayvanlarındaki ilk H5N1 kafa göstermesini 2005 Temmuz sonlarında rapor etmiş olup, bu konuyu Ağustos ayı başlangıcında Kazakistan’ın komşu bölgelerindeki hastalık raporları takip etmiştir. Her iki ülkede de yüksek patejonik H5N1 virüsüne bağlı yabani kuş ölümleri rapor edilmiştir. Bununla neredeyse bununla birlikte, Moğolistan’daki ölü göçmen kuşlarda H5N1 virüsünün tespit edildiği rapor edilmiştir. 2005 Ekim ayında, Türkiye ve Romanya’daki kümes hayvanlarında H5N1 görüldüğü teyit edilmiştir. Bu yerlerin haricinde kalan tüm bölgelerde de yabani ve evcil kuşlardaki kafa göstermeler araştırılmaktadır.
Japonya, Kore Cumhuriyeti (Cenup Kore) ve Malezya, ülkelerindeki kümes hayvanlarında yaşanmış olan kafa göstermelerin denetim altına alındığını duyuru etmiş olup, bu ülkelerin hali hazırda hastalıktan arındırılmış oldukları düşünülmektedir.Hastalığın tesiri altına almış olduğu başka bölgelerde, değişken şiddetlilik oranlarına haiz kafa göstermeler yaşanmaya devam etmektedir.
İnsan sağlığına yönelik etkisinde bırakır nedir ?
H5N1’in kümes hayvanlarındaki yaygın direnişi insan sağlığı için iki ana riski oluşturmaktadır.
Birinci risk, virüsün, oldukça şiddetli hastalıklarla sonuçlanarak kümes hayvanlarından insanlara geçmesiyle oluşan direkt enfeksiyon riskidir. İnsanlara bulaşmak için tür barajını aşmış olan bir takım kuş gribi virüsleri, insanlardaki şiddetli hastalık ve ölüm vakalarının büyük bir miktarına sebebiyet vermişlerdir. H5N1’in sebep olduğu bu hastalık, enfeksiyonun büyük bölümü insanda bir tek hafifçe dereceli solunum sistemi semptomlarına sebebiyet verdiği düzgüsel sezonluk gribin aksine, süratli fenalaşma ve yüksek öldürücülük ile alışılmadık derecede sert bir klinik seyri takip etmektedir. Birincil virüssel zatürree ve çok sayıda organ bozukluğu yaygın şekilde görülmektedir. Günümüzdeki kafa göstermede, virüsün bulaştığı insanların yarısından fazlası ölmüştür. Vakaların pek büyük bölümü, daha evvel sıhhatli olan çocuklarda ve genç yetişkinlerde ortaya çıkmıştır.
Daha kararlı bir kaygı mevzusu olan ikinci risk ise, virüsün kafi fırsatların verilmesi halinde, insanoğlu için yüksek derecede bulaşıcı bir forma dönüşmesi ve insandan insana rahatlıkla yayılmasıdır. Bu şekilde bir değişiklik, global bir kafa göstermenin (pandemi/salgın) başlangıcı olabilecektir.
İnsan vakaları nerelerde ortaya çıkmıştır ?
Günümüzdeki kafa göstermelerde, laboratuarca teyit edilmiş insan vakaları şu dört ülkede rapor edilmiştir: Kamboçya, Endonezya, Tayland ve Vietnam.
Hong Kong, geçmişte iki kafa gösterme yaşamıştır. 1997 senesinde, ilk kez kaydedilen insana geçmiş H5N1 virüsü 18 insana bulaşmış olup, bunların 6’sının ölümüne sebebiyet vermiştir. Virüs, 2003 yılı başlarında, yakın vakit içinde güneydoğu Çin’e ziyarette bulunmuş Hong Konglu bir ailenin iki ferdine bulaşmış ve bunların birinin ölümüne sebebiyet vermiştir.
Virüs, insanlara iyi mi bulaşır ?
Günümüzde virüsünün insana bulaşmasındaki ana yolun, virüsün bulaşmış olduğu kümes hayvanları ya da bu hayvanların dışkıları ile kontamine olmuş (kirlenmiş) yüzey ya da nesnelerle direkt temas halinde olmak olduğu varsayılmaktadır. Bugüne dek, insanlarda görülen büyük bölümü kuş gribi vakası, hane halkının, çoğu zaman kimi zaman evlere girerek ya da evlatların oyun oynadıkları açık alanları onlarla paylaşarak ortalıkta özgür şekilde dolaşan ufak kümes hayvanı sürülerine haiz olduğu, kırsal alanlarda ya da periferik kent bölgelerinde ortaya çıkmıştır. Virüsün bulaştığı kuşların, dışkılarında yüksek miktarlarda virüs çıkartmalarından dolayı, söz mevzusu koşullar, virüse haiz atıklara ya da virüsle kontamine olmuş (kirlenmiş) ortamlara maruz kalma olasılığını oldukça yükseltmektedir.Bununla birlikte, Asya’daki bir çok hane halkının gelir ve yiyecek mevzusunda kümes hayvanlarına bağlı olmasından dolayı büyük bölümü aile, bir sürüde herhangi bir hastalık emaresi çıktığında bu hayvanları satmakta ya da keserek tüketmekte olup, bu uygulamanın değişmesinin zor olduğu kanıtlanmıştır. Virüse maruz kalma durumunun ekseriyetle, kümes hayvanlarının kesilmesi, tüylerinin yolunması, parçalara ayrılması ve pişirmek suretiyle hazırlanması esnasında gerçekleştiği düşünülmektedir.
Kümes hayvanları ve ürünleri yiyecek güvenli midir ?
YORUMLAR