AKHUNLAR ya da EFTALİTLER, Hun devletlerinden biri (yaklş. 350-557). Hun birliği dağıldıktan sonra Altay bölgesinde Sienpi ve Avar(J...
AKHUNLAR ya da EFTALİTLER,
Hun devletlerinden biri (yaklş. 350-557). Hun birliği dağıldıktan sonra Altay bölgesinde Sienpi ve Avar(Juan-Juan) devletlerine bağlı olarak yaşayan Uar ve Hun kabileleri 350 yıllarında Güney Kazakistan'a geldiler, sonra daha güneye (bugünkü Afganistan'da) Toharistan yöresine yerleştiler. Seyhun ve Sogd (Semerkand yöresi) bölgelerine egemen oldular. Bizans larında Kidara Hunları yada Eftalitler, Göktürklerce Abdel, İran dilinde Kiyon ya da Haytal, Hind kayıtlarında Huna gibi çeşitli adlarla anılan Akhunlar, o çağda İran'a egemen olan Sasaniler'le dokuz yıl süren savaşlara giriştiler (349- 358). Akhunlar'ın Sasaniler'le savaşı 427 yılından sonra da sürdü. Sasani hükümda. Behram Gur bu saldırılan durdurabildi ama ölümünden sonra Akhunlar İran'a baskılarını artırdılar. Akhunlar'ın eftal hanedanından Kunhas (ya da Kuhanaz, Aksunvar, Aksungur, Kün Han) himayesine aldığı Firuz'u, Sasani tahtına çıkardı (459). Bu yardımına karşılık Telekan ve Tirmiz kentlerini aldı. Kuzey Hindistan'a düzenlediği bir seferle Guptalar 'devletini yıktı; Pencab'ı ele geçirdi (470). Kunhas'ın hanedanının adına bağlı olarak "Eftalitler†diye de anılan Akhunlar, İran'da çıkan Mazdek ayaklanmasına karşı Sasani şahı Kavaz'a (Kubad ya da Kavad) yardım ettiler. Kendilerine sığınan Kavaz'ın yanına 30 000 süvari vererek ayaklanmayı bastırmasını sağladılar (499). Toraman Han ve oğlu Mihiragula döneminde, Akhunlar güçlerinin doruğuna ulaştılar (VI. yy. başı): Kuzey Hindistan, Orta Asya'da Kuça, Karaşar, Kandehar, Aksu ve dolaylan ülke topraklarına katıldı; İpek yolu'nun bir bölümü denetim hükümdarı Hüsrev I yönetiminde güçlenirken, Orta Asya'da Göktürk devleti kuruldu (552). Akhunlar dostlan Avarlar'la anlaşarak bu iki güçlü devlete karşı koymak istediler. Ancak Hüsrev I ile Göktürk hükümdarı istemi işbirliği yaparak Akhun devletini yıktılar, topraklarını paylaştılar (557).
Hun devletlerinden biri (yaklş. 350-557). Hun birliği dağıldıktan sonra Altay bölgesinde Sienpi ve Avar(Juan-Juan) devletlerine bağlı olarak yaşayan Uar ve Hun kabileleri 350 yıllarında Güney Kazakistan'a geldiler, sonra daha güneye (bugünkü Afganistan'da) Toharistan yöresine yerleştiler. Seyhun ve Sogd (Semerkand yöresi) bölgelerine egemen oldular. Bizans larında Kidara Hunları yada Eftalitler, Göktürklerce Abdel, İran dilinde Kiyon ya da Haytal, Hind kayıtlarında Huna gibi çeşitli adlarla anılan Akhunlar, o çağda İran'a egemen olan Sasaniler'le dokuz yıl süren savaşlara giriştiler (349- 358). Akhunlar'ın Sasaniler'le savaşı 427 yılından sonra da sürdü. Sasani hükümda. Behram Gur bu saldırılan durdurabildi ama ölümünden sonra Akhunlar İran'a baskılarını artırdılar. Akhunlar'ın eftal hanedanından Kunhas (ya da Kuhanaz, Aksunvar, Aksungur, Kün Han) himayesine aldığı Firuz'u, Sasani tahtına çıkardı (459). Bu yardımına karşılık Telekan ve Tirmiz kentlerini aldı. Kuzey Hindistan'a düzenlediği bir seferle Guptalar 'devletini yıktı; Pencab'ı ele geçirdi (470). Kunhas'ın hanedanının adına bağlı olarak "Eftalitler†diye de anılan Akhunlar, İran'da çıkan Mazdek ayaklanmasına karşı Sasani şahı Kavaz'a (Kubad ya da Kavad) yardım ettiler. Kendilerine sığınan Kavaz'ın yanına 30 000 süvari vererek ayaklanmayı bastırmasını sağladılar (499). Toraman Han ve oğlu Mihiragula döneminde, Akhunlar güçlerinin doruğuna ulaştılar (VI. yy. başı): Kuzey Hindistan, Orta Asya'da Kuça, Karaşar, Kandehar, Aksu ve dolaylan ülke topraklarına katıldı; İpek yolu'nun bir bölümü denetim hükümdarı Hüsrev I yönetiminde güçlenirken, Orta Asya'da Göktürk devleti kuruldu (552). Akhunlar dostlan Avarlar'la anlaşarak bu iki güçlü devlete karşı koymak istediler. Ancak Hüsrev I ile Göktürk hükümdarı istemi işbirliği yaparak Akhun devletini yıktılar, topraklarını paylaştılar (557).
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR