Tan vakası, gün ağarması ve gün kararması. Güneş battıktan sonrasında ve doğmadan ilkin bir süre sema yarı aydınlık olur. Buna halk içinde a...
Tan vakası, gün ağarması ve gün kararması.
Güneş battıktan sonrasında ve doğmadan ilkin bir süre sema yarı aydınlık olur. Buna halk içinde alaca karanlık, astronomide ise tan vakası denir. Güneş battıktan sonrasında hemen hemen onun batmadığı üst atmosferde, saçılan güneş ışınlarının yer yüzeyini hafifçe aydınlatması bunun nedenidir. Güneş doğmadan da aynı vaka görülür, ilkin, üst atmosfere gelip saçılan Güneş ışınları alacakaranlığı oluşturur.
Güneş, bulunduğumuz enlemlerde battıktan sonrasında, ufkun 6″ altına inince ortalık kararmış olur. Günlük hayatta akşamın başlangıcı bu zamandır. Güneş, doğmadan ilkin de aynı şekilde ufuk düzlemine 6° yaklaştığında ortalık aydınlanmaya başlar. Bu an da günün başlangıcı olarak alınır. 6°’lik alaca karanlık aralığına sivil tan denir.
Gözlemsel astronomide sönük yıldız gözlemleri, 180°’lik alaca karanlık süresince yapılamaz. Bundan dolayı 180°’lik alaca karanlık aralığına astronomik tan denir. Açık denizlerde alaca karanlık süresi gök küresinde 12°’lik yaya karşı gelir. Süresi minimum 48 dakikadır. Buna da deniz tanı denir.
Alaca karanlık süresi, Dünya üstünde kutuplara gidildikçe artar. Sebebi Güneş’in görünür hareket düzlemiyle ufuk düzlemi arasındaki, açının kutuplara doğru gidildikçe küçülmesidir. Cenup ve Şimal Yarım Küre’de 50° enlemlerinde bilhassa gecelerin kısa olduğu aylarda alaca karanlık tüm gece sabaha kadar devam eder. Kutup bölgelerinde ise alaca karanlık süresi birden fazla ay sürebilir.
Aslen alaca karanlık süresinin haricinde da sema tamamen karanlık değildir. Uzun pozlu yıldız resimlerinde, plakların çok az kararması bundandır. Buna fotometrede peçelenme denir. Peçelenme, geceden geceye değişiyor.
Ay’ın bulunmuş olduğu geceler ayrı bir mevzudur. Alaca karanlığın haricinde gece gökyüzünün aydınlığı, samanyolunun, onun dışındaki yıldız sistemlerinin, gezegenler ve burçlar ışığının toplam etkisinden oluşur. Toplam aydınlanmada % 60’lık tesir, yer atmosferine ilişkindir. Atmosferi olmayan gök cisimlerinde alaca karanlık yoktur. Yıldızlar gündüz de gözlenebilir
YORUMLAR