Akarsular tarafindan taşinan, içinde kil, kum, çakil şeklinde ufalanmiş parçalar bulunan çamurlu tortuya verilen isim. Alüvyonlar, geniş ala...
Akarsular tarafindan taşinan, içinde kil, kum, çakil şeklinde ufalanmiş parçalar bulunan çamurlu tortuya verilen isim. Alüvyonlar, geniş alanlara yayilmak suretiyle çok verimli topraklar meydan getirirler, bilhassa eskiden meydana gelmiş alüvyonlarin kapladiği alanlar, verim orani daha çok olan alanlari meydana getirirler.
(Detay) Akarsuların taşıyıp yığdığı balçık, kil şeklinde çok ince taneli şeylerin kum ve çakılla karışmasıyla oluşan yığın. Mil, kum, kil ve çakıldan oluşan alüvyonun içinde bolca oranda organik Madde mevcuttur. Akarsuların ağzına yakın bölümlerinde deltalar ve Alüvyon ovaları oluşturur, ziraat açısından çok verimli Topraklar meydana getirir.
Alüvyonların birikmesi için suyun kuvvetinin azalması gerekir. Suyun akış hızının azalması sonucu elverişli bölgelere birikmesiyle meydana gelen tortular alüvyon ovalarını oluştururlar. Mesela; Büyük ve minik Menderesler, Gediz, Seyhan, Ceyhan ırmaklarının vadileri alüvyon ovalarıdır. Alüvyonlar bununla birlikte alüvyon Gölleri denilen minik Göller de meydana getirirler. Bafa, Köyceğiz, Meriç vadisi gölleri şeklinde. Alüvyonların dere deltasında meydana getirdikleri Göllere ise Delta gölleri denir.
Alüvyonlar, eski ve yeni olmak suretiyle iki gruba ayrılırlar:
• Eski alüvyonlar , nehrin suları kabardığı vakit su altında kalmayan, akarsu kenarında bulunan verimli arazideki alüvyonlardır. Buralar insanların yerleşmesine uygun yerlerdir.
• Yeni alüvyonlar ise, hemen hemen gelişmekte olup, bazen su baskınlarına uğrayan yerlerdeki alüvyonlarıdır.
Alüvyonlarla oluşmuş en büyük yer şekillleri deltalardır.Delta Nedir
Delta akarsuların denize vardığı yerde, iki ya da daha çok sayıda kollara ayrılarak meydana gelen üç köşeli odacıklara verilen isim. Akarsuların taşıdıkları alüvyonları derinliği az olan kıyı kesiminde biriktirmesiyle oluşan ovalara delta denir. Eski yunanlı tüccarların Nil Nehri''nin denize ulaşan kısmında üçgen şeklinde kara parçaları bulunduğunu gördüler. Oluşan şekiller yunan alfabesinin dördüncü harfi (Δ) deltayla aynı olduğundan tüccarlar buraya delta ismini verdiler.Deltanın oluşabilmesi için
1. Kıyının derinliğinin az olması
2. Akarsuların bolca alüvyon taşıması
3. Kıyıda kuvvetli akıntıların ve gelgitin görülmemesi gereklidir.
Akarsular çoğu zaman deniz seviyesinden daha yüksek olan yerlerden çıkar, toprağın meyline nazaran yataklarından denizlere doğru akarlar. Bu süratli akışları esnasında kum, kil, şeklinde bir takım maddeleri de bununla beraber sürükleyip götürürler. Deniz yüzeyine seviyeleri eşit olan ovalara ulaşınca, akış hızları azalmaya başlar. Denize ulaştıkları yerde akışları oldukça yavaşlar. Bu yavaş akma esnasında bununla beraber getirdikleri maddeler de çökerek yığınlar meydana gelir. Büyüyen bu yığınlar akarsuları türlü kollara ayırırlar ve bu topraklar ziraat için çok verimlidir. Bazan çok büyük sel baskınları bu toprakları denize sürükleyip atabilir.
Çok eski zamanlarda deniz kıyısında kurulan bir takım şehirler ovaların denize doğru akması ve sürekli ağız kısımlarını doldurması neticesinde kıyıdan iç kısımlarda kalmıştır. Ege bölgesindeki Efes şehri Ufak Menderes kıyısındayken şimdi kıyıdan iç kısımdadır. Deltalar yalnız sakin sularda gelişir. Bundan dolayı büyük deltalar oldukça kapalı büyük dalgaları olmayan denizlerde görülür.
Deltalar çok eski zamanlardan bu zamana kadar insanoğlunun hayatında mühim bir yer meblağ. Deltaların hayvan ve nebat yetiştirilmesi için son aşama elverişli olması insanları buralara göçe teşvik etmiştir. Tarımın gelişmesi ile Fırat ve Dicle deltaları büyük uygarlık merkezleri haline gelmiştir.Ülkemizdeki Delta Ovaları
Bu tip ovalar devletimizde en yeni oluşan alüvyon dolgu alanlarıdır. Bu tip ovalar kuanterner de zamanı devreler içinde süratli bir biçimde mühim gelişme göstermiştir. En geniş ve mühim delta ovalarımız Seyhan, Ceyhan nehirlerinin ağızlarındaki deltalar ile Karadeniz kıyısında Kızılırmağın ağzındaki Bafra ve Yeşilırmağın ağzındaki Çarşamba ovalarıdır. Bu bağlamda başka kıyılarımızda ise mühim delta ovalarına rastlanmaz.
YORUMLAR