İnsanları dikine çıkarıp dikine indirmeğe yarayan araçlar. İlkçağ’da Roma’da, çok varlıklı kişiler, binaların katlarını, bir makara ve çıkrı...
İlkçağ’da Roma’da, çok varlıklı kişiler, binaların katlarını, bir makara ve çıkrık sistemiyle iki dikme içinde yukarı çekilen bir koltuğa oturmuş olarak çıkarlardı. XVI. yüzyılda, çağıl asansörlerimizin bu eski atasına, uçan iskemle denirdi.
Ortaçağ’da bir takım manastırlarda şimdiki asansörleri çağrıştıran bir araçtan yararlanılırdı. Rahip ve rahibeler kolay bir çıkrık ya da bucurgatla işletilen bu araçla manastıra girer, çıkarlardı. Bu şekilde yabancıların ve haydutların girmesi önlenmiş olurdu.
Bir icadın geçmiş olduğu aşamalar İlk hidrolik kaldırıcı 1867’de Fransız mühendisi Edoux tarafınca yapılmış oldu. Bu araca asansör ismini o koydu. Su basıncıyla işleyen bir tür büyük piston, kabini yukarıya doğru itiyordu. Bu sistem oto bakım ve servis istasyonlarında bugün de kullanılmaktadır.
1880’de Alman Werner von Siemens tarafınca buluş edilen elektrikli asansörde kuyunun tepesine yerleştirilmiş motorlu bir makara bulunmaktadır. Motora bağlı makara askı halatlarım döndürür; halatların bir ucuna kabin, diğer ucuna karşı ağırlık bağlıdır.
Büyük bir güvenlik
Alınan türlü güvenlik tedbirleri yardımıyla asansörün hiçbir tehlikesi yoktur. Askı halatları kabin ağırlığının yedi katma dayanacak kadar güçlüdür. Gene de bu tür şeyler kopacak olsa ya da makara boşansa bir «paraşüt» düzeneği raylar üstünde sıkıştırıp düşmesini önler. Bununla birlikte kabin üstündeki durdurma (stop) düğmesi ve imdat zili bu güvenliği pekiştirir. Bunlardan biride başka bir de kapılar açıkken asansörün çalışmasını önleyen düzenek bulunmaktadır.
Hız ve güç
En büyük asansör kabinleri 60 şahıs alır. En hızlıları saniyede ortalama olarak 8 metre hızla (saatte 30 kilometreye yakın) çıkar. Kulelerde ve gökdelenlerde otuz dakika içinde 10 000 kişiyi taşıyabilecek güçte, bataryalarla donatılmış sayısız asansör vardır. 1 sene içinde 3 milyon ziyaretçi, Eiffel Kulesi’nin asansörlerini kullanır.
Salt yük çıkarmağa yarayan asansöre yük asansörü denir. Bunların da en güçlüleri, bir takım “kanallarda alavere havuzlarının yerini alan ve gemileri, çok büyük havuzlar içinde yukarı kaldırarak üst düzeydeki kanallara geçiren vapur yükselticileridir.
YORUMLAR