Gökcisimlerinin konumunu, devinimlerini ve yapısını İnceleyen ilim. Astronomi , bilimlerin en eskisidir. Eski uygarlıkların gökbilimci rahip...
Astronomi, bilimlerin en eskisidir. Eski uygarlıkların gökbilimci rahipleri, gökcisimlerini ve bunların devinimlerini, hep aynı yerde duran noktalar yardımıyla gözlemek için gözlem kuleleri yaptırmışlardı. O vakit asla kuşkusuz çıplak gözle meydana getirilen bu gözlemler sonucunda zamanı ölçebilmiş ve ilk takvimleri düzenlemişlerdi.
Astronomi
Astronomi
Gözlemevleri ve çağdaş astronomi
Güneş Dünya’nın değildir, Dünya Güneş’in çevresinde döner. Bu mühim gerçeği tanıtlayan Polonya’lı alim Kopernik (1473-1543) çağdaş astronominin babası sayılır. Ama gözlemevi denebilecek ilk yapı, XVI. yüz- ¡ yılda, Danimarka’iı Tycho Brahe’nin (1546-1601) yaptırmış olduğudur. Tycho Brahe âletlerinin doğruluğu (ve keskin gözü!) yardımıyla, 1 500 yıldızın konumunu saptadı. Mars gezegeni ile ilgili gözlemleri o denli doğru çıktı ki, Alman bilgini Kepler (15711630) hesaplarında bu sonuçlardan yararlanabildi.
” 1609’da İtalyan Galilei (1564-1642) gökcisimlerine ilk kez bir dürbünle baktı. Ve gördükleri, onu hayrete düşürdü: Ay’da dağlar, Satürn’de halkalar, “Güneş’te lekeler!..
Ondan sonrasında astronomlar, giderek daha büyük dürbünler kullandılar: ABD Birleşik Devletleri’nde, Yerkes’deki dürbünün uzunluğu 19 metre, objektif çapı 102 santimetredir. Daha büyük dürbün yapmak teknik bakımdan güç olduğundan içbükey aynalı teteskop’lar yapılmağa başladı; şimdi bunların çok büyükleri var: ABD Birleşik Devletleri’nde Palomar Dağı’ndaki teleskopun çapı 5 metredir; daha kısa sürede Sovyet astronomları, 6 metrelik bir teleskop yaptılar.
fotoğraflar ve ölçüler
Eskiden gökcisimlerinin yüzeyinde görmüş olduğu detayları çizebilmesi için astronomun güzü keskin, kalemi usta olmak gerekiyordu. Bugün ise, Ay ve yakın gezegenler, uzay gözlem araçları ile yakından seyredilip incelenmekte, elde edilmiş bilgiler ve fotoğraflar radyo kanalıyla Dünya’ya gönderilmektedir.
Yıldızlara ve bulutsu gökcisimleri ne erişince, en iyisi onların fotoğrafını çekmektir. Çünkü gözümüz ışığı biriktiremez: bir yıldız yeterince parlak değilse, uzun süre onun bulunmuş olduğu noktaya bakılsa dahi gözle görülemez. Buna karşılık, teleskopun önüne yerleştirilecek fotoğraf camı, ne kadar uzun süre açık bırakılırsa o denli iyi etkilenir. Netice sanki bir olağanüstüdür, çünkü en keskin gözün hiçbir şey göremediği yerde, fotoğraf camı, açık kalmış olduğu dakikalar ve saatler içinde küçücük noktalarla bezenir ki bu tür durumlar, gözle görülmeyen yıldızların ve bulutsuların izleridir. Nitekim, bu yöntem yardımıyla, 1930’da,. Plüton gezegeni bulunmuştur.
astrofizik
Uygar keşifler, evrenin tanınmasında ilgi çekici ilerlemelere yol açmış ve astronominin yeni bir dalı doğmuştur: astrofizik. Mesela, cam prizmanın ak ışığı tayf denilen gök-kuşağındaki şeklinde türlü renklere ayrıştırdığını biliriz. Oysa, yıldızları oluşturan kimyasal elementlerin her birisi değişik ışın çıkarır. Buna gore spektrograf (hususi prizmalı araç) yardımıyla, binlerce ışık yılı uzaklıktaki yıldızlarda bulunan maddeler ortaya Çıkarılabilir. Bu yöntem yardımıyla gökcisimlerinin de, Dünya şeklinde, aynı elementlerden oluştuğu anlaşılmıştır.
Yer değişiklik yapma, rengi de değiştirdiğinden, buna bakarak bir gökcisminin Dünya’dan ne hızla uzaklaştığını ya da Dünya’ya ne hızla yaklaştığını hesaplamak da mümkündür.
Gözlemevlerinde başka araçlar da vardır. Bunlardan biride, radyoteleskop’lara değinelim: bu araç son aşama hassas bir radyo alıcısıdır, dev şeklinde antenleriyle, gökcisimlerinin yaymış olduğu dalgaları yakalayarak onlar hakkında kıymetli bilgiler sağlar.
çok yönlü bir ilim
çok yönlü bir ilim
Astronomlar, en yakın yıldızların devinimindeki düzensizlikleri inceleyerek bunların çevrelerinde gezegen bulunduğunu ortaya çıkarabilirler. Bazıları, meteorolojik tahminler için çok mühim olan, Güneş Iekelerindeki değişimleri gözler. Nihayet, bazıları da, tutulma olaylarının tarih ve saatini evvel bilmek için gezegenlerin, Güneş’in, Ay’ın, hattâ suni Uyduların konumunu saptamak için hesaplar yaparlar. Tüm emekler gemicilere destek sunar, gelgitleri evvel haber vermeğe yarar ve bizler dünyalılara sayısız hizmet görür.
YORUMLAR